Αν το Τρίτο Μνημόνιο ήταν δημιούργημα Τσίπρα-Βαρουφάκη και του καταστροφικού 2015, το Τέταρτο θα είναι, σε μεγάλο βαθμό, δημιούργημα δικαστικών αποφάσεων της ίδιας περιόδου.

Συγκεκριμένα, των αποφάσεων 2287-2290/2015 του Συμβουλίου της Επικρατείας, που έκριναν αντισυνταγματικές τις μνημονιακές περικοπές συντάξεων βάσει  των ν. 4051 και 4093/2012 και άνοιξαν τον ασκό του Αιόλου των αναδρομικών.

Η υπόθεση των αναδρομικών είναι εξοργιστική για πολλούς λόγους:

1. Μια δικαστική απόφαση μετατρέπει τους Προϋπολογισμούς του κράτους σε κουρελόχαρτα και την οικονομική πολιτική σε φάρσα.

Αν δικαιωθούν όλοι οι θιγόμενοι από τις περικοπές –ενδεχόμενο βάσιμο νομικά- ο λογαριασμός των αναδρομικών ανέρχεται σε  €5 δισ. ετησίως¹.  

Κι επειδή ο χρόνος εφαρμογής της απόφασης ποικίλει ανάλογα με τις  αποφάσεις/ ερμηνείες των δικαστηρίων -μπορεί να φτάσει και την εξαετία, συμπεριλαμβάνοντας όλες τις χρήσεις από το 2013 ως το 2018 –  το δημοσιονομικό κόστος ανεβαίνει δυσθεώρητα.

Σκεφτείτε μόνον ότι η «διαβολική» τρόικα επιβάλλει στην Ελλάδα να παράγει 3,5% πλεόνασμα ετησίως για πέντε χρόνια, ενώ τα «αγγελικά» ελληνικά δικαστήρια της προσθέτουν επιπλέον 2,8% πλεόνασμα ( € 5 δισ.) έως και έξι χρόνια, για να αποδίδει τα αναδρομικά στους συνταξιούχους.

2. Το σκεπτικό της απόφασης που ρίχνει τη χώρα σε νέες περιπέτειες είναι – πολύ ευγενικά- απολύτως «παρωχημένο».

Οι «μνημονιακές» περικοπές κρίθηκαν αντισυνταγματικές, βάσει ενός σκεπτικού που επιστρατεύει μνημονιακούς δράκους και αντιμνημονιακούς μύθους. Ευεξήγητο, αφού οι συνεδριάσεις του ΣτΕ πραγματοποιήθηκαν το πρώτο 6μηνο του 2015 (Φεβρουάριο και Μάιο) και οι δικαστές επηρεάζονται από τη μυθολογία του λαϊκισμού εξίσου με τους κοινούς θνητούς. Σήμερα, όμως, που η ελληνική πολιτεία καλείται να εφαρμόσει τις αποφάσεις αυτές, οι μύθοι είναι πλήρως αποδομημένοι. Με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο, η ίδια η μνημονιακή διακυβέρνηση Τσίπρα-Καμμένου διέψευσε τους αντιμνημονιακούς μύθους. Αυτός είναι ο πρώτος λόγος για να χαρακτηρίσουμε συνολικά «παρωχημένο» το σκεπτικό της απόφασης. Υπάρχουν κι άλλοι, επί μέρους αλλά ουσιαστικοί.

Στην απόφασή τους, π.χ., οι δικαστές αναφέρονται στη δυνατότητα λήψης άλλων μέτρων, εναλλακτικά αντί των υπό εξέταση περικοπών, όπως «τροποποίηση συνταξιοδοτικών προϋποθέσεων,… αύξηση ασφαλιστικών εισφορών».

Αστεία πράγματα! Λίγους μήνες μετά την απόφαση, οι εισφορές αυξήθηκαν και οι προϋποθέσεις συνταξιοδότησης τροποποιήθηκαν επί το αυστηρότερο, για να ανακοπεί το κύμα των πρόωρων συνταξιοδοτήσεων που επιβάρυνε τα Ταμεία και το Ασφαλιστικό σύστημα. Αλλά, βεβαίως, τα μέτρα αυτά δεν επαρκούσαν.

Επίσης, βαρύνουσα σημασία στην απόφαση έχει η «παραβίαση των συνταγματικών αρχών της αναλογικότητας και της ισότητας στα δημόσια βάρη». Οι δικαστές θεωρούν (σωστά) ότι μεγάλο μέρος της δημοσιονομικής προσαρμογής που επιτυγχάνεται μέσω των υπό εξέταση μέτρων επιμερίζεται άνισα, επιβαρύνοντας δυσανάλογα μια μικρή μερίδα των υφιστάμενων τότε (2012) συνταξιούχων με σχετικά υψηλές συντάξεις. Αλλά ένα χρόνο αργότερα καταργήθηκε το ΕΚΑΣ, το οποίο «επιλεκτικά» μείωσε σε σημαντικό ποσοστό τα εισοδήματα των υφιστάμενων χαμηλοσυνταξιούχων. Και στη συνέχεια ψηφίστηκε νέος ασφαλιστικός νόμος που μειώνει πολύ περισσότερο τις συντάξεις για όλους τους άλλους: τους νέους συνταξιούχους και τους σημερινούς εργαζόμενους/αυριανούς συνταξιούχους. Και αυτός ο νόμος έκανε τις μνημονιακές περικοπές του 2012, που οι δικαστές έκριναν αντισυνταγματικές, να μοιάζουν με παιδική χαρά.

Λίγους μήνες μετά την απόφαση, οι εισφορές αυξήθηκαν και οι προϋποθέσεις συνταξιοδότησης τροποποιήθηκαν επί το αυστηρότερο, για να ανακοπεί το κύμα των πρόωρων συνταξιοδοτήσεων

Επιπροσθέτως, η λαίλαπα των έμμεσων φόρων που συνόδευε τη δημοσιονομική προσαρμογή, αν απομονωθεί ως «μέτρο», παραβιάζει κατάφωρα την αρχή της αναλογικότητας. Διότι η αύξηση των φόρων στο πετρέλαιο θέρμανσης π.χ. επιβαρύνει τους χαμηλόμισθους/χαμηλοσυνταξιούχους πολύ περισσότερο από τους υψηλόμισθους/ υψηλοσυνταξιούχους σε όρους ποσοστιαίας μείωσης του διαθέσιμου εισοδήματός τους.

Με λίγα λόγια, σε μια 10ετή διαδικασία δημοσιονομικής προσαρμογής είναι τουλάχιστον άστοχο να απομονώνονται κάποια μέτρα και να κρίνονται επί τη βάσει «των συνταγματικών αρχών της αναλογικότητας και της ισότητας στα δημόσια βάρη».

Αναρωτιέμαι, λοιπόν: αν οι ίδιοι δικαστές του ΣτΕ συνεδρίαζαν σήμερα, θα υιοθετούσαν το ίδιο σκεπτικό, θα κατέληγαν στην ίδια απόφαση;

3. Η εφαρμογή της απόφασης παράγει αποτελέσματα άδικα και οπωσδήποτε αντίθετα προς το σκεπτικό στο οποίο στηρίχθηκε.

Oι δικαιούχοι αναδρομικών, στη συντριπτική τους πλειονότητα, είναι συνταξιούχοι Α΄κατηγορίας: παλαιοί συνταξιούχοι, σχετικά προνομιούχοι, που διατηρούν θετική προσωπική διαφορά. Απολάμβαναν και απολαμβάνουν υψηλότερες συντάξεις – συχνά και από νεαρότερη ηλικία-  συγκριτικά με τους συνταξιούχους Β΄κατηγορίας, εκείνους που συνταξιοδοτούνται βάσει των διατάξεων του νόμου Κατρούγκαλου.

Τα αναδρομικά που επιδικάστηκαν στους προνομιούχους της Α΄κατηγορίας λειτουργούν ως πολλαπλασιαστής διεύρυνσης των ανισοτήτων μεταξύ παλαιών και νέων συνταξιούχων². Κι αυτό δεν είναι αποτέλεσμα άγνοιας των δημοσιονομικών μεγεθών, όπως, ίσως, συνέβαινε  πριν από την κρίση, όταν καταβάλλονταν σκανδαλωδώς υψηλές συντάξεις εις βάρος των νεότερων, των παραγωγικών τάξεων, των επόμενων γενεών και της εθνικής οικονομίας. Είναι αποτέλεσμα μυωπικής τυπολατρίας, που καταλήγει σε επιλεκτική προστασία των δικαιωμάτων ενός τμήματος του πληθυσμού, εις βάρος όλων των υπολοίπων και του κοινού δημοσίου συμφέροντος.

Όπως είπαμε παραπάνω, η απόφαση του ΣτΕ βασίστηκε «στην αρχή της αναλογικότητας και της ισότητας στα δημόσια βάρη». Αυτό σήμερα μοιάζει με τραγική ειρωνεία, αφού ακριβώς αυτή η αρχή καταστρατηγείται με τη διατήρηση της προσωπικής διαφοράς που δημιουργεί συνταξιούχους δύο ταχυτήτων, παλαιούς & νέους³. Και η απόφαση του ΣτΕ έρχεται να δώσει, υπό τη μορφή αναδρομικών, ακόμα περισσότερα στους «σχετικά ευνοημένους»  παλαιούς συνταξιούχους.

Με δυο λόγια, η εφαρμογή της απόφασης του ΣτΕ διευρύνει περισσότερο το άνοιγμα της ψαλίδας μεταξύ παλαιών & νέων συνταξιούχων και, τελικά, λειτουργεί στην κατεύθυνση της παραβίασης της αρχής της αναλογικότητας και της ισότητας!

4. Υποθηκεύει το μέλλον της χώρας

Η απόδοση του συνόλου των αναδρομικών σε όλους και για όλα τα έτη – «όλα τα κιλά, όλα τα λεφτά»!- είναι πέραν των δημοσιονομικών δυνατοτήτων της χώρας. Δεν πρόκειται να αποδοθούν. Πολύ απλά, το κράτος δεν μπορεί να αντεπεξέλθει.

Όμως, η ζημιά έγινε. Μπορεί να μην αποδοθούν τα αναδρομικά στο σύνολό τους, αλλά οι δικαστικές αποφάσεις θα κρέμονται πάνω από την εκτελεστική εξουσία ως συνεχής εκκρεμότητα, ακυρώνοντας τη δημοσιονομική πολιτική. Τα επόμενα χρόνια θα ασκούνται πολυποίκιλες πιέσεις για την εκτέλεση δικαστικών αποφάσεων και τη μερική, έστω,  ικανοποίηση  των νέων «κεκτημένων». Και θα απορροφούν πολύτιμους πόρους, θα επιβαρύνουν δημοσιονομικά τη χώρα καταδικάζοντάς την σε μόνιμη υπερφορολόγηση, υστέρηση και υπανάπτυξη.

Δαπάνη €1,2 δισ. ετησίως για αναδρομικά, που αποτελεί μικρό μόνο κλάσμα των απαιτήσεων που συσσωρεύονται από αλλεπάλληλες δικαστικές αποφάσεις, ισούται αθροιστικά με το ετήσιο έσοδο από την αύξηση του συντελεστή φόρου στις επιχειρήσεις από 26% σε 29% (έσοδο €350 εκατ. ετησίως), συν το έσοδο από την αύξηση της εισφοράς για επικουρική ασφάλιση από 6% σε 7% ( €350 εκατ. ετησίως),  συν το έσοδο από την αύξηση του φόρου (ΕΦΚ) σε βενζίνη/πετρέλαιο θέρμανσης & κίνησης ( €422 εκατ. ετησίως), συν το έσοδο από το τέλος συνδρομητών σταθερής τηλεφωνίας (€54 εκατ. ετησίως), συν το έσοδο από το τέλος συνδρομητικής τηλεόρασης (€25 εκατ. ετησίως)⁴. Κάθε χρόνο, ο εκάστοτε Υπ.Οικ. θα έχει να διαλέξει αν θα ικανοποιήσει λιγότερο ή περισσότερο τις δικαστικές αποφάσεις για τα αναδρομικά ή αν θα χαλαρώσει τη φορολογική μέγγενη στην οικονομία.

Η απόφαση του ΣτΕ περί αναδρομικών μετέτρεψε τη χώρα σ’ ένα απέραντο δικαστήριο-μισθοδικείο

Δηλαδή, τα επόμενα χρόνια τα αναδρομικά θα λειτουργήσουν ανταγωνιστικά προς την πολιτική μείωσης των φόρων, εξαντλώντας το διαθέσιμο δημοσιονομικό χώρο. Θα σφίξουμε, δηλαδή, ακόμη περισσότερο τη θηλιά της υπερφορολόγησης στο λαιμό της ελληνικής οικονομίας, για να αποδώσουμε αναδρομικά στους πιο ευνοημένους του ασφαλιστικού συστήματος, στους παλαιούς συνταξιούχους. Κι αυτό θα καθιστά αδύνατη την πολιτική συγκράτησης των δαπανών, καθώς οι υπόλοιπες και πλέον αδικημένες κοινωνικές ομάδες, ευλόγως, θα διεκδικούν συμμετοχή στο «πάρτι της αναδρομικής ακύρωσης των Μνημονίων».

Η απόφαση του ΣτΕ περί αναδρομικών τον Ιούνιο του 2015 είναι πολύ αποθαρρυντική και σε άλλα επίπεδα και τομείς. Μετέτρεψε τη χώρα σ’ ένα απέραντο δικαστήριο-μισθοδικείο, καλλιέργησε νέες φρούδες ελπίδες ενεργοποιώντας την ανάμνηση των «κεκτημένων» σε στρατιές συνταξιούχων.

Αυτή λοιπόν η απόφαση βάζει την Ελλάδα σε νέες περιπέτειες, κι είναι τόσο άδικο! Γιατί ξοδεύτηκε τεράστιο πολιτικό κεφάλαιο απ΄όλες τις παρατάξεις, χρειαστήκαμε δέκα χρόνια, τρία Μνημόνια και τον μπαμπούλα των κακών ξένων για να αποφασίσουμε, επιτέλους, τον εξορθολογισμό του ασύδοτου και ανερμάτιστου Ασφαλιστικού που οικοδομήσαμε πριν από την κρίση.

Και ήρθαν οι δικαστικές αποφάσεις «να αποκαταστήσουν» τις συντάξεις στα προ Μνημονίων επίπεδα, δηλαδή να ακυρώσουν όσα πετύχαμε με θυσίες όλων. Αλλά το ΣτΕ δεν είναι Νομισματοκοπείο, οι συντάξεις δεν θα επιστρέψουν στα προ μνημονιακών περικοπών επίπεδα, τα χαμένα έσοδα από τις μνημονιακές περικοπές δεν θα επιστραφούν στους συνταξιούχους υπό μορφήν αναδρομικών. Το δημόσιο ταμείο δεν αντέχει.

Ευχής έργο θα ήταν να αντιμετωπιστεί το ζήτημα των αναδρομικών γρήγορα και δραστικά, να μην πιαστεί η χώρα στην παγίδα που έστησε στον εαυτό της.

Δεν ξέρω αν τη λύση μπορούν να δώσουν οι δικαστές των ανωτάτων δικαστηρίων, ακυρώνοντας προηγούμενες αποφάσεις ή, έστω, περιορίζοντας δραστικά, οριστικά και αμετάκλητα, το εύρος των δικαιούχων και το χρονικό διάστημα για το οποίο πρέπει να αποδοθούν αναδρομικά.

Διαφορετικά, η ευθύνη βαραίνει την  πολιτική ηγεσία. Ωστόσο, ακόμη κι αν υποθέσουμε πως η νομοθετική και η εκτελεστική εξουσία διαθέτουν τα εργαλεία να παρακάμψουν τις συνέπειες των δικαστικών αποφάσεων, ποια ηγεσία διαθέτει το πολιτικό σθένος να πει στους συνταξιούχους (και στους δικαστές)  το μυστικό που 10 χρόνια τώρα δεν ειπώθηκε; Ότι οι περικοπές των συντάξεων επιβάλλονται από την ελληνική πραγματικότητα, όχι από την τρόικα και τα μνημόνια. Και ότι χωρίς εξορθολογισμό του Ασφαλιστικού, η χώρα και η οικονομία μας δεν θα σταθούν όρθιες.

Δυστυχώς, οι πιθανότητες δεν είναι στην πλευρά της αλήθειας, ειδικά σε εκλογική χρονιά. Το ζήτημα δεν θα αντιμετωπιστεί ευθέως και δραστικά. Υποθέτω ότι κάθε χρόνο θα δίνονται κάποια ποσά έναντι, και τα αναδρομικά θα είναι μια ακόμα τροχοπέδη στην αναπτυξιακή πορεία της χώρας. Χαράς ευαγγέλια για δικηγόρους και εργατολόγους, επιπλέον ασφυξία  στα δικαστήρια, οι συνταξιούχοι θα αισθάνονται αδικημένοι από το κακό κράτος που καθυστερεί «τα κεκτημένα» και η οικονομία θα σέρνεται. Κι όλοι μαζί, μια κοινωνία με αυτοκτονικές τάσεις, που δεν μπορεί να αντιμετωπίσει την αλήθεια, που κατανέμει άδικα τους φόρους και τις παροχές, μια κοινωνία αδικημένων. Γιατί, στο τέλος, όλοι αδικημένοι θα αισθανόμαστε: κι εκείνοι που υπερφορολογούνται, αλλά και εκείνοι  που εισπράττουν τη μερίδα του λέοντος από τις κρατικές δαπάνες. Μια κοινωνία χαμηλής εμπιστοσύνης, μια οικονομία χαμηλής ανάπτυξης.

Κι εδώ ακριβώς κρύβεται η κρίσιμη λεπτομέρεια που παραβλέπουν οι δικαστικές αποφάσεις. Είναι αδύνατον να πορευτούμε έτσι. Τα δημοσιονομικά μεγέθη της χώρας (χρέος) δεν είναι συμβατά με μια οικονομία χαμηλής ανάπτυξης. Ο δρόμος της υπανάπτυξης οδηγεί σε τοίχο, σε νέα δημοσιονομικά και χρηματοδοτικά αδιέξοδα, σε νέα προσφυγή σε εξωτερική οικονομική βοήθεια.

Αλλά το παιχνίδι δεν είναι ακόμη χαμένο. Η μπάλα είναι στα πόδια της ελληνικής ομάδας, η τύχη μας βρίσκεται στα χέρια των πολιτικών και των δικαστών μας. Και τώρα ξέρουμε τι μας περιμένει, αν μετά από 10 χρόνια κρίσης και πριν ακόμη ορθοποδήσουμε, εξαντλήσουμε άλλη μια δεκαετία την οικονομία μας για να καταβάλουμε αναδρομικά τις δαπάνες που μας χρεοκόπησαν.

---

Σημειώσεις

¹Η εκτίμηση για τη δαπάνη των αναδρομικών, όπως όλες οι δαπάνες που αναγράφονται στον Προϋπολογισμό, αφορά ποσά προ φόρων & εισφορών.

²Οι περικοπές, που βάσει των αποφάσεων του ΣτΕ ακυρώνονται και για τις οποίες διεκδικούνται αναδρομικά,  είναι:

Α) Ν.4051/2012: μείωση 12% της κύριας σύνταξης που υπερβαίνει τα 1.300 ευρώ + μείωση επικουρικής 10% για ποσά έως 250 ευρώ, 15% για ποσά άνω των 250 και έως 300 ευρώ και 20% για ποσά άνω των 300 ευρώ.

Β) Ν. 4093/2012: μείωση αθροίσματος κύριας και επικουρικής κατά 5% για ποσά άνω των 1.000 και έως 1.500 ευρώ, 10% για ποσά άνω των 1500 και έως τα 2.000 ευρώ, 15% για ποσά άνω των 2.000 και έως 3.000 ευρώ και 20% για ποσά άνω των 3.000 ευρώ.

Γ) Ν. 4093/2012: κατάργηση των –ήδη μειωμένων από το νόμο 3847/2010– επιδομάτων Χριστουγέννων και Πάσχα καθώς και του επιδόματος αδείας.

Οι (Α) και (Β) είναι μειώσεις που αφορούν συνταξιούχους με σχετικά υψηλότερη σύνταξη.

Όσο πιο υψηλή η σύνταξη, τόσο μεγαλύτερη η περικοπή και σε απόλυτα και σε ποσοστιαία μεγέθη. Αποτέλεσμα: τα ποσά των αναδρομικών που θα επιστραφούν στους συνταξιούχους είναι τόσο υψηλότερα όσο υψηλότερες είναι οι συντάξεις των δικαιούχων.

Όμως και η προσωπική διαφορά των ίδιων δικαιούχων είναι κατά κανόνα –υπάρχουν και εξαιρέσεις-  θετική και τόσο υψηλότερη όσο υψηλότερη είναι η σύνταξή τους. Δηλαδή, οι παλαιοί συνταξιούχοι που διατηρούν υψηλή (θετική) προσωπική διαφορά είναι εκείνοι που θα απολαύσουν τα περισσότερα αναδρομικά.

³Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει πως η προσωπική διαφορά πρέπει απαραίτητα να μηδενιστεί στο όνομα της αρχής της αναλογικότητας και της ισότητας. Σχεδόν πάντα, άλλωστε, οι μεταρρυθμίσεις προβλέπουν μεταβατικές περιόδους που διαφοροποιούν παλαιούς/ νέους, αλλά αυτή είναι άλλη συζήτηση.

⁴Προϋπολογισθέντα έσοδα από τα μέτρα της 1ης αξιολόγησης του Τρίτου Μνημονίου εδώ σελ. 124.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News