Δεν μπορεί, θα το πρόσεξες. Για τις προάλλες λέω, για τα συλλαλητήρια. Oλη η Νέα Δημοκρατία ήταν εκεί∙ ήταν βέβαια και τα παιδιά με τους αγκυλωτούς και τους φασιστικούς χαιρετισμούς, αλλά τι μας νοιάζουν αυτοί; Για τους δικούς σου ρωτάω αν το πρόσεξες. Στη Θεσσαλονίκη πήγαν βουλευτές και δήμαρχοι, φυσικά και άλλοι πολλοί, να διαδηλώσουν πως «το όνομα είναι η ψυχή τους».

Ε, καλά, δεν ξαφνιάζεσαι, τους ξέρεις. Τι διάολο, τόσα χρόνια πρόεδρος τους ήσουν και μετά «επίτιμος», τους έχεις ψυχολογήσει. Κρατιώνται οι δεξιοί μακριά από κάτι τέτοια; Δώσε τους συλλαλητήρια για τη Μακεδονία, και πάρτους την ψυχή. Όλοι εκεί.

Θα μου πεις, αφού πηγαίνουν οι ψηφοφόροι τι θες να κάνουν οι βουλευτές, να λείπουν; Σωστό κι αυτό! Πού θα βρουν τις ψήφους; Στο κυνήγι; Μην βλέπεις εσύ στην εποχή σου, που γύρναγες χωριό-χωριό, καφενείο-καφενείο. Μίλαγες με έναν-έναν ξεχωριστά, τους ήξερες και με τα μικρά τους ονόματα. Σε φαντάζομαι να πιάνεις κουβέντα: «τι κάνει ο Τάκης; Η Παναγιώτα; Τα παιδιά όλα καλά; Μεγάλωσαν βρε παιδί μου, δεν τους γνώρισα! Να σπουδάσουν οπωσδήποτε, να μάθουν αγγλικά, θα είναι εφόδιο στη ζωή τους. Η μητέρα εντάξει με τα προβλήματα υγείας που είχε;». Τώρα οι νέοι δεν τα κάνουν αυτά, δεν έχουν υπομονή. Δεν βλέπεις στο Facebook τι γίνεται; Συνωστισμός! Μέχρι και εσύ το είχες μάθει και το χρησιμοποιούσες τα τελευταία χρόνια. Είχε πλάκα, που ανέβαζες παλιές φωτογραφίες με παιδιά και εγγόνια και σου έκαναν τόσοι άνθρωποι like.

Στην Αθήνα είδες το συλλαλητήριο για τη Μακεδονία, ε; «Μεγάλη μέρα για την Ελλάδα», είπε ένας πρώην πρωθυπουργός. Έλα τώρα, που ρωτάς ποιος είπε αυτήν τη σαχλαμάρα. Είχε πολύ κόσμο στο Σύνταγμα. Και όλο το κόμμα σύσσωμο, πλην Λακεδαιμονίων βέβαια. Πλην Λακεδαιμονίων, γιατί οι κόρες είναι αλλιώς με τους πατεράδες, έτσι λέει ο κόσμος. Δεν ξέρω, μπορεί να ‘ναι κι έτσι. Πάντως ευτυχώς εσύ έφυγες νωρίς, δεν είσαι εδώ, μην πεις τίποτε και φέρεις κανέναν σε δύσκολη θέση. Δεν θα ‘ταν σωστό!  Ό,τι είπες-είπες, ό,τι έκανες-έκανες στη ζωή σου.

Πάντως, στο Μακεδονικό δεν τα κατάφερες. Για να λέμε την αλήθεια, μαντάρα τα έκανες. Εντάξει, το πάλεψες, δεν λέω. Προσπάθησες πολύ, πήγες πάνω κάτω στην Ευρώπη, έφτασες κοντά, πολύ κοντά στη λύση. Αλλά τελικά; Μια τρύπα στο νερό.

Ναι, εντάξει! Εχεις τα δίκια σου. Κατέρρεε ο παλιός ψυχροπολεμικός κόσμος κι εσύ είχες μόνο 151 βουλευτές, πού να σταθείς; Σε πήγε κόντρα κι ο Ανδρέας με τα δικά του τα παλαβά, τα λαϊκιστικά –μεταξύ μας στα είχε και φυλαγμένα, φυλακή πήγες να τον βάλεις- ήταν και το δάκρυ του Καραμανλή, είχε τρελαθεί η χώρα τότε… τι τα θες. Όταν παλαβώνει αυτός ο τόπος, παλαβώνει άσχημα. Δεν θυμάσαι τότε με τους Αγανακτισμένους, τους δικούς σου, που δεν ψήφιζαν το μνημόνιο γιατί θέλανε τα Ζάππεια; Να φύγουμε δηλαδή από την Ευρώπη για να πάμε στο Ζάππειο. Και τι θα τρώγαμε; Μάρμαρα; Δεν υπάκουσαν στην καταστροφική κομματική γραμμή όλοι. Τι νομίζεις, το ξέχασα;

Και έπειτα πάλι, τι το ‘θελες εκείνο το «μετά από δέκα χρόνια κανείς δεν θα θυμάται το Μακεδονικό»; Ωραία, ναι, εννοούσες πως υπάρχουν σοβαρότερα θέματα, πως δεν ήταν δα και του πεθαμού αν θα λεγόταν Νέα, Βόρεια, Άνω ή Πέρα ή πώς αλλιώς ήθελαν να την πουν, αλλά βλέπεις τι κατάφερες; Όλη η ΝΔ να τρέχει στα συλλαλητήρια όχι  δέκα αλλά τριάντα χρόνια μετά.

Ο,τι κι αν έκανες, τη στόφα, τον χαρακτήρα του δεξιού ψηφοφόρου καθόλου δεν τον άλλαξες. «Αγωνίστηκα πολύ για αυτό», είμαι σίγουρος πως θα μου απαντούσες, αλλά…

Διαβάζω μελαγχολικά σήμερα μια όμορφη ομιλία σου στα κομματικά στελέχη σου, στις αρχές του 1985, λίγους μήνες αφότου εκλέχθηκες πρόεδρος: «Ελευθερία υπάρχει όταν η καταπίεση του ανθρώπου, του κάθε ενός από εμάς, αποδυναμώνεται ως την εκμηδένισή της. Η καταπίεση αυτή μπορεί να ασκηθεί και από άτομα, κυρίως όμως από το κράτος και τους μηχανισμούς του […] Η ελευθερία διασφαλίζεται με την τάξη. Μια τάξη, όμως, που δεν είναι μητέρα, αλλά κόρη της ελευθερίας. Μια τάξη υπέρ και όχι κατά της ελευθερίας [….] Λαϊκή κυριαρχία, αλλά και πρόοδο μπορούμε να έχουμε μόνο αν τις πολλές αποφάσεις τις παίρνει ο έλληνας πολίτης και όχι οι προνομιούχοι κρατικοί εξουσιαστές. […] Προοδευτικός είναι εκείνος που πιστεύει στην ευρύτερη συνεργασία και συναδέλφωση των ανθρώπων, που δίνει στον συνάνθρωπο του την αυτονομία και ευθύνη του. Και προπαντός, προοδευτικός είναι εκείνος που μπορεί να συνδυάσει την επιδίωξη της αλλαγής με την υπευθυνότητα. Οι υπερεπαναστάτες είναι αντεπαναστάτες».

Τέτοια τους έλεγες τους δεξιούς και ήθελες και να σ’ αγαπήσουν; Θα ήθελα να είμαι σε μια γωνιά να σε βλέπω. Σας φαντάζομαι τώρα και μου φτιάχνεται το κέφι, κλαίω από τα γέλια σχεδόν. Να μιλάς εσύ κι οι μισοί από κάτω να νοσταλγούν τον «Εθνάρχη» Καραμανλή κι άλλοι μισοί τον «τσέλιγκα» Αβέρωφ, να μη σου πω και μερικοί τον Παπαδόπουλο και με θεωρήσεις εμπαθή.

Εντάξει, δεν τους έλεγες μόνο τέτοια θεωρητικά φιλελεύθερα, εξάλλου δεν ήσουν κανένας καθηγητής Πολιτικής Θεωρίας, κεντρώος πολιτικός ήσουν. Τους έλεγες κι απ’ τ’ άλλα, τα καλά, απ’ αυτά που τσιμπάνε  ψήφους. Μεταξύ μας, δεν έλεγες μόνο, έκανες κιόλας. Κατεβάζω το επίπεδο τώρα, ε; Εντάξει δίκιο έχεις, αλλά στο κάτω-κάτω δεν παράστησες ποτέ τον άγιο. Φιλελεύθερος, γενναίος και αποφασιστικός ήσουν, όχι άγιος.

Μακρηγόρησα, το ξέρω! Σε σκέφτομαι συχνά τελευταία. Θα φταίει που γερνάω και παρηγορούμαι να θυμάμαι εσάς τους «παλιούς». Φέρνω και δικούς μου ανθρώπους πίσω έτσι, παρέες και κουβέντες για την πολιτική. Με την εικόνα και τη φωνή σας μεγάλωσα, με τα ονόματά σας συνέχεια στ’ αυτιά μου: ο Γέρος, ο Μητσοτάκης, ο Ανδρέας, ο Λεωνίδας. Σας έχω πια για δικούς μου ανθρώπους. Μην παρεξηγείς.

Θα σου πω ένα τελευταίο γιατί το κρατάω μέσα μου καιρό. Ο,τι κι αν έκανες, τη στόφα, τον χαρακτήρα του δεξιού ψηφοφόρου καθόλου δεν τον άλλαξες. «Αγωνίστηκα πολύ για αυτό», είμαι σίγουρος πως θα μου απαντούσες, αλλά… Εντάξει, τι το παιδεύω, τα λες και στο βιβλίο, στη συνέντευξη στον Αλέξη: «με τη συντήρηση πήγαν οι πιο συντηρητικοί, οι οπισθοδρομικοί, όπως θέλεις πες τους». Τώρα που το σκέφτομαι πιο καλά, δεν ήταν ότι δεν προσπάθησες, μπορεί πραγματικά να μην το μπορούσες, κανείς να μην το μπορεί.

---

* Ο Νίκος Μαραντζίδης είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News