Πρόσθετα μέτρα για την προστασία των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος, ή αλλιώς whistleblowers, λαμβάνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπό το φως των αποκαλύψεων σε μία σειρά από πολύκροτες υποθέσεις όπως τα «Panama Papers», το Dieselgate, τα LuxLeaks και την υπόθεση της Cambridge Analytica που έφερε ισχυρούς κλυδωνισμούς στα θεμέλια του κολοσσού των μέσων κοινωνικών δικτύωσης Facebook.

Tελευταία περίπτωση για την οποία υπήρξε έντονη και ισχυρή παρέμβαση από μερίδα μελών της Ευρωβουλής, ήταν αυτή της Μαρίας Εφίμοβα (της ρωσίδας πληροφοριοδότη της δολοφονηθείσας δημοσιογράφου Ντάφνι Γκαλίζια) για την οποία πρόσφατα η ελληνική δικαιοσύνη αποφάσισε τη μη έκδοσή της στη Μάλτα.

Εκτός από την ενίσχυση της προστασίας των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος και την θέσπιση πανευρωπαϊκών προτύπων, δεσμευτικών για τα κράτη-μέλη της ΕΕ, η σχετική πρόταση της Κομισιόν δίνει έμφαση και στην πρόβλεψη μέτρων ώστε να αποθαρρύνονται οι δόλιες ή καταχρηστικές αναφορές και να αποτρέπονται αδικαιολόγητες ζημίες στη φήμη προσώπων. Οσοι επηρεάζονται από αναφορά μάρτυρα δημοσίου συμφέροντος, θα απολαύουν πλήρως του τεκμηρίου της αθωότητας, του δικαιώματος πραγματικής προσφυγής, δίκαιης δίκης και του δικαιώματος υπεράσπισης.

Η σχετική πρόνοια άπτεται περιπτώσεων όπως αυτής με το λεγόμενο «σκάνδαλο Νοvartis» στην Ελλάδα, όπου σε αντίθεση με αντίστοιχες  υποθέσεις, η ταυτότητα των μαρτύρων παρέμενε επτασφράγιστο μυστικό παρ’ όλο που οι καταγγελίες τους στις σελίδες της σχετικής δικογραφίας χρησιοποιήθηκαν και χρησιμοποιούνται ως πειστήριο ενοχής των εμπλεκόμενων προσώπων.

Με τον νέο νόμο που προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, εξασφαλίζεται υψηλό επίπεδο προστασίας για τους μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος που καταγγέλλουν παραβάσεις του ενωσιακού δικαίου ορίζοντας νέα, πανευρωπαϊκά πρότυπα.

Σύμφωνα με την Κομισιόν, ο νέος νόμος θα καθορίσει ασφαλείς διαύλους για την υποβολή αναφορών τόσο εντός ενός οργανισμού όσο και στις δημόσιες αρχές. Θα προστατεύει επίσης τους μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος έναντι απόλυσης, υποβιβασμού και άλλων μορφών αντιποίνων και θα απαιτεί από τις εθνικές αρχές να ενημερώνουν τους πολίτες και να παρέχουν κατάρτιση για τις δημόσιες αρχές σχετικά με τον τρόπο χειρισμού των whistleblowers.

Η πρόταση της Επιτροπής

Η πρόταση της Κομισιόν εξασφαλίζει πανευρωπαϊκή προστασία για τους μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος που καταγγέλλουν παραβάσεις της ενωσιακής νομοθεσίας στους τομείς των δημοσίων συμβάσεων· των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας· της ασφάλειας των προϊόντων· της ασφάλειας των μεταφορών· της προστασίας του περιβάλλοντος· της πυρηνικής ασφάλειας· της ασφάλειας των τροφίμων και των ζωοτροφών, της υγείας και της καλής μεταχείρισης των ζώων· της δημόσιας υγείας· της προστασίας των καταναλωτών· της προστασίας της ιδιωτικής ζωής, της προστασίας των δεδομένων και της ασφάλειας των συστημάτων δικτύου και πληροφοριών. Η πρόταση εφαρμόζεται επίσης στις παραβάσεις των ενωσιακών κανόνων ανταγωνισμού, τις παραβιάσεις και την κατάχρηση των κανόνων για τη φορολόγηση των εταιρειών και τη ζημία στα οικονομικά συμφέροντα της ΕΕ. Η Επιτροπή ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να υπερβούν αυτό το ελάχιστο πρότυπο και να καθορίσουν συνολικά πλαίσια για την προστασία των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος, τα οποία βασίζονται στις ίδιες αξίες.

Σαφείς μηχανισμοί και υποχρεώσεις για τους εργοδότες

Όλες οι εταιρείες με περισσότερους από 50 εργαζόμενους ή με ετήσιο κύκλο εργασιών άνω των 10 εκατ. ευρώ θα πρέπει να θεσπίσουν εσωτερική διαδικασία για τον χειρισμό των αναφορών των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος. Ο νέος νόμος θα καλύπτει επίσης όλες τις κρατικές και περιφερειακές διοικήσεις και τους δήμους άνω των 10.000 κατοίκων.

Οι μηχανισμοί προστασίας που θα δημιουργηθούν θα πρέπει να περιλαμβάνουν:

– Σαφείς διαύλους υποβολής αναφορών, εντός και εκτός του οργανισμού, που θα διασφαλίζουν την εμπιστευτικότητα

– Τριαδικό σύστημα υποβολής αναφορών που θα αποτελείται από:

• Εσωτερικούς διαύλους υποβολής αναφορών
• Υποβολή αναφορών στις αρμόδιες αρχές —αν οι εσωτερικοί δίαυλοι δεν λειτουργούν ή δεν θα μπορούσε εύλογα να αναμένεται ότι λειτουργούν (π.χ. σε περίπτωση που η χρήση εσωτερικών διαύλων θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την αποτελεσματικότητα των ερευνητικών δράσεων των επιφορτισμένων αρχών)
• Υποβολή αναφορών δημοσίως / στα μέσα ενημέρωσης —αν δεν αναληφθεί προσήκουσα δράση μετά την υποβολή αναφορών μέσω άλλων διαύλων, ή σε περίπτωση επικείμενου ή πρόδηλου κινδύνου για το δημόσιο συμφέρον ή ανεπανόρθωτης βλάβης

–  Υποχρεώσεις ενημέρωσης για τις αρχές και τις επιχειρήσεις, που θα πρέπει να απαντήσουν και να δώσουν συνέχεια στις αναφορές των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος εντός τριών μηνών για τους εσωτερικούς διαύλους υποβολής αναφορών

– Πρόληψη αντίποινων και αποτελεσματική προστασία: όλες οι μορφές αντεκδίκησης απαγορεύονται και θα πρέπει να τιμωρούνται. Αν ο μάρτυρας δημοσίου συμφέροντος υφίσταται αντίποινα, θα πρέπει να έχει πρόσβαση σε δωρεάν συμβουλές και επαρκή μέσα έννομης προστασίας (π.χ. μέτρα για την παύση της παρενόχλησης στον χώρο εργασίας ή την παρεμπόδιση απόλυσης). Στις περιπτώσεις αυτές, το βάρος της απόδειξης θα μεταφέρεται, ώστε το συγκεκριμένο πρόσωπο ή οργανισμός να πρέπει να αποδείξει ότι δεν πρόκειται για αντίποινα κατά του μάρτυρα δημοσίου συμφέροντος. Οι μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος θα προστατεύονται επίσης κατά τις δικαστικές διαδικασίες, συγκεκριμένα μέσω εξαίρεσης από την ευθύνη δημοσιοποίησης των πληροφοριών.

Αποτελεσματικές διασφαλίσεις

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News