Η Ευρώπη ακούει, αλλά δεν εισακούει. Ακούει τη βοή της δυσφορίας, τις βροντές της οργής, αλλά νομίζει πως βγαίνουν μόνο από τα ακροδεξιά, εθνικιστικά και ρατσιστικά κατακάθια των κοινωνιών της και δεν έχει βέβαια σκοπό να ανοίξει διάλογο με τέτοια μιάσματα.

Η Ευρώπη αισθάνεται, αλλά δεν συναισθάνεται. Νιώθει πως έχει προβλήματα, αλλά ούτε περνάει από το μυαλό της ότι μπορεί να είναι η ίδια προβληματική.

Η Ευρώπη είναι μια άλλοτε ωραία και δυναμική κυρία, που δεν θέλει να παραδεχτεί ότι γέρασε. Μακιγιάρεται πότε με Ολάντ και Ρέντσι, πότε με Μακρόν και γερμανικούς μεγάλους συνασπισμούς, και κοιτάζεται έπειτα στον καθρέφτη ανακουφισμένη, νομίζοντας πως νίκησε ρυτίδες, σπίλους και χαρακιές του χρόνου που λέγονται Λεπέν, Brexit, AfD, Γκρίλο, Σαλβίνι και πάνω από μια ντουζίνα άλλα τέτοια ονόματα.

Η Ευρώπη, δηλαδή η συστημική Ευρώπη. Η κατεστημένη, καθωσπρέπει Ευρώπη. Θα μπορούσαμε να πούμε η Ευρώπη των ελίτ, αν η λέξη ελίτ δεν είχε και κάποιο άρωμα ποιοτικής ανωτερότητας. Τέτοια όμως δεν έχει με τίποτα ούτε η αγκυλωμένη και παρασιτική γραφειοκρατία των Βρυξελλών, αφοσιωμένη στην αναπαραγωγή των προκλητικών προνομίων της, ούτε η βουλιμική και ανεύθυνη χρηματοπιστωτική κάστα της, που κυβερνά πραγματικά, ούτε η διανοητικά νωθρή ιντελιγκέντσια της, που είναι ανίκανη να διαπαιδαγωγήσει, γιατί δεν μπορεί πια ούτε να καταλάβει ούτε να εμπνεύσει και ξέρει μόνο να νουθετεί, με αλαζονικά σηκωμένο δάχτυλο και πεσμένες τις κεραίες της.

Η Ευρώπη αυτή έχει παραιτηθεί εδώ και κάτι δεκαετίες από την άσκηση πολιτικής και αφήνεται να την πλοηγεί ένας ξεχαρβαλωμένος αυτόματος πιλότος που λέγεται κεφαλαιαγορά. Πολιτική, αν η λέξη δεν έχει χάσει εντελώς τη σημασία της στον μεταμοντέρνο κόσμο μας, θα πει να διαβάζεις τη μεταβαλλόμενη πραγματικότητα ώστε να μπορείς να την ελέγξεις για να χωρέσει τη στρατηγική σου, να γίνει συμβατή με τις ιδέες σου. Για ποιες ιδέες, ποια στρατηγική, ποια ανάγνωση της πραγματικότητας, ποιον έλεγχό της μπορούμε να μιλήσουμε σήμερα; Η παγκοσμιοποίηση αφέθηκε πανηγυρικά να γίνει ανεξέλεγκτη, το μοντέλο της πολυπολιτισμικότητας έχει αποτύχει παταγωδώς και απειλεί με ενδόρρηξη τις δυτικές κοινωνίες, τα διεθνή χρηματοπιστωτικά δίκτυα καταστρέφουν κράτη, οι κοινωνικές ανισότητες αυξάνονται δραματικά, η ανισορροπία ανάμεσα στον ευρωπαϊκό Βορρά και τον ευρωπαϊκό Νότο, ανάμεσα στην ευρωπαϊκή Δύση και την ευρωπαϊκή Ανατολή αυξάνεται ολοένα, η δυσπιστία για την αποτελεσματικότητα της ίδιας της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας διογκώνεται επικίνδυνα.

Και τι κάνει για όλα αυτά η ευρωπαϊκή διευθυντική τάξη; Τα βάζει με τα συμπτώματα, αντί να καταπιαστεί με τις αιτίες. Καταγγέλλει την ξενοφοβία, τον λαϊκισμό, τον εθνικισμό, τον ρατσισμό, κολλώντας βολικές, αλλά συχνά παραπλανητικές ετικέτες και πάντως χωρίς να βλέπει ότι τα φαινόμενα που την ταράζουν είναι σε πολύ μεγάλο βαθμό αποτέλεσμα δικών της επιλογών και εμμονών. Στηλιτεύει τις κεντρόφυγες και χωριστικές τάσεις στην ήπειρο, ανυποψίαστη για το ότι η ίδια τις προκάλεσε. Τροφοδοτεί, με τις αποφάσεις ή με τις αδράνειές της, τις ανισότητες και την ίδια στιγμή μέμφεται με περιφρόνηση τα οργισμένα θύματά τους, χαρακτηρίζοντάς τα καθυστερημένα, μισαλλόδοξα και φθονερά. Σκορπάει με την απερισκεψία της ανασφάλεια και χλευάζει έπειτα τους δικαιολογημένα ανασφαλείς πολίτες της.

Με ένα τέτοιο υπερεθνικό διευθυντήριο, ανίκανο και στην ουσία αδιάφορο για την υπεράσπιση της ιδέας που υποτίθεται ότι το νομιμοποιεί, είναι επόμενο να φουντώνει ένα αίσθημα νοσταλγίας για τα εθνικά κράτη και τις εθνικές ταυτότητες. Επόμενο και να υπάρχει εκμετάλλευση αυτού του αισθήματος από ιδεολογικούς σχηματισμούς που ξεπετάχτηκαν σαν βρικόλακες από τα μνήματα του νεκροταφείου της Ιστορίας. Η ευρωπαϊκή ιδέα έγινε άλλοθι για τη δημιουργία μιας υπερπρονομιούχας κάστας, που αποφασίζει ερήμην των ευρωπαϊκών λαών και αδιαφορώντας γι’ αυτούς. Η κοινή ευρωπαϊκή ταυτότητα έμεινε μια δυνατότητα, που το έργο της πραγμάτωσής της άφησε στη μέση μια φουρνιά από ανέμπνευστες, στενόμυαλες, στενόκαρδες ηγεσίες και μια σκληρωτική, αυτοαναφορική γραφειοκρατία.

Και θα πρέπει να κάνουμε και εμείς οι ευρωπαϊστές την αυτοκριτική μας. Να αναγνωρίσουμε ότι η ευρωπαϊκή ταυτότητα όχι μόνο δεν είναι κάτι δεδομένο, όπως πιστεύουν πολλοί ανάμεσά μας, αλλά και ότι μπορεί να προκύψει μόνο ως προέκταση της εθνικής ταυτότητας, όχι ως αντικατάστασή της. Πρέπει να εξετάσουμε σοβαρά ποιες εντόπιες πολιτισμικές αξίες, ιστορικές παραδόσεις, νοοτροπίες, κοινωνικές πρακτικές συνάδουν, συγκλίνουν ή επιδέχονται συγκερασμό με αυτές άλλων ευρωπαϊκών εθνών, ώστε να έχει νόημα μια υπερκείμενη κοινή ταυτότητα. Και, εξίσου σημαντικό, αν όχι σημαντικότερο, να εξετάσουμε τι και πόσο τις διαφοροποιεί ως σύνολο από άλλες, μη ευρωπαϊκές κουλτούρες. Η ταυτότητα μπορεί να έχει ποικίλες εκδοχές και προσμείξεις, ναι. Αλλά σημαίνει, όσο και αν οι μεταμοντέρνοι φρίττουν στο άκουσμα της λέξης, οριοθέτηση. Καλό και σωστό είναι να ανοίγεσαι στον κόσμο, αλλά αν έχεις αποσυνδεθεί από την αφετηρία σου δεν θα φτάσεις σε κανέναν προορισμό.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News