Το βρίσκεις ανάμεσα στις κομψές μπουτίκ του ιστορικού κέντρου της Κοπεγχάγης αυτό το τέμενος που λέγεται «Μαριάμ», εγκαινιάστηκε τον περασμένο χρόνο και έχει ανοικτές τις πόρτες του όχι μόνο για τους μουσουλμάνους όλων των δογμάτων, αλλά και για τους μη πιστούς, για τους καταπιεσμένους, για τα θύματα της βίας, τους γκέι, τις λεσβίες και όποιον άλλον θέλει.

Αυτή όμως είναι μια εικόνα λειψή χωρίς την πληροφορία ότι ο ιμάμης του τεμένους αυτού είναι γυναίκα. Και είναι η Σερίν Χανκάν, 43 χρόνων, μητέρα τεσσάρων παιδιών, με σπουδές στην κοινωνιολογία των θρησκειών, ψυχοθεραπεύτρια και ορκισμένη φεμινίστρια. «Και αναγνωρισμένη – προσθέτει η ίδια στη Repubblica – από έναν σημαντικό ινδονήσιο ιμάμη που ήρθε πριν από μερικούς μήνες για να επισκεφθεί το τζαμί μου».

Η ιμάμισσα Σερίν έχει ήδη ευλογήσει τον γάμο δεκαέξι ζευγαριών. Μαντήλα φοράει μόνο όταν προσεύχεται επειδή είναι πεπεισμένη ότι η επιλογή για τις γυναίκες πρέπει να είναι ελεύθερη. «Τον Φεβρουάριο του 2016, όταν αποφάσισα να δημιουργήσω ένα τέμενος για γυναίκες, οι δανοί μουσουλμάνοι ξεσηκώθηκαν μολονότι το Κοράνι δεν το απαγορεύει. Αντίθετα, στη Μεδίνα μαζί με τον Μωάμεθ γράφει ότι προσεύχονταν δυο γυναίκες ιμάμισσες».

Κόρη καθολικής νοσοκόμας από τη Φινλανδία που αναζήτησε δουλειά στην Κοπεγχάγη κι ενός σύρου πρόσφυγα που κατέφυγε στην ίδια πόλη τη δεκαετία του 1970, η ιμάμισσα ανακάλυψε το Ισλάμ στα 19 της χρόνια. Αλλαξε τότε το όνομά της από Αν Κριστίν σε Σερίν κι έπειτα από ένα ταξίδι στη Δαμασκό και το Κάιρο ασπάστηκε τον σουφισμό.

Τα μέτωπα που έχει απέναντί της είναι δυο. Γιατί, εάν από τη μία πλευρά δεν την συμπαθούν καθόλου οι δανοί ρατσιστές, από την άλλη πνέουν μένεα εναντίον της οι σκληροπυρηνικοί ισλαμιστές. «Εχω βαρεθεί τις επιθέσεις τους, καμιά φορά τους μηνύω» λέει για τους πρώτους. Και για τους δεύτερους; «Τι σχέση έχουμε εμείς οι μουσουλμάνοι με αυτούς τους ψυχοπαθείς εγκληματίες που δεν έχουν διαβάσει ποτέ τους το Κοράνι και εάν το έχουν διαβάσει δεν έχουν καταλάβει τίποτε;».

Ο θεός (της) να  την έχει καλά.

Φωτό: Μα γιατί δεν την κάνουν προφήτισσα του Ισλάμ στη θέση του Μωάμεθ;  Πηγή: stavanger-kulturhus.no

Μπορεί, μόλις μισό αιώνα από το τέλος της, να ξεπλύνει κανείς την αποικιοκρατία; Κι αν το κάνει, είναι δυνατόν να περιμένει ότι δεν θα υπάρξουν αντιδράσεις; Όχι βέβαια. Ετσι κι ο καθηγητής Γκίλι, γράφουν οι Times, περίμενε ότι το άρθρο του «Επιχείρημα Υπέρ της Αποικιοκρατίας» («The Case for Colonialism») δεν θα περνούσε απαρατήρητο. Αυτό που δεν περίμενε, λέει, είναι η ένταση της αντίδρασης. Όταν υποστήριξε πως «ήταν καιρός να αμφισβητηθεί πια η ορθόδοξη άποψη  ότι η αποικιοκρατία ήταν κάτι κακό», δεν περίμενε πως θα δεχόταν ακόμη και απειλές θανάτου.

Αλλά κι αυτός δεν έκανε λίγα για να γίνει όλος αυτός ο χαμός. «Η εκστρατεία μίσους είναι μαοϊκή στην αγριότητά της, θύμιζε την Πολιτιστική Επανάσταση», δηλώνει. Σημειώνει ακόμη ότι, εξαιρώντας κάποιους λίγους, οι επικριτές δεν ασχολούνται με τα ουσιαστικά συμπεράσματα της μελέτης του. «Θα τολμήσει να υποστηρίξει κανείς ότι η Γουινέα-Μπισάου είναι καλύτερη χωρίς αποικιοκρατία; Ποιος θα υποστήριζε σοβαρά ότι το Χονγκ Κονγκ και η Σιγκαπούρη δεν είναι μεγάλα επιτεύγματα της αποικιοκρατίας;» ρωτάει.

Ορισμένες από τις ισχυρότερες κριτικές προέρχονται από το ίδιο το περιοδικό που δημοσίευσε τη μελέτη. Ο Βιτζάι Πράσαντ, από το Τρίνιτι Κόλετζ του Κονέκτικατ, ήταν ένα από τα 15 μέλη της συντακτικής επιτροπής που παραιτήθηκε σε ένδειξη διαμαρτυρίας. Ο Πράσαντ  έκανε λόγο για «κακής ποιότητας προπτυχιακού επιπέδου άρθρο, με μια οσμή λευκής υπεροχής». Άλλοι χαρακτήρισαν ανοικτά τον καθηγητή Γκίλι «ρατσιστή».

Το χειρότερο είναι ότι πρόκειται για ακαδημαϊκούς συναδέλφους, απαντά ο εκείνος. «Συμπεριλαμβάνονται εκατοντάδες τακτικοί καθηγητές σε πανεπιστήμια των δυτικών χωρών, των οποίων οι επαγγελματικοί και θεσμικοί χάρτες επιμένουν στην προστασία της ακαδημαϊκής ελευθερίας και της δυναμικής ανταλλαγής απόψεων, ειδικά όταν πρόκειται για αμφισβητούμενα δόγματα».

«Αυτοί είναι το είδος των ανθρώπων που περνούν το χρόνο τους ανακαλύπτοντας παντού την “κυρίαρχη σκέψη” και υποστηρίζοντας την ανάγκη για ετερόδοξες φωνές. Ωστόσο, στη δική μου περίπτωση επιτίθενται με μια αγριότητα σαν της Πράβντα, επιμένουν στη δική τους κυρίαρχη σκέψη και στην ανάγκη να τιμωρηθούν οι αποκλίνουσες φωνές» συνεχίζει. Και ποιος είναι ένας από τους λίγους στους οποίους αναγνωρίζει ανοχή στην ετερόδοξη άποψη; Ο Νόαμ Τσόμσκι.

Οι εκπλήξεις δεν τελειώνουν ποτέ σε αυτόν τον υπέροχο, ακαδημαϊκό κόσμο. Στον κόσμο όπου είναι δυνατόν ακόμη και να συνεχίζεται ο πόλεμος της αποικιοκρατίας. Με άλλα μέσα, ναι. Αλλά όχι λιγότερο άγριος.

Φωτό: Χωρίς την αποικιοκρατία, λέει, η Σιγκαπούρη δεν θα ήταν αυτή που είναι. Αλήθεια; Πηγή: Shutterstock

Ολο πάει να γίνει και όλο σκαλώνει η συμφωνία, οι μισοί Βρετανοί θέλουν ξανά δημοψήφισμα, το 35% έχει λόγους να πιστέψει πως τα οικονομικά του θα γίνουν χειρότερα μετά την αποχώρηση, η Βόρεια Ιρλανδία δεν θέλει να χάσει τα κοινά της σύνορα με την Ιρλανδία, η Σκωτία δεν θέλει να φύγει από την ΕΕ, το ίδιο και η Ουαλία (που πάντως είχε ψηφίσει υπέρ). Μήπως λοιπόν να ξεμπερδεύουμε με το Brexit πριν να είναι πολύ αργά;

Ο τρόπος πάντως υπάρχει. Και τον περιγράφει ο Νικ Κρεγκ, άλλοτε ηγέτης των βρετανών Φιλελεύθερων και εταίρος της κυβέρνησης Κάμερον. Σε έναν διάλογο που διοργάνωσε ο Guardian με τη συμμετοχή του νομπελίστα οικονομολόγου Ρίτσαρντ Θέιλερ (βραβεύτηκε μόλις φέτος), ο Κρεγκ βλέπει όλο και πιο πιθανή την ανταρσία. Ιδού ποιο είναι το σκεπτικό του: «Το Εργατικό Κόμμα έχει γίνει πια μια ανοικτή, φιλοευρωπαϊκή δύναμη. Θα αρκούσαν λοιπόν καμιά εικοσαριά βουλευτές των Τόρις με λίγο θάρρος και πολλή ανησυχία για το καλό των ψηφοφόρων τους και όχι για τη δική τους επανεκλογή» λέει.

Θα το τολμήσουν; Μένει να φανεί. Ο Θέιλερ πάντως επισημαίνει ότι την «συγγένεια» ανάμεσα στους ψηφοφόρους του Brexit και τους ψηφοφόρους του Τραμπ: «Ψήφισαν με βασικό κίνητρο την οργή τους» λέει. Και τώρα; Τώρα ήρθε η ώρα να το μετανιώσουν όλοι μαζί…

Φωτό: Η αλήθεια είναι ότι το ‘χουμε παρατραβήξει. Πηγή: Shutterstock

Η ομάδα εδρεύει στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και χαρτογραφεί την εκδοτική δραστηριότητα στην αυγή της τυπογραφίας, κάπου τον 15ο αιώνα. Ανακαλύπτει δηλαδή τα ίχνη μισού εκατομμυρίου τόμων που βρίσκονται διασπαρμένοι σε περίπου τέσσερις χιλιάδες βιβλιοθήκες της Ευρώπης και της Αμερικής. Αυτοί είναι οι κυνηγοί των αρχαίων βιβλίων. Και το αποτέλεσμα της δουλειάς τους είναι μια τεράστια βάση δεδομένων, που σχεδιάστηκε από την καθηγήτρια Κριστίνα Ντόντι, και παρακολουθεί την κίνηση των βιβλίων, τις διαδρομές τους και τους ιδιοκτήτες τους, μεταξύ της Ευρώπης και των Ηνωμένων Πολιτειών, δια μέσου των αιώνων.

«Είναι η συνάντηση της ανθρωπιστικής κουλτούρας και της επιστημονικής και τεχνολογικής γνώσης», συνοψίζει στην Corriere della Sera η ιταλίδα καθηγήτρια. Δεν έχει κανείς παρά να εισαγάγει το όνομα ενός βιβλίου στο λογισμικό και ένας περίπλοκος χάρτης ολόκληρης της διαδρομής εμφανίζεται στην οθόνη: «Είμαστε το πρώτο πρότζεκτ  που εφηύρε την επιστημονική απεικόνιση της κίνησης των βιβλίων μέσα στον χώρο και τον χρόνο»,  λέει.

Μέσα από την πορεία των βιβλίων μπορούμε να ανακατασκευάσουμε την ιστορία της γνώσης στην Ευρώπη, μπορούμε να δούμε πώς συσχετίζεται η εφεύρεση της τυπογραφίας με τον αλφαβητισμό. Συνθέτοντας τον κατάλογο  των κατόχων βιβλίων, μπορεί επίσης κανείς να εντοπίσει την διακίνηση των ιδεών μεταξύ των διαφόρων χωρών. Όπως μπορεί και να αντλήσει σημαντικά οικονομικά στοιχεία – ο βενετσιάνος βιβλιοπώλης Φραντσέσκο ντε Μάντιις, ο οποίος είχε φτιάξει έναν κατάλογο με τις πωλήσεις 25 χιλιάδων τόμων μεταξύ 1484 και 1488 με τις τιμές τους, είναι από αυτήν την άποψη μια πολύτιμη πηγή.

Το έργο δεν θα παραμείνει περιορισμένο στις σιωπηρές αίθουσες της Οξφόρδης αλλά θα παρουσιαστεί την επόμενη χρονιά σε μία ψηφιακή και διαδραστική έκθεση στο Μουσείο Κορέρ στη Βενετία. Στη συνέχεια το περιεχόμενο θα διατεθεί, κυρίως σε σχολεία και πανεπιστήμια, μέσω μιας μόνιμης ιστοσελίδας. Ορεξη για ψάξιμο να έχει κανείς.

Φωτό: Μέχρι εδώ φτάνει η μυρωδιά του. Πηγή: Shutterstock