Η αίθουσα ήταν κατάμεστη. Το θέμα καυτό: «υπερτουρισμός». Ενας όρος που μπήκε στο λεξιλόγιό μας εφέτος. Λόγω της Βαρκελώνης, της Βενετίας, του Άμστερνταμ. Αλλά και της Σαντορίνης. Για να περιγράψει ένα φαινόμενο σε υπερβολή. Πόλεις και παραθεριστικούς προορισμούς που υποδέχονται περισσότερο κόσμο απ’ ό,τι αντέχουν.

Αυτό το θέμα επέλεξε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού (ΠΟΤ) για να συζητηθεί στη συνάντηση υπουργών Τουρισμού από όλο τον κόσμο, την περασμένη Τρίτη, στο Λονδίνο, στο περιθώριο της Διεθνούς Έκθεσης Τουρισμού World Travel Market 2017. Πάνω από 60 υπουργοί ήταν παρόντες, πλαισιωμένοι από  αξιωματούχους, εκπροσώπους του ιδιωτικού τομέα και δημοσιογράφους. Η συνάντηση ήταν και η τελευταία δημόσια εμφάνιση του απερχόμενου Γενικού Γραμματέα του ΠΟΤ Ταλέμπ Ριφάι.

«Αυτοί που θα διαχειριστούν την αλλαγή είναι αυτοί που θα επιβιώσουν», είπε ο κ. Ριφάι στην τοποθέτησή του, παραφράζοντας τον Δαρβίνο. Και η αλλαγή συντελείται με γοργούς ρυθμούς, χάρη και στην τεχνολογική επανάσταση, που αλλάζει τον τρόπο που ο κόσμος ταξιδεύει. Σε συνάρτηση με τα θέματα ασφάλειας, την κλιματική αλλαγή, τη φτώχεια, τη μετανάστευση.

«Ζούμε στην εποχή των ταξιδιών. Η ανάπτυξη δεν είναι ο εχθρός. Το κλειδί είναι να διαχειριστούμε την ανάπτυξη με βιωσιμότητα», είπε ο κ. Ριφάι. Μα πόσο αειφόρος μπορεί να είναι ο τουρισμός αν αυτό το ζήτημα δεν αντιμετωπιστεί;

«Ένας προορισμός που δεν είναι καλός για τους κατοίκους του δεν μπορεί να είναι καλός ούτε για τους επισκέπτες του. Δεν θα έπρεπε να τον απολαμβάνουν οι επισκέπτες. Δεν υπηρετούμε τους πλούσιους», είπε. «Δεν μπορούμε να συνεχίζουμε να χτίζουμε πεντάστερα ξενοδοχεία σε τριάστερες κοινότητες. Θέσεις εργασίας και φιλανθρωπία δεν επαρκούν – χρειάζεται να διαφοροποιήσουμε τις δραστηριότητες των επισκεπτών, να μειώσουμε την εποχικότητα και να ενισχύσουμε τη συνείδηση για λιγότερο επιβαρυμένους προορισμούς», συμπλήρωσε. Και «δεν μπορούμε να επιτρέψουμε στους τουρίστες να κάνουν τη ζωή των κατοίκων ακριβότερη», γι’ αυτό είναι απαραίτητη η εξοικονόμηση ενέργειας και φυσικών πόρων.

Ο υπερτουρισμός όμως είναι πολλά περισσότερα από αυτά. Έχει να κάνει με τη διαχείριση του όγκου. Και βασικά με τις υποδομές. Συνδέεται με την εποχικότητα. Μεγάλη είναι και η επίδραση της κρουαζιέρας, αλλά τον επιδεινώνουν περαιτέρω οι υπηρεσίες ηλεκτρονικών πλατφορμών (π.χ. Airbnb). «Φέρνουμε κόσμο στις πόλεις και στους παραθεριστικούς προορισμούς, χωρίς να χρειάζεται να χτιστούν ξενοδοχεία», είπε ο πρόεδρος της Silversea Cruises Μανφρέντι Λεφέμπρ ντ’ Οβίντιο.

Όμως «κάθε προορισμός έχει μια φέρουσα ικανότητα. Υπάρχει ένα όριο πέρα από το οποίο η εμπειρία σε αυτόν υποβαθμίζεται», επισήμανε ο κ. Ριφάι. Κάτι που έχει επισημάνει επανειλημμένα και ο δήμος Θήρας, «κρούοντας τον κώδωνα» για τους αριθμούς των επισκεπτών στη Σαντορίνη ειδικά τους θερινούς μήνες. Πάνω από 1,3 εκατ. αφίξεις ετησίως και έως 850.000 επισκέπτες κρουαζιέρας. Ο πληθυσμός του νησιού μόλις ξεπερνά τις 15.000.

Για πολλούς η συνάντηση αυτή ήταν μια ευκαιρία να εκφράσουν την ανησυχία τους. Απ’ ό,τι φάνηκε κοινή. Σήμερα ο υπερτουρισμός είναι η μεγαλύτερη πρόκληση για την ισπανική τουριστική βιομηχανία. Η «οικονομία του διαμοιρασμού καταστρέφει τους προορισμούς μας», υπογράμμισε ο αντιπρόεδρος του Exceltur Χοσέ Λουίς Σορέδα (Alliance for Excellency in Tourism), εκπρόσωπος της ισπανικής τουριστικής βιομηχανίας. Υπάρχει ανάπτυξη χωρίς διαχείριση, ενώ η κυβέρνηση δεν έχει το σθένος να βάλει κανόνες», υπογράμμισε. «Οι γειτονιές χάνουν τον χαρακτήρα τους».

Η ανάδειξη των πλατφορμών τουριστικών υπηρεσιών, ή όπως κοινώς ονομάζονται «οικονομία του διαμοιρασμού» συζητήθηκε εκτενώς. Ο επικεφαλής πολιτικής της Airbnb Πάτρικ Ρόμπινσον υπερασπίστηκε την ανερχόμενη τάση λέγοντας ότι οι κάτοικοι είναι πλέον μέρος της αγοράς φιλοξενίας.

«Είναι ένα φαινόμενο το οποίο θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε. Θα πρέπει να το διαχειριστούμε, να το ελέγξουμε», είπε ο Ταλέμπ Ριφάι. Επισήμανε δε ότι η Airbnb δεν έχει υποβάλει αίτημα να γίνει μέλος του ΠΟΤ. Αναφέρθηκε μάλιστα και σε περιπτώσεις όπου η μίσθωση παύει να είναι απλά μια ιδιωτική εκμετάλλευση ενός ακινήτου, αλλά επιχειρηματική δραστηριότητα με διαχείριση δεκάδων σπιτιών και διαμερισμάτων. Εκεί το πράγμα αλλάζει…

Το συμπέρασμα ήταν ότι ο τουριστικός τομέας πρέπει να δημιουργήσει περισσότερους και βαθύτερους δεσμούς  με τις τοπικές κοινωνίες. Για την αντιμετώπιση του υπερτουρισμού απαραίτητη είναι η εμπλοκή της τοπικής κοινότητας, η επικοινωνία, η διαχείριση της συμφόρησης, ο επαρκής σχεδιασμός και η διαφοροποίηση προϊόντων. «Πρέπει να δείξουμε στον κόσμο ότι ο τουρισμός είναι καλό πράγμα. Να εμπλέξουμε τις κοινωνίες. Γιατί υπάρχουν αισθήματα των κατοίκων απέναντι στους ταξιδιώτες. Οι κάτοικοι αισθάνονται ότι δεν παίρνουν ένα δίκαιο μερίδιο από αυτό. Το Μαϊάμι είναι το μεγαλύτερο κέντρο κρουαζιέρας. Δεν υπάρχει υπερτουρισμός εκεί. Γιατί γίνεται σωστός σχεδιασμός», τόνισε η πρόεδρος του World Travel & Tourism Council (WTTC) Γκλόρια Γκεβάρα.

«Εχουμε υπερτουρισμό στο Τόκιο. Χρειάζεται να αναλύσουμε τα στατιστικά στοιχεία για τις μεταφορές για το πού να πάνε οι τουρίστες», παραδέχθηκε ο πρόεδρος του Ιαπωνικού Οργανισμού Τουρισμού Ριοΐτσι Ματσουγιάμα. Αλλά και «να προχωρήσουμε σε ενέργειες ώστε να υπερασπιστούμε τον τουρισμό».

Οι εκπρόσωποι των ξενοδοχειακών ομίλων εστίασαν στην κοινωνική διάσταση της τουριστικής δραστηριότητας. «Ο υπερτουρισμός είναι το αντίθετο του τουρισμού με υπευθυνότητα», είπε η αντιπρόεδρος εταιρικής υπευθυνότητας του Carlson Rezidor Hotel Group Ινγκε Χούιμπρεχτς.

«Χρειάζεται απασχόληση στον τόπο, προμήθειες από τον τόπο και οικονομική δραστηριότητα στην ευρύτερη περιοχή όταν χτίζεται ένα ξενοδοχείο», είπε η Κέιτ Γκίμπσον αντιπρόεδρος εταιρικής ευθύνης για το Intercontinental Hotels Group (IHG).

Υπάρχουν όμως και πολιτικές προεκτάσεις. Και συνδέονται με την άνοδο του λαϊκισμού, με πολιτικούς που θα υιοθετούσαν επιχειρήματα ότι «οι τουρίστες είναι ο εχθρός», όπως ανέλυσε ο αντιπρόεδρος της Επιτροπής Μεταφορών και Τουρισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Ιστβάν Ουχέλι. «Οι ξενοδοχειακές επιχειρήσεις έχουν ιδιοκτήτες. Το ίδιο και οι πολιτικοί: τους ψηφοφόρους», είπε. «Χρειάζεται καλύτερη και εξυπνότερη πολιτική διαχείρισης. Πώς θα κάνουμε τις τοπικές κοινωνίες να επωφεληθούν περισσότερο από τις τουριστικές αφίξεις; Θα πρέπει να δείξουμε στον κόσμο ότι ο τουρισμός είναι καλό πράγμα, ώστε να μη γίνει πεδίο εκμετάλλευσης από λαϊκιστές πολιτικούς».

Η ελληνίδα υπουργός Τουρισμού Έλενα Κουντουρά δέχθηκε την πρώτη ερώτηση στο πάνελ των ομιλητών. Αφορμή η Σαντορίνη και ο όγκος επισκεπτών της, καθώς και η απόφαση να βάλει ημερήσιο πλαφόν στους επισκέπτες κρουαζιέρας. Η κυρία Κουντουρά δεν μοιράστηκε τις ανησυχίες των υπολοίπων. «Κατά την άποψή μου και ειδικά για την Ελλάδα δεν πιστεύω ότι ο υπερτουρισμός υφίσταται», σημείωσε. Όταν ο συντονιστής, δημοσιογράφος του CNN International, Μαξ Φόστερ επισήμανε «έχουμε ταξιδέψει σε αυτούς τους προορισμούς και έχουμε δει ότι έχουν πολύ κόσμο», του απάντησε ότι αυτοί οι προορισμοί «έχουν πολύ κόσμο το καλοκαίρι». Γι’ αυτό, είπε «η στρατηγική και ο στόχος μας είναι ένας προορισμός 365 ημερών».

Όπως ανέφερε, «καταφέραμε να επιμηκύνουμε τη σεζόν μας, όχι μόνο για το καλοκαίρι, αλλά για όλο τον χρόνο». Και έφερε το παράδειγμα της Σαντορίνης, όπου πάνω από 100 ξενοδοχεία έμειναν ανοιχτά το 2016, για τη διάχυση των τουριστών καθ’ όλο το έτος. Υπογράμμισε δε ότι η τουριστική περίοδος στη Ελλάδα διαρκεί από τον Απρίλιο έως τον Νοέμβριο, ενώ καταγράφηκαν διψήφια ποσοστά αύξησης αφίξεων και από τον Δεκέμβριο έως το Απρίλιο του 2017.

Η κυρία Κουντουρά επισήμανε την ανάγκη στενής συνεργασίας δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, αναρωτώμενη: «ως υπουργός πώς μπορώ να επιμηκύνω την τουριστική περίοδο ή να αναπτύξω νέους προορισμούς αν ο ιδιωτικός τομέας δεν ακολουθεί;»

Θα είχε ενδιαφέρον να ακουστεί η θέση των εκπροσώπων της ελληνικής τουριστικής βιομηχανίας-αν ήταν εκεί.

Στη Σαντορίνη πάντως, από τα 100 ανοιχτά ξενοδοχεία τον χειμώνα, κάποια επέλεξαν εφέτος να μη λειτουργήσουν, μια και πλέον το ίδιο διάστημα πάνω από 100 σπίτια είναι διαθέσιμα προς μίσθωση μέσω Airbnb…

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News