Οι σκεπτικιστές την απορρίπτουν χωρίς δεύτερη συζήτηση θεωρώντας ότι η αστρολογία είναι μεγάλη ψευτιά και εκείνοι που ασχολούνται με τα ζώδια ηλίθιοι. Σίγουρα είναι εύκολο να διακωμωδήσει κανείς την ιδέα ότι ολόκληρο το Σύμπαν ευθυγραμμίζεται για να σας δείξει τι είδους ειδύλλιο θα πρέπει να αναζητήσετε ή αν σήμερα είναι μια καλή ημέρα για να αρχίσετε να κάνετε δίαιτα.

Όμως, είναι απερισκεψία να πει κανείς ότι η αστρολογία, η οποία ασκείται από κάποιους ανθρώπους εδώ και χιλιετίες, είναι εντελώς βλακεία. «Μερικοί από τους φίλους μου που ασχολούνται με την αστρολογία είναι από τους πιο έξυπνους ανθρώπους που γνωρίζω. Μήπως βλέπουν κάτι που έχουν χάσει οι δύσπιστοι σκεπτικιστές;», αναρωτιέται η Ολίβια Γκόλντχιλ σε άρθρο της στο Quartzy.

Υπάρχει πάντως ένα πράγμα με το οποίο συμφωνούν τόσο οι σκεπτικιστές όσο και οι (περισσότεροι) οπαδοί της: η επιστήμη πίσω από την αστρολογία είναι για πέταμα. Ο μήνας της γέννησής σας δεν καθορίζει την προσωπικότητά σας και οι κινήσεις των πλανητών δεν αποφασίζουν για την προσωπική σας μοίρα. Και ναι, υπάρχουν  επιστημονικές μελέτες που στηρίζουν αυτή την απόρριψη. «Κανείς από αυτούς που μίλησα δεν μου είπε ότι κοιτάζει τους πλανήτες για να μάθει τι θα του συμβεί την επόμενη εβδομάδα», γράφει η Γκόλντχιλ. Αλλά το να ασκεί κανείς κριτική στην αστρολογία, εστιάζοντας σε επιστημονικούς ισχυρισμούς που έχουν απορριφθεί, σημαίνει ότι κάτι δεν καταλαβαίνει και πολύ καλά: αυτό που έχει σημασία είναι ότι οι άνθρωποι βρίσκουν νόημα στο συγκεκριμένο σύστημα σκέψης.

«Η αστρολογία ασκείται από τότε που άρχισαν να υπάρχουν αρχεία πολιτισμού», λέει η Λόρα Αντρικόπουλος, λέκτορας της Πολιτιστικής Αστρονομίας και Αστρολογίας στο Πανεπιστήμιο της Ουαλίας Trinity Saint David, «Προσπαθώντας να κατανοήσουμε την πρακτική αυτή, δεν υποθέτουμε ότι είναι αληθής ή ψευδής. Εξετάζουμε κυρίως τι κάνουν οι άνθρωποι και τι νόημα βρίσκουν σε αυτή».

Ένας τρόπος είναι να δούμε την αστρολογία ως εργαλείο αυτογνωσίας. Όπως εξήγησε η Λία Φέσλερ σε άρθρο του Quartz at Work σχετικά με το τεστ προσωπικότητας Myers-Briggs (έχει απορριφθεί επιστημονικά), η κατηγοριοποίηση των ανθρώπων τους ενθαρρύνει να εκτιμήσουν τον εαυτό τους για να καταλάβουν πώς ταιριάζουν και πώς αποκλίνουν από κάποιον τύπο.

«Αν προσέξετε, θα ακούσετε ανθρώπους που έχουν τις ίδιες αντιδράσεις όταν ρωτούν για το ζώδιο, το σπίτι του Χάρι Πότερ ή οποιαδήποτε άλλη κατηγοριοποίηση να μας ταξινομούν σε συγκεκριμένους “τύπους”», γράφει η Φέσλερ, «Και υπάρχει ένας καλός λόγος για να το κάνουν. Κανένας από εμάς δεν ταιριάζει απόλυτα σε κουτάκια και κανένα τεστ προσωπικότητας δεν μπορεί να συλλάβει πλήρως την πολυπλοκότητα του χαρακτήρα μας. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι οι εκτιμήσεις, ακόμη και οι ανόητες, δεν είναι πολύτιμες».

Μαθαίνοντας, για παράδειγμα, σε ποιο ζώδιο είναι η Σελήνη σας (διέπει τα συναισθήματά σας) μπορεί αυτό να σας παρακινήσει να σκεφτείτε τις συναισθηματικές σας τάσεις και αν πραγματικά συμφωνούν με την αστρολογική περιγραφή. Αυτός ο προβληματισμός έχει αξία.

Η απόδοση –σύμφωνα με την αστρολογία- των προσωπικών χαρακτηριστικών σε εξωτερικές δυνάμεις διευκολύνει επίσης να εκτιμήσει κανείς με ειλικρίνεια, τόσο τα αρνητικά όσο και τα θετικά: όταν οι πλανήτες πιστώνονται για αμαρτίες και επιτεύγματα, υπάρχουν λιγότεροι λόγοι για αυτό-μαστίγωση. Το γεγονός εξάλλου ότι οι αστρολόγοι περιστρέφονται με θετικό τρόπο γύρω στα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας ενθαρρύνει έναν υγιή αυτοσεβασμό.

Η πίστη της Αστρολογίας ότι τα ατομικά χαρακτηριστικά συμπεριφοράς συνδέονται με το Σύμπαν μπορεί να ακούγεται ανόητη, αλλά παρόμοιες ιδέες είναι πολύ πιο αξιοσέβαστες όταν διατυπώνονται από διακεκριμένους στοχαστές, από τον Πλάτωνα μέχρι τον Γιουνγκ. Και ενώ κάθε σχολή σκέψης έχει πολύ διαφορετικές αποχρώσεις, αυτά τα φιλοσοφικά πεδία αλληλοεπηρεάζονται. «Η αστρολογία βασίζεται στο κύριο φιλοσοφικό ρεύμα που μας έρχεται από την κλασική Ελλάδα», λέει ο Νίκολας Κάμπιον, καθηγητής Κοσμολογίας και Πολιτισμού στο Πανεπιστήμιο της Ουαλίας Trinity Saint David.

Η εστίαση της αστρολογίας σε εξωτερικές δυνάμεις ενθαρρύνει τους ανθρώπους να αναγνωρίζουν τους περιορισμούς τους (όπως αυτοί καθορίζονται από τους πλανήτες), καθώς και τον τρόπο που θα αντιδρούν σε αυτούς τους περιορισμούς. Ο Κάμπιον συγκρίνει αυτή την ιδέα με την πεποίθηση των στωικών φιλοσόφων ότι η ζωή καθορίζεται από ανεξέλεγκτους παράγοντες, όπως πού και από ποιους γεννηθήκαμε, αλλά μπορούμε να επιλέξουμε πώς να ανταποκριθούμε σε αυτές τις περιστάσεις. Ή, όπως έγραψε ο μαρξιστής φιλόσοφος Φρίντριχ Ένγκελς, «η ελευθερία είναι η εκτίμηση της αναγκαιότητας».

«Αυτά τα παράδοξα είναι κοινά σε πολλές άλλες φιλοσοφίες», λέει ο Κάμπιον. «Διαπραγματεύονται ζητήματα όπως το εάν μπορούμε να είμαστε ελεύθεροι ή όχι». Ανεξάρτητα από το αν σκεφτόμαστε τους πλανήτες ή τη μοίρα της γέννησης, είναι χρήσιμο να αναγνωρίσουμε ότι η πορεία της ζωής μας καθορίζεται εν μέρει από παράγοντες που δεν ελέγχουμε εμείς οι ίδιοι – και ακόμη πιο σημαντικό να αναγνωρίσουμε και να έχουμε ενσυναίσθηση για άλλους ανθρώπους των οποίων τα μονοπάτια είναι στρωμένα (ή έχουν μπλοκαριστεί) από τις περιστάσεις.

Η αστρολογία επισημαίνει επίσης την καθολικότητα των εμπειριών. Και είναι παρήγορο να συνειδητοποιούμε ότι υπάρχει ένα σημαντικό ποσοστό ανθρώπων με κοινά ζωδιακά χαρακτηριστικά και έτσι έχουν περάσει παρόμοιες συναισθηματικές αγωνίες.

Αυτή η πτυχή της αστρολογίας ενδιέφερε επίσης τον ψυχαναλυτή Καρλ Γιουνγκ, ο οποίος μελέτησε τα ζώδια και στην εργασία του για το «συλλογικό ασυνείδητο» μοιράζεται σκέψεις της αστρολογίας που συνδέουν το άτομο με το Σύμπαν. «Ο Γιουνγκ έκανε δηλώσεις, όπως ότι η ψυχή είναι ένας μικρόκοσμος του μακρόκοσμου, που είναι η παλιά μεσαιωνική ιδέα της σύνδεσης της ψυχής και του Σύμπαντος», λέει η Λόρα Ανδρικόπουλος.

Αυτή η ιδέα, ότι το άτομο είναι μια αντανάκλαση του ευρύτερου Σύμπαντος, έχει επαναληφθεί στη φιλοσοφική σκέψη. Ο Πλάτωνας έγραψε στον Τιμαίο ότι οι ατομικές ψυχές σχηματίζονται από υπολείμματα της ψυχής του Σύμπαντος, ότι κάθε ψυχή έχει σύντροφο ένα αστέρι και, μετά θάνατον, μια δίκαιη ψυχή επιστρέφει στο αστέρι της. Η σχέση μεταξύ του ατόμου και του Σύμπαντος σχετίζεται επίσης με την θεωρία των ιδεών του Πλάτωνα, η οποία υποστηρίζει ότι ένας ξεχωριστός κόσμος περιέχει την καθαρή μορφή όλων των εννοιών όπως η ομορφιά και η δικαιοσύνη και ότι ο κόσμος μας περιέχει μόνο ατελή παραδείγματα αυτών των εννοιών.

Ακριβώς όπως πολλοί σέβονται τον Πλάτωνα χωρίς να δέχονται ως αληθινές τις ιδέες του σχετικά με τα αστέρια και τις ψυχές, είναι δυνατόν να βρει κανείς αξία σε ορισμένες πτυχές της αστρολογίας χωρίς να συμφωνεί απαραίτητα με τα πάντα.

Αν και πολλοί αποκομίζουν ένα βαθύ νόημα από την αστρολογία, μήπως θα ήταν καλύτερο να έβρισκαν το ίδιο νόημα σε συστήματα σκέψης που δεν περιλαμβάνουν ψευδείς επιστημονικές ιδέες; Στην πραγματικότητα, όμως, είναι δύσκολο να βρεθεί μια θεωρία που δεν ενσωματώνει δυνητικά ψευδή δεδομένα.

Πράγματι, σύμφωνα με τη σύγχρονη νευροεπιστήμη, αυτό που λέγεται ελεύθερη βούληση δεν υπάρχει, ο «εαυτός» αλλάζει συνεχώς και η συνείδηση μπορεί επίσης να μην υπάρχει. Αλλά είναι δύσκολο να φανταστούμε πώς θα μπορούσαμε να ζήσουμε χωρίς αυτές τις έννοιες.

Φυσικά, υπάρχουν μειονεκτήματα στην αστρολογία. Ακριβώς όπως η εναλλακτική ιατρική θα μπορούσε να οδηγήσει τους ανθρώπους να κάνουν επικίνδυνες επιλογές για την υγεία τους, μια υπερβολικά κυριολεκτική ερμηνεία της αστρολογίας θα μπορούσε να προκαλέσει έλλειψη δράσης, αφήνοντας τους ανθρώπους να αισθάνονται ότι η ζωή τους ελέγχεται από τις ιδιοτροπίες των πλανητών.

Υπάρχουν θετικοί και αρνητικοί τρόποι ερμηνείας οποιασδήποτε σχολής σκέψης και, παρά την περιφρόνηση των σκεπτικιστών, υπάρχει επίσης ένας έξυπνος τρόπος να σχετιστεί κανείς με την αστρολογία.

Τελικά, το αν οι πλανήτες διαμορφώνουν πράγματι την προσωπικότητά μας ή τις εμπειρίες μας δεν έχει καμία σημασία. Η αστρολογία είναι ένας τρόπος να δοθεί ένα νόημα στη ζωή. «Νομίζω ότι αν δεν είμαστε σε θέση να βρούμε ένα νόημα, πιθανότατα δεν μπορούμε να σηκωθούμε από το κρεβάτι μας το πρωί», λέει ο Κάμπιον, «Το να βρίσκουμε ένα νόημα σημαίνει ότι είμαστε λειτουργικοί».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News