Το παιδιά μέχρι την ηλικία των δύο, περίπου, ετών δεν αναγνωρίζουν τον εαυτό τους όταν βλέπουν το είδωλό τους στον καθρέφτη. Τους μοιάζει σαν ένα εντελώς άγνωστο πρόσωπο που το περιεργάζονται και το αντιμετωπίζουν με δυσπιστία, ακόμη και με φόβο. Και όταν οι δικοί τους άνθρωποι αρχίσουν να λένε, για παράδειγμα, «Για κοίτα πόσο ωραίος είναι ο Γιαννάκης», σιγά-σιγά ο «Γιαννάκης» εξοικειώνεται με την εικόνα του. Αυτή την φάση της ανάπτυξης ο Λακάν την ονομάζει «στάδιο του καθρέφτη».

Και οι επιστήμονες της ψυχής την ανάγουν και στην ενήλικη ζωή, στις περιπτώσεις, δηλαδή, που κάποιος δεν μπορεί να αναγνωρίσει τον εαυτό του στον «καθρέφτη» της πραγματικότητας – σχηματικά τα λέμε εδώ, δεν γράφουμε εγχειρίδιο ψυχολογίας.

Σε αυτό το στάδιο μοιάζει να είναι παγιδευμένοι οι περισσότεροι υπουργοί και βουλευτές της κυβέρνησης. Το σκεφτόμουν καθώς έβλεπα στην τηλεόραση τη σύγκρουση στη Βουλή ανάμεσα στον Σταύρο Θεοδωράκη και τον υφυπουργό Εξωτερικών Τέρενς Κουίκ. Η σπίθα που άναψε τη φωτιά ήταν η αναφορά του αρχηγού του Ποταμιού στα fake news: ένα από τα σχοινιά με τα οποία αναρριχήθηκαν ο ΣΥΡΙΖΑ και οι ΑΝΕΛ στην εξουσία.

Αν και επίσημα, ως όρος, μπήκε στο πολιτικό λεξιλόγιο λίγο αργότερα, ο σπόρος των ψευδών ειδήσεων βρήκε εύφορο έδαφος στον λαϊκισμό των Αγανακτισμένων. Ηταν τότε που το ανεξέλεγκτο έγινε κανονικό και η αλήθεια άρχισε να τεκμηριώνεται όχι από την πραγματικότητα αλλά από την εντύπωση που δημιουργούσε. Οι καλύτερες συνθήκες, δηλαδή, για να πάρουν μπροστά οι μηχανές στη φάμπρικα των fake news. Που παρήγαν μασίφ ψέματα και μισές, παραποιημένες, διαστρεβλωμένες, ιδεοληπτικά ερμηνευμένες αλήθειες, στραπατσαρισμένες από ψεύτικα επιχειρήματα. Και μεταμόρφωναν τις ενδείξεις σε αποδείξεις και τις καταγγελίες σε τελεσίδικες καταδικαστικές αποφάσεις.

Η παραγωγή είχε εξασφαλιστεί και το δίκτυο διανομής είχε οργανωθεί. Το σωστό μέσον στη σωστή στιγμή. Το Διαδίκτυο ήταν από μόνο του μια σύγχρονη Αίθουσα των Κατόπτρων που διαθλούσε την είδηση και μεγιστοποιούσε τη διαδραστικότητά της. Ο ΣΥΡΙΖΑ κυριαρχούσε στα social media, ο Νίκος Παππάς με τον Χριστόφορο Βερναρδάκη έστηναν σάιτ σε μία εποχή που άλλα κόμματα επικοινωνούσαν ακόμη με sms.

Σε αυτό το επικοινωνιακό περιβάλλον ο δρόμος για την εξουσία άνοιγε μέσα από έναν καταγγελτικό λόγο για κρατικές αναλγησίες, ανίερους παρεμβατισμούς, εξωνημένους λειτουργούς, χρηματιζόμενους δημοσιογράφους. Μαζί με χιλιάδες αυτοκτονίες και παιδάκια που λιποθυμούν στα σχολεία. Ενώ το θυμικό ξεσπούσε σε (στοχοποιημένα σήμερα) κρεοπωλεία όπου φιλάνθρωποι κρεοπώλες χάριζαν μπριζόλες σε αναξιοπαθούντες πολίτες υπό τα χειροκροτήματα του φιλοθεάμονος κοινού.

Ακόμη όμως και όταν η εξουσία επετεύχθη, ο εθισμός στην τακτική των fake news έγινε από μέσον αυτοσκοπός. Και η τοξικότητά τους εξαπλώθηκε στο σύνολο του δημόσιου λόγου. Επιβλήθηκε ως ένα είδος κανονικότητας. Το Μνημείο Πεσόντων στην είσοδο του Ραδιομέγαρου στην Αγία Παρασκευή μπορεί να το κοροϊδεύουμε για την αναφορά του στους «νεκρούς της ΕΡΤ», μπορούμε όμως να το πάρουμε στα σοβαρά ως μνημείο στην τακτική των fake news που έγινε κυβερνητική επιστήμη.

Oταν ο Αλέξης Τσίπρας καταγγέλλει σήμερα τα fake news και ο υπουργός της κυβέρνησής του, στο άκουσμα και μόνο της λέξης, δεν τηρεί τα στοιχειώδη προσχήματα του πολιτικού λόγου μέσα στη Βουλή, μάλλον δεν αναγνωρίζουν αυτό που βλέπουν στον καθρέφτη. Που δεν είναι απλώς το τέρας που δημιούργησαν, όπως είπε ο Σταύρος Θεοδωράκης. Είναι ο ίδιος τους ο εαυτός. Τεμαχισμένος και διασκορπισμένος στο μήκος και το πλάτος της πολιτικής σκηνής. Και ο «τεμαχισμένος εαυτός», ως είδωλο στον καθρέφτη, δεν είναι και τόσο ωραίο, όσο θυμάμαι από τον Λακάν.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News