Αφότου εξέτασαν εξονυχιστικά 318 υποψηφιότητες, 215 ατόμων και 103 οργανισμών, το περασμένο φθνόπωρο, τα μέλη της Επιτροπής Απονομής των Βραβείων Νομπέλ  τίμησαν τη Διεθνή Εκστρατεία για την Κατάργηση των Πυρηνικών Όπλων (ICAN –International Campaign to Abolish Nuclear Weapons) για τις προσπάθειες της οργάνωσης να «αφυπνίσει τη διεθνή κοινή γνώμη για τις καταστροφικές ανθρωπιστικές συνέπειες από τη χρήση πυρηνικών όπλων και για τις πρωτοποριακές της ενέργειες στην επίτευξη της συνθήκης για την κατάργηση αυτών των όπλων».

Πιο συγκεκριμένα το Νομπέλ Ειρήνης για το 2017 απονεμήθηκε σε έναν οργανισμό που ηγήθηκε των προσπαθειών για την ψήφιση μιας συνθήκης στον ΟΗΕ με στόχο την καταστροφή όλων των πυρηνικών όπλων και την απαγόρευση της χρήσης του. Φυσικά η πυρηνική απειλή εξακολουθεί να υπάρχει, καθώς και οι εννιά πυρηνικές δυνάμεις του κόσμου μποϊκοτάρισαν τις σχετικές συνομιλίες. Η αναγνώριση του έργου της ICAN, ωστόσο, εκτιμάται ότι θα αποτελέσει ένα ισχυρό κίνητρο ώστε να συνεχιστούν ή και να πολλαπλασιαστούν οι όποιες ανάλογες δράσεις από άλλες οργανώσεις ανά τον κόσμο.

Και την ίδια ώρα είναι αδιαμφισβήτητο πως τα κινήματα και οι οργανώσεις κατά της χρήσης και της εξάπλωσης των πυρηνικών όπλων βρίσκονται εδώ και καιρό στην πρώτη γραμμή για την επίτευξη της παγκόσμιας ειρήνης. Μάλιστα μία από αυτές, η Εκστρατεία για τον Πυρηνικό Αφοπλισμό (CND) του Μπέρτραντ Ράσελ πρόσφερε στην ανθρωπότητα -το μακρινό 1958- το πλέον αναγνωρίσιμο ανά την υφήλιο σήμα της ειρήνης:

Μια κίνηση απελπισίας

Το διεθνές αυτό σήμα σχεδιάστηκε από τον βρετανό καλλιτέχνη και σχεδιαστή Τζέραλντ Χόλτομ τον Φεβρουάριο του 1958 για λογαριασμό της CND. Αρχικά επρόκειτο να χρησιμοποιηθεί κατά τις πρώτες πορείες του Ψυχρού Πολέμου κατά των πυρηνικών όπλων στη Βρετανία, που ξεκινούσαν από την πλατεία Τραφάλγκαρ, στην καρδιά του Λονδίνου και κατέληγαν στο Κέντρο Ερευνών για τα Πυρηνικά Όπλα στο Αλντερμάστον.

Σύντομα το σχέδιο του Χόλτομ, το πρωτότυπο του οποίου βρίσκεται στο Μουσείο της Ειρήνης στο Μπράντφορντ, τυπώθηκε από τον επίσης βρετανό σχεδιαστή και δάσκαλο Έρικ Οστιν πάνω σε κεραμικές κονκάρδες και διαδόθηκε έτσι σε όλον τον κόσμο.

Όσον αφορά το πώς προέκυψε το σήμα της ειρήνης, η ιστορία παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον.

Συνδυάζει τη σήμανση με σημαίες χεριού για το γράμμα Ν(uclear) δηλαδή Πυρηνικός και το γράμμα D(isarmament), δηλαδή Αφπλισμός.

Τοποθετώντας τα δύο αυτά σήματα το ένα πάνω στο άλλο, ο βρετανός εικαστικός σχημάτισε τον κεντρικό κορμό του συμβόλου της ειρήνης. Στην συνέχεια, ωστόσο -μας πληροφορεί το Quartz–  αποκάλυψε και τα εξής: «Ήμουν απελπισμένος. Βαθιά απελπισμένος. Ζωγράφισα τον εαυτό μου: την εικόνα ενός ανθρώπου σε απόγνωση, με τα χέρια του τεντωμένα προς τα έξω όπως ο χωρικός του Γκόγια μπροστά από το εκτελεστικό απόσπασμα. Συμμάζεψα το σχέδιο, ευθυγραμμίζοντάς το, και έβαλα έναν κύκλο γύρω του».

Εκπρόσωπος του Χόλτομ ανέφερε αργότερα πως ο σχεδιαστής είχε μετανιώσει για τον συμβολισμό της απόγνωσης, καθώς θεωρούσε πως η ειρήνη είναι κάτι που πρέπει να γιορτάζεται και θέλησε να αντιστρέψει το σύμβολο του ανθρώπου σε απόγνωση. Ο Έρικ Οστιν από την μεριά του φέρεται να εξήγησε πως «η κίνηση της απόγνωσης συνδέεται εδώ και καιρό με τον “θάνατο του ανθρώπου” ενώ ο κύκλος με το αγέννητο παιδί».

Μερικά χρόνια μετά, η Πέγκι Νταφ, γενική γραμματέας της CND επί σειρά ετών, υποστήριξε την παραπάνω ερμηνεία, επισημαίνοντας ότι το εσωτερικό του σήματος ήταν «ένα ρουνικό σύμβολο για τον νεκρό άνθρωπο» και ο κύκλος «το σύμβολο του αγέννητου παιδιού». Μαζί με τις πρώτες κονκάρδες του σήματος της ειρήνης που μοιράστηκαν στη Βρετανία, οι ακτιβιστές και οι ακτιβίστριες υπέρ του πυρηνικού αφοπλισμού πρόσφεραν και ένα ενημερωτικό σημείωμα στο οποίο αναφερόταν «πως στην περίπτωση ενός πυρηνικού πολέμου, αυτές οι κεραμικές κονκάρδες θα συγκαταλέγονταν μεταξύ των λίγων ανθρώπινων αντικειμένων που θα επιβίωναν από την πυρηνική καταστροφή».

Από την Βρετανία στην Αμερική
και στον υπόλοιπο κόσμο

Ένας από τους συμμετέχοντες σε μία από τις πορείες του Λονδίνου ήταν και ο αμερικανός ακτιβιστής Μπάγιαρντ Ράστιν, σύμβουλος του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ. Εντυπωσιάστηκε από το νέο σήμα και το πήρε μαζί του στις ΗΠΑ όπου υιοθετήθηκε αμέσως από τους υπέρμαχους για τα πολιτικά δικαιώματα και όλους όσοι εναντιώνονταν στον πόλεμο του Βιετνάμ. Χρησιμοποιήθηκε επίσης από οικολόγους, πολέμιους του καθεστώτος του Απαρτχάιντ, ακτιβιστές για τα δικαιώματα των ομοφυλόφιλων αλλά και εκείνους που εναντιώθηκαν στην εισβολή των σοβιετικών στρατευμάτων στην πρώην Τσεχοσλοβακία. Πολεμοκάπηλοι και λοιποί εχθροί των αντιπολεμικών κινημάτων επέκριναν από την αρχή το νέο σήμα. Η αμερικανική ακροδεξιά οργάνωση John Birch Society, για παράδειγμα, υποστήριξε ότι «το πόδι της μάγισσας» ή «ο σπασμένος σταυρός» είχε σατανικές και ναζιστικές ρίζες.

Η απονομή του Νομπέλ Ειρήνης στη Διεθνή Εκστρατεία για την την Κατάργηση των Πυρηνικών Όπλων αποτελεί αδιαμφισβήτητα μια αναγνώριση όλων όσα έχουν επιτύχει ανά τα έτη, όχι μόνον η ICAN αλλά όλες οι οργανώσεις που μάχονται κατά των πυρηνικών.

Τους τελευταίους μήνες το φάσμα του πυρηνικού ολέθρου πλανάται και πάλι πάνω από την ανθρωπότητα εξαιτίας της παράλογης αντιπαράθεσης ανάμεσα στον Κιμ Γιονγκ ουν και τον Ντόναλντ Τραμπ. Αλλά δεν θα ήταν υπερβολικό να υποστηρίξει κανείς ότι όλοι όσοι αγωνίζονται για την κατάργηση των πυρηνικών όπλων, άνθρωποι που φέρουν στο πέτο τους κονκάρδες με το σήμα της ειρήνης ή κρατούν σημαίες με αυτό, ενσαρκώνοντας ταυτόχρονα όλα όσα εκπροσωπεί, έχουν διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην αποτροπή μιας πυρηνικής σύγκρουσης.

«Τα γεράκια δηλώνουν πως ο λόγος που ο φόβος του πυρηνικού ολέθρου είναι αυτός που αποτρέπει τη χρήση των πυρηνικών όπλων», σημείωσε, μιλώντας στο BBC, o Λόρενς Γουίτνερ, ειδικός στα ειρηνιστικά κινήματα στο University at Albany της Νέας Υόρκης. «Αλλά πιστεύω ότι η λαϊκή πίεση ήταν αυτή που απέτρεψε τις όποιες δυνάμεις από το να τα χρησιμοποιήσουν». 

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News