Σ’ ένα χωράφι με πατάτες στην Ολλανδία, κοντά στα σύνορα με το Βέλγιο, ο Γιάκομπ βαν ντεν Μπόρνε κάθεται αναπαυτικά στο εσωτερικό μιας τεράστιας θεριστικής μηχανής το ταμπλό της οποίας ταιριάζει περισσότερο σε διαστημόπλοιο. Μέσα από το παρατηρητήριό του, τρία μέτρα πάνω από το χώμα, ο ολλανδός γεωργός χειρίζεται με μαεστρία ένα τρακτέρ (δίχως οδηγό) στο έδαφος κι ένα ελικόπτερο στον αέρα που συλλέγουν πολύτιμα στοιχεία όσον αφορά τη σύσταση του εδάφους, τα υδάτινα αποθέματα και την περιεκτικότητά τους σε θρεπτικά συστατικά, παρακολουθώντας και καταγράφοντας, ταυτόχρονα, την ανάπτυξη κάθε πατάτας ξεχωριστά.

Οι εξαιρετικές επιδόσεις του Βαν ντεν Μπόρνε αποτελούν ακόμη μια τρανταχτή απόδειξη -αναφέρεται σε ρεπορτάζ στο τελευταίο τεύχους του National Geographic– της αποδοτικότητας της αποκαλούμενης «γεωργίας ακριβείας» (precision farming): την ώρα που ο παγκόσμιος μέσος όρος παραγωγής πατάτας ανά στρέμμα είναι περίπου εννέα τόνοι, τα χωράφια του αγρότη από την Ολλανδία παράγουν αποδεδειγμένα περισσότερους από 20 τόνους.

Αειφόρος γεωργία και εξαγωγές ρεκόρ

Πριν από σχεδόν μία εικοσαετία, οι Ολλανδοί δεσμεύτηκαν για τη στροφή της χώρας τους προς τη βιώσιμη γεωργία με κύριο σύνθημά τους «Δύο φορές περισσότερα τρόφιμα με τους μισούς πόρους». Ξεκινώντας από το 2000 ο Βαν ντεν Μπόρνε και πολλοί από τους συναδέλφους του μπόρεσαν να περιορίσουν την εξάρτησή τους από το νερό -όσον αφορά, μάλιστα, βασικές καλλιέργειες– κατά 90%, σχεδόν κατάργησαν τη χρήση χημικών παρασιτοκτόνων στα φυτά που αναπτύσσονται εντός θερμοκηπίων ενώ από το 2009 έως και σήμερα κατάφεραν και οι κτηνοτρόφοι να μειώσουν κατά 60% τη χρήση αντιβιοτικών.

Η Ολλανδία είναι μια μικρή, πυκνοκατοικημένη χώρα, με περισσότερους από 1.300 κατοίκους ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο. Και στερείται σχεδόν όλων εκείνων των πόρων που είναι απαραίτητοι για την ανάπτυξη της γεωργίας ευρείας κλίμακας. Είναι, όμως, επίσης ο δεύτερος μεγαλύτερος εξαγωγέας (ανά αξία) τροφίμων στον πλανήτη, πίσω από την Αμερική η οποία έχει 270 φορές μεγαλύτερη έκταση. Πώς το κατάφεραν αυτό οι Ολλανδοί;

Από ψηλά η Ολλανδία δεν μοιάζει με καμία από τις χώρες που κατέχουν τις πρώτες θέσεις στην παραγωγή τροφίμων. Αυτό που διακρίνεται είναι ένα αυστηρά οριοθετημένο σύνολο έντονα καλλιεργημένων αγρών, μικροσκοπικών (σύμφωνα, τουλάχιστον, με τα δεδομένα της γεωργίας ευρείας κλίμακας) στην πλειονότητά τους, που φτάνουν έως τα προάστια των αστικών κέντρων. Στις κύριες αγροτικές περιφέρειες της χώρας είναι σχεδόν αδύνατο να βρεθεί χωράφι ή θερμοκήπιο ή αγρόκτημα που να μην βλέπει σε ουρανοξύστες ή εργοστάσια καθώς περισσότερο από το 50% των εδαφών της Ολλανδίας χρησιμοποιείται για αγροτικούς σκοπούς. Ξεχωρίζουν επίσης οι τεράστιες γυάλινες εκτάσεις οι οποίες το πρωί λαμπυρίζουν κάτω από τον ήλιο ενώ το βράδυ εκπέμπουν ένα έντονο απόκοσμο φως. Πρόκειται για πρωτοποριακά συγκροτήματα θερμοκηπίων το μέγεθος των οποίων σε κάποιες περιπτώσεις φτάνει τα 175 στρέμματα.

Αυτές οι φάρμες με ελεγχόμενο κλίμα επιτρέπουν σε μια χώρα που βρίσκεται περί τα 1.000 χιλιόμετρα μακριά από τον Αρκτικό Κύκλο να είναι παγκόσμιος ηγέτης στις εξαγωγές ενός καρπού που έχει ανάγκη από άπλετο φως για ν’ αναπτυχθεί και να ωριμάσει: της ντομάτας. Οι Ολλανδοί είναι επίσης πρώτοι στον κόσμο στις εξαγωγές πατάτας και κρεμμυδιών και ο δεύτερος μεγαλύτερος εξαγωγέας λαχανικών (βάσει αξίας) στο σύνολό τους. Περισσότερο από το ένα τρίτο του συνολικού παγκόσμιου εμπορίου σπόρων λαχανικών πραγματοποιείται στην Ολλανδία.

Σύμπραξη επιστήμης και επιχειρηματικότητας κατά της πείνας

Την ευθύνη γι’ αυτές τις εντυπωσιακές πρωτιές τη φέρουν οι ερευνητές του Πανεπιστημίου του Βαγκενίνγκεν (WUR), 80 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά του Άμστερνταμ. Θεωρείται το κορυφαίο ίδρυμα γεωπονικών ερευνών στον κόσμο και αποτελεί τη βάση της αποκαλούμενης Food Valley, μιας φιλόδοξης ομάδας πειραματικών αγροκτημάτων και νεοφυών επιχειρήσεων με ειδίκευση στις αγροτικές τεχνολογίες. Το όνομα παραπέμπει ξεκάθαρα στη Silicon Valley ενώ οι επιστήμονες του WUR επιδιώκουν ουσιαστικά τη σύμπραξη –αν όχι τη συγχώνευση- του ακαδημαϊκού και του επιχειρηματικού πνεύματος.

Ο Ερνστ βαν ντεν Έντε, για παράδειγμα, είναι παγκόσμια αυθεντία στην παθολογία των φυτών και επικεφαλής της Ομάδας Φυτικών Επιστημών του WUR. Αλλά οι δραστηριότητές του δεν περιορίζονται στις ακαδημαϊκές αίθουσες και τα εργαστήρια καθώς επιβλέπει ταυτόχρονα εννέα ξεχωριστές επιχειρήσεις οι οποίες έχουν υπογράψει συμβάσεις αναθέσεις ερευνών. «Μόνον αυτή η ένωση επιστήμης και επιχειρηματικότητας μπορεί να αντεπεξέλθει στην πρόκληση που βρίσκεται μπροστά μας», εξήγησε ο ίδιος, προειδοποιώντας ότι τις επόμενες τέσσερις δεκαετίες «ο πλανήτης θα πρέπει να παράξει περισσότερα τρόφιμα από όλα όσα έχουν συλλέξει οι αγρότες όλου του κόσμου τα τελευταία 8.000 χρόνια». 

Και αυτό πρόκειται να συμβεί γιατί έως το 2050 στη Γη θα ζουν (και θα πρέπει, φυσικά, να τραφούν) έως και 10 δισεκατομμύρια άνθρωποι, 2,5 δισ. περισσότεροι απ’ ότι σήμερα. Εάν δεν επιτευχθούν τεράστιες αυξήσεις των γεωργικών αποδόσεων και δεν μειωθεί δραστικά η κατανάλωση νερού και η χρήση ορυκτών καυσίμων, έως και ένα δισεκατομμύριο ή και περισσότεροι άνθρωποι ενδέχεται να μην έχουν να φάνε. Δεν αποκλείεται το φάσμα της πείνας να είναι το πιο επείγον πρόβλημα του 21ου αιώνα. Αλλά οι οραματιστές της Food Valley πιστεύουν πως έχουν τις καινοτόμες λύσεις που χρειάζεται η ανθρωπότητα. Τα μέσα για την αποτροπή ενός καταστροφικού λιμού υπάρχουν, υποστηρίζει ο ολλανδός ειδικός και εμφανίζεται αρκετά αισιόδοξος εξαιτίας της επιτυχημένης εφαρμογής περισσότερων από 1.000 προγραμμάτων του WUR σε 140 χώρες ανά τον κόσμο.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News