Κάθε τόσο κάποιος ανακαλύπτει και ερωτεύεται τη Μαρία Κάλλας. Αναζητά δίσκους, ξεχασμένες φωτογραφίες, χαμένα προσωπικά αντικείμενα, ανθρώπους που τη γνώριζαν ή γνώριζαν πράγματα για αυτήν. Αποφασίζει να γράψει ένα βιβλίο για την κορυφαία υψίφωνο. Ενα βιβλίο για την πραγματική Μαρία Κάλλας. Το ανθρώπινο πρόσωπο πίσω από το ιερό τέρας της όπερας. Το ασχημόπαπο πίσω από την ντίβα. Την παρακμή που κρύβει η επιτυχία. Μα πόσα να γραφούν, πια; Μόνο ο κατάλογος της Βρετανικής Βιβλιοθήκης περιλαμβάνει 100 βιβλία!

Κι όμως κάτι έχει ο μύθος της Κάλλας και συνεχίζει να μαγνητίζει. Ετσι «την πάτησε» και ο 31χρονος φιλμογράφος Τομ Βολφ. Κόλλησε και άρχισε να προσεγγίζει τα πιο κοντινά πρόσωπα της Κάλλας. Θα έγραφε ένα βιβλίο από τη δική της οπτική γωνία. «Maria by Callas». Εκανε έρευνες για χρόνια. Μίλησε με την κοντινή της φίλη, Νάντια Στάντσιοφ και τον αγαπημένο της μαέστρο, Ζορζ Πρετρ, που συμφώνησε για πρώτη φορά τα τελευταία 40 χρόνια να συνεργαστεί για ένα βιβλίο αφιερωμένο στην Κάλλας. Και έφτιαξε ένα άλμπουμ με φωτογραφίες που δείχνουν τη ζωή της -από τη δική της οπτική γωνία.

Κι όμως, κατά μία ειρωνεία, αυτό που συνεχίζει να μαγνητίζει ανθρώπους που ποτέ δεν είδαν ή άκουσαν από κοντά τη Μαρία Κάλλας είναι στην πραγματικότητα μία μόνο δεκαετία: από το 1948 έως το 1958. Οπως σημειώνει η βρετανική εφημερίδα Telegraph, ενώ οι περισσότεροι τραγουδιστές διατηρούν τη μαγεία τους μέχρι τα 50 τους έτη, η Κάλλας είχε τελειώσει πριν κλείσει τα 40.

Γιατί; Η Κάλλας εξάντλησε την ενέργειά της. Πάνω απ’ όλα εξάντλησε τη φωνή της, σε ένταση και έκταση. Αναλάμβανε ρόλους εκ διαμέτρου διαφορετικούς ως προς το στυλ και τις φωνητικές απαιτήσεις. Αλλαζε ακόμη και κατά τη διάρκεια ενός μόνο ρεσιτάλ.

Εξάντλησε τις σωματικές αντοχές της. Μετά τη διαβόητη κριτική -«body shaming» θα το αποκαλούσαμε σήμερα στα χρόνια των σόσιαλ μίντια- που άσκησε ένας ιταλός κριτικός που αντί να σχολιάσει την περφόρμανς της ως «Αΐντα», παραλλήλισε τα πόδια της με πόδια ελέφαντα, η καλλιτέχνιδα «τιμώρησε» το σώμα της. Πέρασε από σκληρές δοκιμασίες -κάποιοι κάνουν λόγο ακόμη και για την επώδυνη μέθοδο κατάποσης ταινίας, του παρασίτου που αναπτύσσεται απορροφώντας τροφή από εσωτερικό του στομαχιού- μέχρι να χάσει 35 κιλά. Μαζί με αυτά έχασε τους μύες που της έδιναν ενέργεια.

Δεν σεβάστηκε ποτέ τα όριά της. «Είχε αυτή την ηλίθια φιλοδοξία να γίνει μία μεγάλη κυρία της υψηλής κοινωνίας», σχολίασε μιλώντας στην εφημερίδα ο σκηνοθέτης Φράνκο Tζεφιρέλι.

Αν έγραφε το βιβλίο της η ίδια Κάλλας, θα έλεγε ότι η ηλίθια φιλοδοξία της πήγαζε από τη σχέση της με τη μητέρα της. Θα έλεγε ότι γεννήθηκε -στη Νέα Υόρκη, τον Δεκέμβριο του 1923- σε μία οικογένεια που ήθελε αγόρι. Θα κατηγορούσε τη μητέρα της ότι δεν της έδινε ποτέ σημασία,  ότι πάντα πρόσεχε τη μεγαλύτερη και ομορφότερη αδελφή της, τη Τζάκι και ότι μόνο με το τραγούδι μπορούσε να της τραβήξει το ενδιαφέρον.

Και όταν επιτέλους η Μαρία της τράβηξε το ενδιαφέρον με την υπέροχη φωνή της, γύρω στα δέκα της χρόνια, η μητέρα άρχισε να την ξεζουμίζει. Την πίεσε για να την κάνει πετυχημένη. «Ποτέ δεν θα τη συγχωρήσω που μου στέρησε την παιδική ηλικία», είχε σχολιάσει στο αμερικανικό περιοδικό Time το 1956. Αλλά από την άλλη είχε βρει την παρηγοριά της στο τραγούδι. «Το τραγούδι έγινε προοδευτικά το φάρμακο κατά των συμπλεγμάτων μειονεξίας που ένιωθα», είχε πει.

Και τελικά το τραγούδι την πρόδωσε. Ή το πρόδωσε η ίδια; Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1950, οι αλλαγές στον μεταβολισμό της και η εξάντληση των φωνητικών χορδών της είχαν ξεθωριάσει τη φωνή της. Ο παραγωγός Ουόλτερ Λέτζε της είπε το 1945 ότι οι ψηλές νότες της ήταν τόσο ασταθείς που του προκαλούσαν ναυτία.

Και η Κάλλας άρχισε να χάνει το σημαντικότερο στοιχείο ενός καλλιτέχνη: την αυτοπεποίθηση για τη φωνή της. Ακύρωνε εμφανίσεις της, τσακωνόταν με συνεργάτες της, ούρλιαζε στις πρόβες. Το «ταμπεραμέντο» της έγινε κλασικό θέαμα στις φυλλάδες. Μέχρι που το 1958 προκάλεσε σκάνδαλο όταν αποχώρησε από θέατρο της Ρώμης, αντιδρώντας σε κάποια γιουχαΐσματα που ακούστηκαν στην πρώτη πράξη της «Νόρμα» και αδιαφορώντας εντελώς ότι η παράσταση γινόταν προς τιμήν του τότε προέδρου της Ιταλικής Δημοκρατίας.

Καθώς εφέτος συμπληρώνονται 40 χρόνια από τον αιφνίδιο θάνατο της Κάλλας σε ηλικία 53 ετών (τον Σεπτέμβριο του 1977), πληθαίνουν και οι εκδηλώσεις και τα αφιερώματα στη μνήμη της. Ενα από αυτά είναι και η έκθεση που εγκαινιάστηκε στο Ιδρυμα Θεοχαράκη και θα διαρκέσει έως τις 29 Οκτωβρίου.

Στην έκθεση με τίτλο «Μαρία Κάλλας: Ο μύθος ζει» παρουσιάζονται περισσότερα από 200 προσωπικά αντικείμενα της ντίβας, ορισμένα από τα οποία δεν είχαν εκτεθεί ποτέ στο παρελθόν. Από φορέματα παραστάσεων και τον αγαπημένο της σταυρό, έως ένα μπολερό-δώρο του Αριστοτέλη Ωνάση και το φλιτζάνι που έπινε καφέ, ο μύθος της Κάλλας όντως ξαναζωντανεύει.

Στα 35 της ήταν εντελώς εξαντλημένη. Μέχρι που το 1958 ερωτεύτηκε τον Αριστοτέλη Ωνάση. Βρήκε για λίγο το νόημα στη ζωή της. Βρήκε και ένα παραθυράκι να χωρίσει από τον κατά 30 χρόνια μεγαλύτερό της Τζοβάνι Μπατίστα Μενεγκίνι. Και τότε την πρόδωσε ο έρωτας. Υστερα από μία τραυματική έκτρωση, δεκάδες χωρισμούς και έναν ακυρωμένο γάμο, ο έλληνας  μεγιστάνας κουράστηκε από τη θυελλώδη Κάλλας. Το 1968 παντρεύτηκε τη χήρα Τζάκι Κένεντι.

Και τότε η Κάλλας «εξαφανίστηκε». Οπως σχολιάζει αρθρογράφος της Telegraph, όταν την παρακολούθησε στο Royal Festival Hall, το 1973, παρατήρησε ότι το χάρισμα της ντίβας ήταν ακόμη εκεί. Αλλά η φωνή είχε φύγει.

Τους τελευταίους μήνες πριν ξεψυχήσει η καλλιτέχνιδα από καρδιακή προσβολή -πριν από 40 χρόνια- τον Σεπτέμβριο του 1977, συνεργαζόταν μαζί της ο μαέστρος Τζέφρεϊ Τέιτ, προσπαθώντας να τη βοηθήσει να ανακτήσει τη φωνητική της αυτοπεποίθηση. «Η οπτική της για τον κόσμο ήταν εντελώς καταθλιπτική», σχολίασε ο ίδιος. «Είχα το απαίσιο προαίσθημα ότι είχα απέναντί μου μία γυναίκα που είχε υπερβεί τα όρια του δυνατού». 

* Το βιβλίο «Maria by Callas» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Assouline.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News