Εδώ και λίγα χρόνια -τουλάχιστον από το 2009 και μετά- οι συζητήσεις και οι αναζητήσεις για τις τεκτονικές αλλαγές και μετατοπίσεις στο πολιτικό σκηνικό, εστιάζονται στην κατακόρυφη άνοδο του λαϊκισμού σε όλο το φάσμα της πολιτικής. Αυτή η ανάγνωση είναι μεν σωστή, παραγνωρίζει δε τη σημαντικότερη επίπτωση της κρίσης στο πολιτικό σκηνικό και αυτό είναι η αντίστοιχη κατακόρυφη κάμψη της Σοσιαλδημοκρατίας τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Ελλάδα. Εκεί πρέπει να εστιάσουμε αν θέλουμε να βρούμε την ρίζα του προβλήματος.

Όχι πολύ καιρό πριν, φάνηκε ότι η σύγχρονη σοσιαλδημοκρατία -ο γάμος του καπιταλισμού και της ελεύθερης αγοράς με κάποια μορφή κοινωνικής ασφάλειας- αναλαμβάνει τα ηνία στον κόσμο. Σε εκείνη την εφήμερη στιγμή που «η Ιστορία τελείωσε» και ο Τρίτος Δρόμος άρχιζε, οι κεντροαριστεροί πολιτικοί υλοποιούσαν διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που θα ευχαριστούσαν την… Θάτσερ, διατηρώντας, όμως το στόχο της κοινωνικής προστασίας.

Η παγκόσμια οικονομική κρίση του 2007-08, που συγκλόνισε τις κεφαλαιαγορές και τη νεοφιλελεύθερη «συναίνεση της Ουάσινγκτον»[1], φαινόταν πιθανό να οδηγήσει σε αριστερή στροφή. Η κατάρρευση της αγοράς, πολλοί σκέφτηκαν, θα επιφέρει αυστηρότερη ρύθμιση της αγοράς, η οποία θα ωφελούσε εκείνους στην Αριστερά που υποστήριζαν μεγαλύτερη ανακατανομή του εισοδήματος και λιγότερη ασυδοσία στην αγορά.

Ωστόσο, λίγοι θυμούνται τις εκκλήσεις για επαναστάσεις… που δεν υλοποιούνται.

Η κρίση δεν προκάλεσε την άνοδο των σοσιαλδημοκρατών. Αντίθετα, προκάλεσε τη διάλυσή τους.

Σήμερα αυτό που αποτελεί κυρίαρχη πολιτική τάση δεν είναι η άνοδος του λαϊκισμού, αλλά η ραγδαία αποδυνάμωση του κεντρώου προοδευτικού χώρου.

Η κατάσταση αυτή πλέον αποτυπώνεται με έναν νεολογισμό ελληνικής υφής, τον όρο «pasokification», που δηλώνει την ραγδαία απίσχνανση των δυνάμεων της Σοσιαλδημοκρατίας σε χώρες που υφίστανται κρίσεις.

Στην Ανατολική Ευρώπη τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα είναι σχεδόν ανύπαρκτα, στη Γαλλία, την Ολλανδία έχουν κατακρημνιστεί, ενώ σε Ιταλία και Ισπανία μπορεί να βρίσκονται σε καλύτερη κατάσταση, αλλά ταλανίζονται από εσωτερικές αψιμαχίες.

Τέλος, το εργατικό κόμμα της Βρετανίας είναι αρκετά αδύναμο και το SPD παραπαίει μετά την κάμψη του «Σουλτς-effect».

Ο αναδυόμενος λαϊκισμός δεν είναι ιδεολογικός. Περισσότερο, είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο που δεν απαντά στο μανιχαϊστικό αριστερό – δεξιό δίπολο.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Μαρίν Λεπέν και ο Ολλανδός Γκέερτ Βίλντερς είναι τόσο επικριτικοί απέναντι στην παγκοσμιοποίηση, όπως κόμματα του άλλου άκρου στην Αριστερά.

Πάνω σε αυτό το ισχυρό δεδομένο βασίζεται εδώ και καιρό και η εδραία άποψη που έχουμε διατυπώσει, ότι οι διαχωριστικές γραμμές δεν είναι πλέον μεταξύ αριστεράς και δεξιάς. Ο λαϊκισμός έχει υπερβεί αυτό τον παρωχημένο διαχωρισμό και για αυτό καλπάζει. Ενώ, η ρομαντικά άκαμπτη σοσιαλδημοκρατία επιμένει να προσπαθεί να αναστυλώσει έναν ιδεολογικό διπολισμό που δεν υπάρχει όπως τουλάχιστον υπήρχε.

Τα πολιτικά κόμματα έρχονται και παρέρχονται. Το ίδιο συμβαίνει και με τις ιδεολογίες.

Αυτό που διακυβεύεται φέτος στις εκλογικές αναμετρήσεις της Ευρώπης δεν είναι μόνο η υπερβολική άνοδος του λαϊκισμού, αλλά και η εκλογική απήχηση των σοσιαλδημοκρατικών αξιών στην μεταβιομηχανική εποχή.

Το «Pasokification» είναι ένα εύλογο αποτέλεσμα που πλήττει τα κόμματα που δεν έχουν απαντήσει στα λογικοφανή ερωτήματα που θέτουν οι λαϊκιστές.

Ωστόσο, το εκλογικό αποτέλεσμα στη Γαλλία, και ενδεχομένως στην Ιταλία μέσα σε ένα χρόνο, δείχνει ότι δεν είναι ακόμα καιρός να πετάξουμε τη Σοσιαλδημοκρατία στον κάδο της Ιστορίας.

Η εγκατάλειψη του Κέντρου είναι η χειρότερη στρατηγική. Χειρότερη και από την μονομανή αναζήτηση ενός ηγέτη που θα κινητοποιήσει -άγνωστο πώς- την ωραία (κεντρώα) κοιμωμένη πλειοψηφία από τον βαθύ της ύπνο.

Το άλογο μπροστά από το κάρο. Οι πολιτικές προηγούνται.

[1] https://en.wikipedia.org/wiki/Washington_Consensus

---

*Ο Γιάννης Μαστρογεωργίου είναι διευθυντής του Δικτύου για τη Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και την Ευρώπη

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News