Σκέφτομαι αυτό το κλισέ, ότι η σύγχρονη τέχνη είναι δυσνόητη, σχεδόν ακατανόητη, σε αποσυντονίζει και φεύγεις σηκώνοντας ψηλά τους ώμους. Πολλά και βαθιά τα νοήματα, οι σχέσεις, αυτά που υπονοούνται, οι συμβολισμοί. Βρίσκομαι στο Κάσελ, στη γερμανική πόλη των 200.000 κατοίκων που δεν είναι τίποτα λιγότερο από μια κορυφή της σύγχρονης τέχνης χάρη στη documenta. Χάρη δηλαδή στην κορυφαία έκθεση σύγχρονης τέχνης στον κόσμο που πραγματοποιείται κάθε πέντε χρόνια εδώ προσελκύοντας το ενδιαφέρον την παγκόσμιας κοινότητας τέχνης. Και ναι είναι η διοργάνωση που για πρώτη φορά στην ιστορία της, από την ίδρυσή της το 1955, θα πραγματοποιηθεί και στην Αθήνα. Μια ευκαιρία τεράστια για την εικαστική σκηνή και την εικόνα της χώρας μας – αν και εφόσον οι σωστές προδιαγραφές υπάρξουν και οι ευκαιρίες δεν χαθούν μέσα σε στερεότυπα περί κρίσης και εξωτισμού μιας αμαρτωλής χώρας του Νότου που γέννησε τη δημοκρατία.

Οι σκέψεις αυτές αναδύθηκαν κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας πρώτης συνέντευξης για τη documenta 14, στο περίφημο Museum Fridericianum που ήταν κατάμεστο από δημοσιογράφους, Γερμανούς και όχι μόνο. Μια συνέντευξη που διήρκεσε μιάμιση ώρα, είχε μόλις τρεις ερωτήσεις και κεντρικό θέμα τη συνεργασία της διοργάνωσης με το ΕΜΣΤ και την απόβαση του μουσείου στο Κάσελ. Δεν μάθαμε περισσότερα για το τι θα κάνει η documenta στην Αθήνα από τις 8 Απριλίου ως τις 16 Ιουλίου. Μάθαμε όμως –και στη συνέχεια προσπαθήσαμε να λύσουμε γρίφους και να πάρουμε απαντήσεις σημαντικές- ότι θα παρουσιαστεί στο Κάσελ μέρος της μουσειολογικής μελέτης του ΕΜΣΤ που εγκρίθηκε τον Απρίλιο του 2016, αλλά δεν έχουμε δει στην Ελλάδα. Και ούτε πρόκειται να την δούμε πριν ολοκληρωθούν οι απαιτούμενες διαδικασίες (έγκριση εσωτερικού κανονισμού λειτουργίας, πρόσληψη μέσω ΑΣΕΠ) για να λειτουργήσει πλήρως το μουσείο που αυτή τη στιγμή λειτουργεί ουσιαστικά ως χώρος φιλοξενίας σημαντικών περιοδικών εκθέσεων.

Όπως ανακοίνωσε το κακό παιδί της σύγχρονης τέχνης, o Ανταμ Σίμτσικ που οι New York Times έχουν αποκαλέσει «τον σούπερ σταρ των επιμελητών τέχνης» και είναι από το 2013 ο καλλιτεχνικός διευθυντής της documenta 14, διακόσια έργα της μουσειολογικής μελέτης που έχει ήδη εγκριθεί από το Κεντρικό Συμβούλιο Μουσείων για να παρουσιαστούν στο ΕΜΣΤ, θα παρουσιαστούν στο Museum Fridericianum. Πρόκειται για δύο τρίτα των έργων που περιλαμβάνονται στην μουσειολογική πρόταση και εβδομήντα εξ αυτών θα έχουν υπογραφές ελλήνων δημιουργών.

Αντιλαμβάνεται κανείς αυτομάτως το παράδοξο, το σουρεαλιστικό της είδησης: το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης που αυτή τη στιγμή λειτουργεί ως ένα κέλυφος με υπέροχους αλλά άδειους λευκούς τοίχους –με εξαίρεση το ισόγειο και το υπόγειο- θα δείξει τι πραγματικά είναι στη Γερμανία. Στο Κάσσελ. Με την πικρία να μας φορτίζει για τις αδυναμίες της πολιτείας να κατορθώσει να θέσει σε λειτουργία το μουσείο που αναγκάζεται να μεταναστεύσει! Αλλά και την προφανή ευκαιρία που του προσφέρεται χάρη στη γενναιοδωρία του κρυπτικού σε πολλά κρίσιμα ερωτήματα Άνταμ Σίμτσικ να κάνει το ΕΜΣΤ βασικό εταίρο της documenta. Ουσιαστικά γίνεται ένα δυναμικό branding του μουσείου που ακόμα δεν λειτουργεί κανονικά, με παγκόσμια αναφορά του στο διεθνές κοινό των εικαστικών. Ο Σίμτσικ τόνισε άλλωστε ότι «τη συλλογή του ΕΜΣΤ αξίζει να τη δει και να την εκτιμήσει το παγκόσμιο κοινό». Αναγνωρίζει μια συνθήκη επείγουσας ανάγκης που προφανώς κανένας από τους υπουργούς Πολιτισμού των τελευταίων ετών δεν διαισθάνθηκε προκειμένου να λύσει τα προβλήματα του μουσείου που μας πληγώνει. Εχει ενδιαφέρον να θυμίσουμε ότι ο τίτλος της documenta 14 είναι «Μαθαίνοντας από την Αθήνα».

«Είναι σημαντικό για εμάς να αντιληφθούμε το μουσείο ως δημόσιο χώρο σε αυτή την κρίσιμη στιγμή, όχι μόνο για την Ελλάδα αλλά και για την Ευρώπη», τόνισε ο Σίμτσικ προσθέτοντας «σημαντικό είναι επίσης να δούμε πώς η τέχνη και οι θεσμοί της θα επιτελέσουν το δημόσιο και κοινωφελές έργο τους». Eχει εξαιρετικό ενδιαφέρον ότι η Aegean γίνεται εταίρος της documenta και θα πραγματοποιεί απευθείας δρομολόγια μεταξύ Αθήνας και Κάσελ δυο φορές την εβδομάδα κατά τη διάρκεια της διοργάνωσης, εντείνοντας τη συνομιλία και τη δυνατότητα επικοινωνίας της διοργάνωσης. Είναι μάλιστα το Αθήνα-Κάσελ η πρώτη διεθνής πτήση που θα πραγματοποιηθεί προς τη γερμανική πόλη.

Καθόλου τυχαία –και επίσης εξαιρετικά γενναιόδωρα- η συλλογή θα παρουσιαστεί στο περίφημο Museum Fridericianum. Πρόκειται για το πρώτο δημόσιο μουσείο που δημιουργήθηκε στην ηπειρωτική Ευρώπη, στη συνέχεια λειτούργησε για λίγα χρόνια ως κοινοβούλιο, μετά ως βιβλιοθήκη. Ένα σημαντικό κτίριο με πολλαπλούς συμβολισμούς θα γίνει η στέγη του ΕΜΣΤ από τις 10 Ιουνίου ως τις 17 Σεπτεμβρίου στο Κάσσελ. Και ναι, το παγκόσμιο κοινό της τέχνης θα μπορέσει να δει τι θα είναι η ουσία, η ψυχή, το περιεχόμενο του ΕΜΣΤ πριν το δούμε οι Ελληνες.

Λίγο πριν από αυτή την έκθεση, η documenta θα παρουσιάσει το πρόγραμμά της στην Αθήνα, σε σειρά διαφορετικών χώρων με κυρίαρχο, κεντρικό χώρο το ΕΜΣΤ (8 Απριλιου ως 16 Ιουλίου). Και όχι τους χώρους περιοδικών εκθέσεων που έχουμε δει ως τώρα αλλά ολόκληρο το κτίριο (με εξαίρεση ένα μέρος του υπογείου). Εκεί θα δούμε τα έργα που δημιουργήθηκαν από Έλληνες και κυρίως ξένους καλλιτέχνες κατόπιν ανάθεσης της documenta αλλά και επτά έργα ελλήνων καλλιτεχνών που ανήκουν στη συλλογή του ΕΜΣΤ.

Ενδιαφέρον έχει επίσης το γεγονός ότι στην έκθεση που θα κάνει το ΕΜΣΤ στο Κάσελ θα παρουσιαστούν και έργα κορυφαίων ελλήνων καλλιτεχνών που είχαν λάβει μέρος σε προηγούμενες διοργανώνεις documenta, όπως οι Λουκάς Σαμαράς, Γιάννης Κουνέλλης, Στίβεν Αντωνάκος κ.α. Συνολικά η παρουσία στο Κάσελ αφορά στους τρεις άξονες που θα διαπερνούν και την ίδια την ουσία του ΕΜΣΤ, τόνισε η Κατερίνα Κοσκινά, διευθύντρια του μουσείου: ο πρώτος άξονας θα είναι σαφώς πολιτικός, με έργα που ασχολούνται με την πρόσφατη ιστορία ή τρέχοντα θέματα. Ένας άλλος άξονας, που χαρακτηρίζει τη συλλογή, θα είναι η ιδέα της διέλευσης των συνόρων. Τελευταίος αλλά εξίσου σημαντικός θα είναι ο άξονας με τίτλο «μυθολογίες του οικείου», που περιλαμβάνει έργα που συνδυάζουν μυθολογικές αλληγορίες με προσωπικές αφηγήσεις.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News