Η Ευρώπη έχει μόλις υποστεί δύο πιο δύσκολες δοκιμασίες. Ενώ οι Αυστριακοί ψηφοφόροι απέρριψαν την πιθανότητα η Ευρωπαϊκή Ένωση να αποκτήσει τον πρώτο ακροδεξιό επικεφαλής σε κάποιο κράτος-μέλος, οι Ιταλοί προχώρησαν σε μια φαρμακερή μομφή κατά της κυβέρνησής τους – και άνοιξαν το δρόμο προς την εξουσία στην εξουσία στις λαϊκιστικές δυνάμεις. Επιπλέον, το Brexit δεν έχει ακόμη ξεδιπλωθεί και οι μέτριες οικονομικές επιδόσεις της ευρωζώνης, μαρτυρούν πως η επιβίωση του κοινού νομίσματος δεν είναι καθόλου εγγυημένη.

Με το ευρώ να φορτώνεται τα τελευταία χρόνια όλο το φταίξιμο για τις περισσότερες οικονομικές ωδίνες της Ευρώπης (από τη μια, η διπλή ύφεση και από την άλλη, μια αργή και άνιση ανάκαμψη), οι εθνικιστικές, οι ευρωσκεπτικιστές και τα λαϊκιστικά πολιτικά κινήματα κέρδισαν έδαφος. Η Αυστρία μπορεί να παρέκαμψε το πρόβλημα, αλλά η Ιταλία δεν φαίνεται να μπορεί.

Η απόφαση του πρωθυπουργού Ματέο Ρέντζι να τηρήσει την υπόσχεσή του και να παραιτηθεί εάν οι ψηφοφόροι απέρριπταν τις συνταγματικές μεταρρυθμίσεις της κυβέρνησής του, έχει οδηγήσει την ιταλική πολιτική σκηνή σε αστάθεια και σε πρόωρες γενικές εκλογές. Σε μια περίοδο σημαντικών οικονομικών προκλήσεων κατά την οποία η Ιταλία έχει παραμείνει στάσιμη για μια δεκαετία και τα δημόσια οικονομικά παραμένουν επισφαλή, το λαϊκιστικό Κίνημα των Πέντε Αστέρων, το οποίο έχει υποσχεθεί να διοργανώσει δημοψήφισμα για την παραμονή της χώρας στο ευρώ, μπορεί κάλλιστα να δελεάσει τους ψηφοφόρους.

Εάν γίνεται η κατάρρευση της ευρωζώνης να αποφευχθεί, η Ιταλία και ολόκληρη η ευρωζώνη χρειάζονται επειγόντως μια οικονομική ώθηση. Ο νεοεκλεγείς πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ ίσως είναι μόνο το πρόσωπο που μπορεί να τη διεκπεραιώσει.

Ηδη, βδομάδες προτού ο Τραμπ αναλάβει τα καθήκοντά του, υπάρχει κάποια θετική επίπτωση. Τα μακροπρόθεσμα επιτόκια έχουν αυξηθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες και αναμένεται να αναρριχηθούν υψηλότερα. Αυτό συνέβαλε σε μια πολύ μικρότερη αύξηση των επιτοκίων στην Ευρώπη. Οι αποδόσεις των γερμανικών δεκαετών ομολόγων βρίσκονται σε θετικό έδαφος, έχοντας αυξηθεί κατά 50 μονάδες βάσης περίπου μετά τις εκλογές στις ΗΠΑ. Οι λαϊκιστές δεν μπορούν πλέον να διαμαρτύρονται πως η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα φορολογεί τους Γερμανούς αποταμιευτές.

Στην περιφέρεια της ευρωζώνης, η αύξηση ήταν πιο έντονη. Στην Ιταλία, για παράδειγμα, οι αποδόσεις των δεκαετών ομολόγων είναι σχεδόν μία ολόκληρη ποσοστιαία μονάδα πάνω. Ενώ αυτό μπορεί να φαίνεται προβληματικό, η πραγματικότητα είναι πως ο αρνητικός αντίκτυπος των υψηλότερων αποδόσεων στην περιφέρεια μοιάζει να περιορίζεται. Εξάλλου, ένα μεγάλο μέρος του δανεισμού των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων στην περιφέρεια αναπροσαρμόζεται προς τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια, τα οποία καθορίζονται από την ΕΚΤ και όχι από τις αγορές, και ως εκ τούτου έχουν παραμείνει σε χαμηλά επίπεδα.

Επιπλέον, οι κυβερνήσεις της περιφέρειας της ευρωζώνης προστατεύονται σε μεγάλο βαθμό από την αύξηση του ασφαλίστρου κινδύνου των μακροπρόθεσμων ομολόγων, καθώς οι κεντρικές τους τράπεζες συνεχίζουν να αγοράζουν τα ληξιπρόθεσμα χρέη τους. Aλλωστε, η ουσιαστική ανατίμηση του δολαρίου ΗΠΑ στον απόηχο της εκλογής του Τραμπ είναι πιθανό να καταστήσει τις ευρωπαϊκές εξαγωγές πιο ανταγωνιστικές.

Ετσι, η άμεση επίπτωση της νίκης του Τραμπ υπήρξε σαφώς θετική για την ευρωζώνη και όλα δείχνουν πως θα συνεχίσει να επωφελείται. Ο Τραμπ έχει δεσμευθεί να εφαρμόσει σαρωτικές περικοπές φόρων, συμπεριλαμβανομένης της μείωσης του συντελεστή για τα εταιρικά κέρδη από 35% σε 15%. Αν συνυπολογίσουμε τα σχέδια να επιδοτηθούν επενδύσεις σε υποδομές και να αυξηθούν οι στρατιωτικές δαπάνες, τότε κατά πάσα πιθανότητα οι ΗΠΑ θα αντιμετωπίσουν ραγδαία αύξηση των δημοσιονομικών τους ελλειμμάτων και μια τεράστια βραχυπρόθεσμη αύξηση της ζήτησης. Με την οικονομία των ΗΠΑ που λειτουργεί ήδη σχεδόν σε πλήρη δυναμικότητα (η ανεργία είναι κάτω από 5%), η αύξηση των εισαγωγών και ένα ισχυρότερο δολάριο ΗΠΑ είναι αναγκαία ώστε να καλυφθεί αυτή η ζήτηση.

Ολα αυτά θα είναι θετικά για την ευρωζώνη, για την οποία οι ΗΠΑ παραμένουν η κορυφαία εξαγωγική αγορά. Φαίνεται δε ότι οι περιφερειακές χώρες είναι πιθανό να επωφεληθούν περισσότερο. Για παράδειγμα, ο αντίκτυπος της υποτίμησης του ευρώ είναι περίπου τρεις φορές μεγαλύτερος στην Ιταλία από ότι στη Γερμανία, επειδή η ζήτηση γερμανικών εξαγωγών αφορά εξειδικευμένα κεφαλαιουχικά αγαθά που δεν διαθέτουν ελαστικότητα στις τιμές τους. Ως αποτέλεσμα, η ταχεία αύξηση της ζήτησης που χρησιμοποιείται κινητήριος δύναμη στις ΗΠΑ σε συνδυασμό με το ισχυρό δολάριο, θα μπορούσε να συμβάλει σε μια πολυπόθητη εξισορρόπηση της ευρωζώνης.

Η Ευρώπη μπορεί επίσης να επωφεληθεί από την ενεργειακή πολιτική του Τραμπ. Κατά τη διάρκεια της εκστρατείας του ο Τραμπ δεσμεύτηκε να εξασφαλίσει ενεργειακή αυτάρκεια, μια πολιτική που θα περιλαμβάνει κατά πάσα πιθανότητα νέες επιδοτήσεις για το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο και ενδεχομένως την παραγωγή άνθρακα. Κάτι τέτοιο θα βοηθήσει να πιεστούν οι τιμές του πετρελαίου, εξέλιξη που θα προσφέρει πρόσθετο όφελος στην εισαγωγή ενέργειας για τις χώρες της ευρωζώνης.

Υπάρχει ένα ιστορικό προηγούμενο για τα πιθανά οφέλη που θα προκύψουν για την Ευρώπη από τα «Trumponomics». Μετά την κατάρρευση του δολαριοκεντρικού νομισματικού συστήματος του Μπρέτον Γουντς με τις σταθερές συναλλαγματικές ισοτιμίες το 1970, η Ευρώπη δημιούργησε το Ευρωπαϊκό Νομισματικό Σύστημα (ΕΝΣ) ως νησίδα σταθερότητας σε έναν ωκεανό ευρέως κυμαινόμενων ισοτιμιών. Διατηρώντας παράλληλα σταθερές συναλλαγματικές ισοτιμίες στα πλαίσια του ΕΝΣ που αρχικά αποδείχθηκε δύσκολη υπόθεση λόγω των μεγάλων διαφορών στα εθνικά ποσοστά πληθωρισμού και των προτεραιοτήτων της οικονομικής πολιτικής, η κατάσταση βελτιώθηκε γρήγορα χάρη στον πρόεδρο των ΗΠΑ Ρόναλντ Ρέιγκαν.

Τα «Reaganomics» δημιούργησαν μεγάλα δημοσιονομικά ελλείμματα και ένα υπερενισχυμένο δολάριο. Μαζί με τις χαμηλές τιμές του πετρελαίου, αυτό έφερε την Ευρώπη σε ισχυρή θέση ώστε να ξεπεράσει τις προκλητικές ανισότητες και να επιδιώξει την ανάπτυξη. Στην πραγματικότητα, τότε ήταν η τελευταία φορά που το ΑΕΠ της Ιταλίας αυξήθηκε ταχύτερα από το μέσο όρο των χωρών του ΕΝΣ. Τα «Trumponomics» στοχεύουν να δημιουργήσουν ακριβώς τις ίδιες συνθήκες.

Οποια και αν είναι τα πιθανά μειονεκτήματα των πολιτικών που θα εφαρμόσει ο Τραμπ, υπάρχει ένα σαφές πλεονέκτημα: θα ενισχυθεί η ανάπτυξη και η απασχόληση στην ευρωζώνη, όπου η οικονομική δυσαρέσκεια προκαλεί πολιτική αναταραχή, ενώ τα οφέλη θα είναι πιο σημαντικά για τις χώρες που τα έχουν περισσότερο ανάγκη. Καθώς λοιπόν οι Ιταλοί αντιμετωπίζουν την προοπτική ενός δημοψηφίσματος για την περαιτέρω συμμετοχή τους στην ευρωζώνη και οι Γάλλοι προετοιμάζονται για τις προεδρικές εκλογές του επόμενου έτους, η αξία αυτού του πλεονεκτήματος δεν μπορεί παρά να εκτιμηθεί σωστά. Πράγματι, ο Τραμπ θα μπορούσε κάλλιστα να διασώσει το ευρώ.

© The Project Syndicate

---

* Ο Ντάνιελ Γκρος είναι διευθυντής του Κέντρου Μελετών Ευρωπαϊκής Πολιτικής.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News