Oι οπτικές και ιστορικές πληροφορίες που κατακλύζουν τον επισκέπτη της Αμαλίας 56  στην Πλάκα είναι τόσο πολλές και διαφορετικών αποχρώσεων που είναι δύσκολο να τις διαχειριστείς την πρώτη φορά καθώς έκθαμβος παρατηρείς τον χώρο που στεγάζει το Ιδρυμα Ωνάση. Ένα κτίριο που οικοδομήθηκε στο γύρισμα του 19ου αιώνα προς τον 20ο σε σχέδια του Αναστάσιου Μεταξά, με τζάκια φιλοτεχνημένα από τον Χαλεπά, ανάμεσα σε έργα ζωγραφικής του Παρθένη, του Γύζη, του Κεσσανλή, του Αντωνάκος και ναι, στη σκιά της «Στέψης της Παναγίας» του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου, από την τελευταία δημιουργική περίοδο του παγκόσμιου Κρητικού (1603-1605).

Bρίσκεται όμως ο επισκέπτης ανάμεσα και σε μεγάλο μέρος των 3.500 τόμων που απαρτίζουν τον πλούτο της Ωνασείου Βιβλιοθήκη, πλάι σε πρωτότυπες εκδόσεις όλων των βιβλίων του Κοραή, στο «Φυσικής Απάνθισμα», του Ρήγα Βελεστινλή, την πρώτη έκδοση της «Νομαρχίας, παρά Ανωνύμου του Έλληνος, τυπωθείσα ιδίοις αναλώμασι εν Παρισίοις, 1806», τη Χάρτα του Ρήγα Φεραίου (ένα από περίπου οκτώ αντίτυπα που διασώζονται σήμερα από τα 1.200 που είχε τυπώσει). Πλάι στο πιάνο της Μαρίας Κάλλας και αντικείμενα του Αριστοτέλη Ωνάση από το σκάφος του «Χριστίνα». Το σημαντικό όμως είναι ότι αυτή την πολυεπίπεδη εμπειρία ο επισκέπτης δεν θα την βιώνει πλέον περιστασιακά, με αφορμή μια εκδήλωση ή μια ξενάγηση. Και δεν θα την βιώνει μόνο ως επισκέπτης, αλλά ως εκπαιδευόμενος, ως μυημένος στον πλούτο της βιβλιοθήκης και στην πηγή συναισθήματος, ιστορικότητας και έκρηξης δημιουργίας που είναι η ποίηση του Καβάφη και όλα όσα απαρτίζουν το αρχείο του.

Το Ιδρυμα Ωνάση αποφάσισε να ανοίξει τη βιβλιοθήκη και το αρχείο Καβάφη, δωρεάν, με ελεύθερη πρόσβαση, σε όλο το κοινό, ηλικιακά και επιστημονικά, μέσω μιας σειράς δράσεων που οργάνωσε και εκκινούν ήδη από αυτή την εβδομάδα. «Το Ιδρυμα Ωνάση ανοίγει το σπίτι του. Διαθέτει την περιουσία του με τρόπο που να δηλώνει ότι ανήκει σε όλους. Για να μπορούμε να έχουμε μια διαφορετική καθημερινότητα», είπε στη συνέντευξη Τύπου η Διευθύντρια Επικοινωνίας του Ιδρύματος Αφροδίτη Παναγιωτάκου. Στόχος της συνέντευξης ήταν να παρουσιαστούν οι δράσεις που θα οργανωθούν μέσα στο ισόγειο του Ιδρύματος Ωνάση που φιλοξενείται βασικό μέρος της βιβλιοθήκης (όχι η συλλογή των περιηγητών που βρίσκεται σε άλλο όροφο). Δράσεις που αφορούν στην Ωνάσειο Βιβλιοθήκη, άλλες που αφορούν στο Αρχείο Καβάφη, αλλά και μια σειρά προγραμμάτων που πραγματοποιούνται σε Αττική και περιφέρεια για παιδιά που ανήκουν στο ευρύ φάσμα του αυτισμού αλλά και στους γονείς τους.

«Απάνθισμα για τους αγχίνους και φιλομαθείς Ελληνες»

Τα προγράμματα για την Ωνάσειο Βιβλιοθήκη χωρίζονται σε τέσσερις κατηγορίες με στόχο να γίνει «προσιτή, προσβάσιμη, κοινωνικά και εκπαιδευτικά ωφέλιμη. Να μπορέσει η νέα γενιά να ερμηνεύσει την πολιτιστική κληρονομιά επινοώντας το μέλλον από το παρελθόν», όπως τόνισε η Βίκυ Γεροντοπούλου υπεύθυνη της βιβλιοθήκης και των ψηφιακών προγραμμάτων.  Στην σειρά εκπαιδευτικά προγράμματα για παιδιά και οικογένειες θα αναλυθεί η ιστορία του βιβλίου (τυπογραφία, χαρακτική, βιβλιοδεσία), όχι μόνο θεωρητικά και ιστορικά αλλά με πρωτότυπες εφαρμογές. Για παράδειγμα θα μπορούν τα παιδιά να φτιάξουν σημειωματάρια με εξώφυλλο… τη Χάρτα του Ρήγα. ‘Η να φτιάξουν θήκες για τάμπλετ με την εικονογράφηση, για παράδειγμα, του «Ερωτόκριτου» από την έκδοση του 1792 που τυπώθηκε στη Βενετία και ανήκει στη συλλογή της βιβλιοθήκης. Θα επισκεφθούν, όμως, τα παιδιά και το πιο παλιό τυπογραφείο της Αθήνας, αλλά και το εργαστήριο χαρακτικής της ΑΣΚΤ.

Για τη ενότητα «Ομήρου Οδύσσεια» οι συμμετέχοντες θα έχουν τη δυνατότητα να αντλήσουν πληροφορίες και έμπνευση από τις 42 διαφορετικές εκδόσεις της «Οδύσσειας» που υπάρχουν στην οδό Αμαλίας. Το περίφημο έπος θα συνδεθεί με την ιστορία της τέχνης, με την τεχνολογία, με τη θεωρία των παιγνίων και την τέχνη της… ηγεσίας. Τα προγράμματα για ακόμα μικρότερα παιδιά περιλαμβάνουν ζωγραφηγήσεις, θα υπάρξει εργαστήριο βιβλιοδεσίας για κωφούς και βαρήκοοους μέχρι 25 ετών, πρόγραμμα για την ψηφιοποίηση εγγράφων και εργαστήριο για την εισαγωγή των παιδιών στην τέχνη της ψηφιακής διήγησης. Ενδιαφέρον έχει επίσης η ενότητα «Μικροί Ναύτες» που μυεί τα παιδιά στη μαγεία και την επιστήμη της θάλασσας.

Το ζητούμενο είναι ο αρχειακός πλούτος της γνώσης να συναντά την τεχνολογία και να γίνεται εύκολα προσβάσιμος από όλους. Για το λόγο αυτό έχει ψηφιοποιηθεί και είναι διαθέσιμο σε όλους στο διαδίκτυο το περιεχόμενο της βιβλιοθήκης.

Το πρόγραμμα για τους ενήλικες φέρει μια σειρά από θεματικές ομιλίες. Με πρώτη αυτή στις 8 Δεκέμβρη όπου ο ακαδημαϊκός Δημήτρης Νανόπουλος θα μιλήσει για τη διαδρομή «Από το Διαφωτισμό στο Διαφωτονισμό», θα ενώσει τον διαφωτισμό με τον Higgs και τη μαύρη ύλη. Θα υπάρξει όμως και έτερος κύκλος ομιλιών με τίτλο «Εικόνες και ιστορίες: η Ωνάσειος Βιβλιοθήκη ως αποθετήριο της ελληνικής ιστορικής εμπειρίας». Σχεδόν το σύνολο των έργων του ελληνικού Διαφωτισμού βρίσκονται στη βιβλιοθήκη και θα παίξουν καθοριστικό ρόλο σε αυτή την απόπειρα. «Στους 3.500 τόμους της βιβλιοθήκης βλέπουμε την εξέλιξη του πολιτισμού και της εθνικής ζωής από τις αρχές του 15ου ως τα τέλη του 19ου αιώνα και διαπιστώνουμε πως ο δρόμος για την εθνική συνείδηση περνάει από την παιδεία», υπογράμμισε η κυρία Παναγιωτάκου. Πρόσθεσε πως ο σχεδιασμός για αυτή την εμπειρία έγινε έτσι ώστε να προσφέρεται σε όλες τις ηλικίες, διότι «ναι, είναι εφικτό ένα παιδί οκτώ ετών να καταλάβει την έννοια της ελληνικής νομαρχίας»

Υπάρχουν τρόποι και δεν εφευρίσκονται τώρα. Αρκεί να σκύψει κανείς στην έκδοση του Βελεστινλή «Φυσικής απάνθισμα» για να διαπιστώσει ότι ήδη από το 1790 είχε κατανοήσει πως πρέπει να εκλαϊκεύσει το ύφος του, να μιλήσει όσο πιο απλά γίνεται, με παραδείγματα από την πραγματική ζωή για να περάσει τις πληροφορίες και τα μηνύματα στο ελληνικό έθνος, σε αυτούς του «εγκαταλελλειμένους εις την αμάθειαν απογόνους του Αριστοτέλους και του Πλάτωνος». Τέλος θα υπάρξουν εκπαιδευτικές ημερίδες και ξεναγήσεις ενώ θα υπάρξει ανοιχτή μέρα για τον εορτασμό της 25ης Μαρτίου.

Eρευνα, επιχείρημα, συγκίνηση Καβάφη

Μια βιωματική συνάντηση με τις ιστορίες που αφηγείται το αρχειακό υλικό για τον Καβάφη υποσχέθηκε ο project manager του Αρχείου Καβάφη Θοδωρής Χιώτης, καθώς και αυτό ανοίγει πλέον με κάθε δυνατό τρόπο σε επισκέπτες, πολίτες, ερευνητές από όλο τον κόσμο. Στη δράση «Επτά ποιήματα, επτά μαθήματα» οι γνωστές διαλέξεις για το αρχείο παίρνουν νέα μορφή καθώς εκκινούν από ένα ποίημα και στη συνέχεια ανοίγουν μια ευρύτερη συζήτηση για τη σχέση του με το υπόλοιπο έργο του Αλεξανδρινού αλλά και άλλων σπουδαίων ελλήνων και ξένων συγγραφέων.

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι παραστατικές διαλέξεις, που θα γίνουν για πρώτη φορά παγκοσμίως για το έργο του Καβάφη. Η αυστηρά προσωπική εμπειρία της ανάγνωσης γίνεται ρευστή και αλλάζει σχήμα και όγκο καθώς συναντιέται με τη συλλογική εμπειρία της ανάγνωσης και της πρόσληψης του καβαφικού έργου. Για πρώτη φορά παγκοσμίως, όμως, θα γίνει και το Ιnternational Cavafy Summer School με τη συμμετοχή ερευνητών και φοιτητών που μελετούν το έργο του Καβάφη από ολόκληρο τον κόσμο. Στόχος είναι αυτοί οι ερευνητές -κυρίως από χώρες όπου είναι λιγότερο εύκολο να επικοινωνήσουν αυτή την έρευνα, αλλά και από την Οξφόρδη, το Μόντρεαλ και αλλού- για πρώτη φορά να βρεθούν μαζί και να ανταλλάξουν εμπειρίες και γνώσεις. Τον Ιούλιο του 2017 το θέμα είναι «Ο Καβάφης στον κόσμο», το 2018 «Καβάφης και αρχαιότητα» και το 2019 «Καβάφης και Αλεξάνδρεια».

Ο κύκλος του Καβάφη συμπληρώνεται με έναν κύκλο ερευνητικών σεμιναρίων με τίτλο «Ιστορίες του Αρχείο». Θα συνεχιστεί και ο κύκλος «Ο Καβάφης πάει σχολείο» . Ως σήμερα έχουν γίνει 29 εργαστήρια με περισσότερους από 500 μαθητές σε όλη τη χώρα. Αξίζει να σημειωθεί ότι κατά τη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου ετέθη το ερώτημα αν παρουσιάζονται στα παιδιά και τα ερωτικά ποιήματα του Καβάφη. Η απάντηση ήταν σαφώς ναι, χωρίς αποκλεισμούς και με ευαισθησία.

Το γοητευτικά δημιουργικό φάσμα του αυτισμού

Ξεκίνησε διστακτικά και έγινε ένας θεσμός για τη Στέγη, ανοίγοντας με τόλμη ένα πεδίο για τη δημιουργική απασχόληση των παιδιών που ανήκουν στο ευρύ φάσμα του αυτισμού το πρόγραμμα «Η μουσική αγαπά τον αυτισμό» αλλά και «Ελα κι εσύ, ζωγραφίζω μουσική». Συνεχίζεται, απλώνεται, εμπλουτίζεται και ταξιδεύει σε όλη την Ελλάδα προσφέροντας μοναδικές ευκαιρίες δημιουργίας και γνωριμίας με το σύμπαν και τον εαυτό τους στα παιδιά, αλλά και συμβάλλοντας στην ενημέρωση των εκπαιδευτών.

«Στόχος του προγράμματος είναι η έκφραση των συναισθημάτων των παιδιών μέσω της μουσικής, η ανάπτυξη των δεξιοτήτων τους, η προώθηση της δημιουργικής συνεργασίας πάνω σε ένα παιχνίδι γονέα και παιδιού» τόνισε η υπεύθυνη του προγράμματος Χριστίνα Παναγιωτάκου. Βασικά συστατικά του προγράμματος είναι η ταχύτητα, το τονικός ύφος, το ηχόχρωμα, ενώ το ρεπερτόριο περιλαμβάνει κλασική μουσική, τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι, γνωστά παιδικά τραγούδια, αλλά και ειδικές συνθέσεις που αποτελούν μουσικές κοινωνικές ιστορίες και δημιουργήθηκαν ειδικά για το πρόγραμμα αυτό.

Στις ειδήσεις» της συνέντευξης Τύπου καταγράφουμε και την απόφαση του Ιδρύματος Ωνάση να επιστρατεύσει όλες τις δυνάμεις και τις δράσεις του σε Ελλάδα και εξωτερικό για τον εορτασμό των 200 ετών από την Επανάσταση του 1821. «Διότι είναι σημαντικό να δείξουμε διεθνώς τι σημαίνει Ελλάδα, τι σημαίνει Ελληνας και ποια είναι η παιδεία που πρέπει να έχεις για να λέγεσαι Ελληνας», τόνισε η Αφροδίτη Παναγιωτάκου.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News