Η KGB, η διαβόητη μυστική υπηρεσία της Σοβιετικής Ενωσης, ένα σκοτεινό σύμβολο του Ψυχρού Πολέμου, τυπικά διαλύθηκε με τη λήξη του. Ωστόσο η Ρωσία φαίνεται πως ποτέ δεν απαλλάχτηκε από την επιρροή της, καθώς πολλά στελέχη της παρέμειναν στα πολιτικά πράγματα – λογικό, πράκτορας της KGB ήταν ο σημερινός παντοδύναμος πρόεδρος της χώρας Βλαντίμιρ Πούτιν.

Ο Πούτιν λέγεται ότι το είχε πει όταν κάποτε όταν το 1999 είχε πρωτοδιοριστεί πρωθυπουργός της χώρας από τον Μπόρις Γέλτσιν. Μιλούσε σε κάτι παλιούς συναδέλφους του από την υπηρεσία και είχε αστειευτεί ότι η ομάδα πρακτόρων που είχε εντολή να διεισδύσει στην κυβέρνηση «πέτυχε τον στόχο της». Λέει αστεία ο Πούτιν; Δύσκολα τον φαντάζεσαι να αυτοσαρκάζεται. Αλλά ποτέ δεν ξεχνά από πού ξεκίνησε. Και ποτέ δεν έχει πάψει να νοσταλγεί τα «σοβιετικά μεγαλεία».

Σύμφωνα λοιπόν με το Politico, ο πρόεδρος της Ρωσίας σκοπεύει να προχωρήσει στην ανασύσταση ενός «διάδοχου σχήματoς» της KGB που θα θυμίζει εν πολλοίς τη δράση και τις αρμοδιότητές της, ενώ σχεδιάζει ριζική ανανέωση των υπηρεσιών ασφαλείας. Κατά τη ρωσική εφημερίδα Κομερσάντ, η βασική ιδέα είναι η ενοποίηση της SVR, υπηρεσίας πληροφοριών αρμόδιας για το εξωτερικό, με την FSB, την ομοσπονδιακή υπηρεσία εσωτερικής ασφαλείας. Το αποτέλεσμα θα είναι η δημιουργία μια νέας υπερ-υπηρεσίας υπό τον τίτλο Υπουργείο Κρατικής Ασφαλείας. Ακόμα και αυτός ο τίτλος είναι ένα σοβιετικό ταμπού. Ηταν η ονομασία που είχε και η ισχυρότερη υπηρεσία πληροφοριών και καταπίεσης των σοβιετικών πολιτών επί Στάλιν, από το 1943 ως το 1953. Μετά και ως το 1991 η υπηρεσία έλαβε την ονομασία «Επιτροπή για την Κρατική Ασφάλεια», αυτό σημαίνουν τα αρχικά KGB.

Αυτό το πάντρεμα των αρμοδιοτήτων και της συλλογής πληροφοριών της FSB και της SVR παραπέμπει αναπόφευκτα στο σοβιετικό παρελθόν και στην KGB. Δεν επρόκειτο για μια «τυπική» υπηρεσία πληροφοριών και ασφαλείας. Μεταξύ των πρωταρχικών της στόχων ήταν η προστασία του καθεστώτος, με κυνήγι κατασκόπων και αντικαθεστωτικών και η εποπτεία των ΜΜΕ, των σπορ και των καλλιτεχνικών δρωμένων.

Βασικός της διάδοχος ήταν η FSK, που σταδιακά έχανε τις αρμοδιότητες που αφορούσαν το εξωτερικό, όπως και την ευθύνη της προστασίας των ηγετών και των μυστικών εγκαταστάσεων. Πλέον, η αποστολή της θύμιζε αυτή της βρετανικής ΜΙ5, δηλαδή την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας και της διαφθοράς. Κατά τα μέσα της δεκαετίας του 1990, όμως, οι υπηρεσίες είχαν αρχίσει να επιστρέφουν στην «ομπρέλα» της FSK, που σύντομα μετονομάστηκε σε FSB, αναλαμβάνοντας εκ νέου αυξημένες αρμοδιότητες ασφαλείας.

Οταν ο Πούτιν ανέλαβε την εξουσία, το 2000, έδωσε στη FSB αυξημένη επιρροή στον στρατό και στην αστυνομία. Την χρησιμοποίησε μάλιστα ως «δεξαμενή στρατολόγησης» για κομβικές κυβερνητικές θέσεις. Περί τα τέλη της δεκαετίας του 2000 φαινόταν να μην είναι ικανοποιημένος από την αποτελεσματικότητά της. Ανέθεσε έτσι το 2007 σε μια άλλη υπηρεσία, (δίωξη ναρκωτικών), υπό τον προσωπικό του φίλο, Βίκτορ Τσερκέσοφ, να ερευνήσει την FSB, ώστε να βρει στοιχεία για τη δράση της τέτοια που θα προκαλούσαν την κατάρρευσή της.

Εκείνη η απόπειρα απέτυχε πλήρως, με τον ίδιο να απομακρύνει τον Τσερκέσοφ. Κατόπιν δημιούργησε μια ακόμα ισχυρή υπηρεσία, την Επιτροπή Ερευνών, που αναλάμβανε πολύπλοκες υποθέσεις, όπως τις δολοφονίες επικριτών του Κρεμλίνου (Αννα Πολιτκόφσκαγια, Μπόρις Νεμτσόφ), αλλά και τις διώξεις πολιτικών ακτιβιστών.

Στη συνέχεια επεκτάθηκαν οι Δυνάμεις Εσωτερικού (στρατιωτικές μονάδες εξουσιοδοτημένες να επιχειρούν εντός της χώρας) και δημιουργήθηκε ειδικό τμήμα για την αντιμετώπιση του εξτρεμισμού, εντός του υπουργείου Εσωτερικών. Στο δημοσίευμα του Politico τονίζεται πως από το 2013, που ξεκίνησε η πτώση των τιμών του πετρελαίου, το Κρεμλίνο άρχισε να προετοιμάζεται για εσωτερικές αναταραχές. Η προσάρτηση της Κριμαίας και η επέμβαση στη Συρία συνετέλεσαν στο να γίνουν εντονότερες οι εσωτερικές αντιθέσεις της Ρωσίας.

Τόσο τη δεκαετία του 2000 όσο και από το 2010 και μετά ήταν προφανής ο προβληματισμός του Πούτιν σχετικά με την αποτελεσματικότητα της FSB και η σκέψη του για δημιουργία νέων υπηρεσιών. Μέσα στο 2016 δημιούργησε και την Εθνική Φρουρά, επιφορτισμένη με την αντιμετώπιση εσωτερικών ζητημάτων. Ο προβληματισμός του εντείνεται εν όψει των εκλογών του 2018 και σίγουρα προσπαθεί να συγκεντρώσει τις εξουσίες και τον έλεγχό τους με τη σύσταση μιας υπερυπηρεσίας.

Ο επικεφαλής της, σύμφωνα με την ανάλυση του Politico, θα είναι στρατηγικός πολιτικός παίκτης, αν και ο πραγματικός επικεφαλής θα είναι -ποιος άλλος;- ο ρώσος πρόεδρος. Το σενάριο αυτό θυμίζει την ατυχή περίπτωση του Γιούρι Αντρόποφ, που από την KGB έγινε γενικός γραμματέας του ΚΚΣΕ και ηγέτης της Σοβιετικής Ενωσης το 1982-1984, σε μια περίοδο που χαρακτηρίστηκε από πτώση των τιμών του πετρελαίου, τον πόλεμο του Αφγανιστάν και μια οικονομική κρίση. Ο Πούτιν, όμως, δείχνει να πιστεύει πως αυτός ο «γύρος», με ισχυρή καταστολή και σαφώς πιο καλοστημένη προπαγάνδα, θα του εξασφαλίσει καλύτερη τύχη.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News