16 Ιουλίου 2016, διασχίζω κατηφορίζοντας τον αρχαιολογικό χώρο της Μεσσήνης. Δυόμιση ώρες διαδρομής δέους, με στάσεις στο θέατρο, στη στοά, στους χώρους αγοραπωλησίας και σφαγής των ζώων, στα ταφικά μνημεία, στην πρωτοβυζαντινή Βασιλική. Φτάνοντας στο άκρο, εκεί όπου βρίσκεται το εντυπωσιακό Στάδιο και το Γυμνάσιο, από ψηλά διακρίνει κανείς φιγούρες που θυμίζουν τα άλογα του Νταλί ή τραυματισμένους θώρακες. Ψηλές φιγούρες που κάτω από το φως του ήλιου έμοιαζαν να ξεχειλώνουν, να γίνονται πιο λιγνές, να λιώνουν φέροντας τη φθορά του χρόνου και το βάρος της μνήμης.

Περνώντας το περιστύλιο και μπαίνοντας στο Στάδιο ήρθαμε αντιμέτωποι με μια σειρά γλυπτών που εκείνη τη στιγμή στήνονταν στον χώρο. Πρόκειται για έργα της έκθεσης  «Θώρακες, άλογα και άνθη» που από τον Αύγουστο και όλο τον Σεπτέμβριο θα παρουσιάζεται μέσα στον αρχαιολογικό χώρο της αρχαίας Μεσσήνης, σε επιμέλεια της Λουΐζας Καραπιδάκη. Περιλαμβάνει γλυπτά της Αλεξάνδρας Αθανασιάδη και νωπογραφίες της Ιόλης Ξιφαρά.

Μεσημέρι, με υψηλές θερμοκρασίες και διακρίνω πλάι στα γλυπτά τον αρχαιολόγο Πέτρο Θέμελη. Ο καθηγητής που ανασκάπτει εδώ και 28 χρόνια την Αρχαία Μεσσήνη, μια μέρα πριν είχε γενέθλια. 80 χρονών και άοκνος, δραστήριος μέσα στο χώρο να συντονίζει, να δίνει οδηγίες, να επιβλέπει το στήσιμο της έκθεσης, να σκέφτεται τη συνέχεια της ανασκαφής, την επόμενη πρόκληση, την ανάγκη να βρει και άλλους χορηγούς. Επιβεβαιώνοντας πως είναι ένας από τους σοφούς και φωτισμένους αρχαιολόγους που δεν θεωρούν τις αρχαιότητες ιερά άβατα, νεκρού χρόνου σημάδια, αλλά προαιώνια έργα τέχνης που συνεχίζουν να αναπνέουν και οφείλουν να συνυπάρχουν με την σύγχρονη δημιουργία.

Αλλωστε ήδη έχει φέρει μορφές τέχνης μέσα στο χώρο: θέατρο και βέβαια μουσική. Τώρα είναι η σειρά των εικαστικών. Μου εξηγεί πως είναι σημαντικό, ζωτικής σημασίας να κοινωνικοποιηθούν οι αρχαιολογικοί χώροι και να ενταχθούν στη σύγχρονη δημιουργία, προσελκύοντας ακόμα περισσότερους επισκέπτες αλλά και αποτελώντας πηγή έμπνευσης. «Ευτυχώς, το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο αντιλαμβάνεται πλέον αυτή την ανάγκη», λέει. Την επόμενη μέρα τον συνάντησα στο Μέγαρο Χορού της Καλαμάτας όπου δεν έκρυψε το έντονο και διαρκές ενδιαφέρον που έχει για τον σύγχρονο χορό καθώς απολάμβανε το Links του Αντώνη Φωνιαδάκη από την Εθνική Λυρική Σκηνή.

Τώρα όμως είναι η ώρα για τη σύγχρονη τέχνη. Για τις μνημειακών διαστάσεων δημιουργίες της Αλεξάνδρας Αθανασιάδη. Τους θώρακες και τα άλογα που μοιάζουν να υπήρχαν από πάντα στον χώρο, μοιάζουν να φέρουν τη φθορά του χρόνου και να ανταγωνίζονται το μέγεθος του Σταδίου. «Φιλοξενούνται γλυπτά από τρεις ενότητες “Αλογα, Θώρακες και κόρες”» λέει η κυρία Καραπιδάκη. «Τα άλογα με τα θραυσμένα κεφάλια και με περίγραμμα από χρησιμοποιημένα ξύλα δεν χάνουν τις αναλογίες, ούτε τον καλπασμό τους και στέκουν υπερήφανα, απόλυτα ενσωματωμένα στο χώρο του αρχαίου Γυμνασίου και της ιππικής εκπαίδευσης, κοντά στον ιππόδρομο. Οι θώρακες από μασίφ μέταλλο, ορείχαλκο ή σίδηρο, σε ελαφρά υπερφυσικό μέγεθος  στέκονται τσακισμένοι από τις αλλοιώσεις της ύλης τους μέσα στο χρόνο και ταυτόχρονα  αγέρωχοι  παραπέμποντας σε δόξες με ήρωες και με ανδρειωμένους, σε νίκες και ένδοξες εποχές.  Οι στήλες  από  κούτσουρα ξύλου χωρίς μνημειακές διαστάσεις με λίγες σκουριές και ελάχιστες, καίριες ωστόσο  επεμβάσεις μετατρέπονται σε κόρες και είναι τοποθετημένες έτσι  αυτές οι μορφές, που θαρρείς κι αφηγούνται διαχρονικές ιστορίες αιώνων και αμύνονται καθημερινά, αντιστέκονται  στους πέντε ανέμους».

Παραδίπλα, στο Γυμνάσιο, εκεί που μπορείς να δεις και να νιώσεις με την αφή τα ονόματα νέων αθλητών που διέπρεψαν, τοποθετούνται οι νωπογραφίες της Ιόλης Ξιφαρά. Εκθέτει με τον γενικό τίτλο «Et in Messenia ego», έργα ζωγραφισμένα με την τεχνική της νωπογραφίας (fresco) πάνω σε ξυλόμαλλο (Heraklith) με μαρμαροκονία, σβησμένο ασβέστη και χρώματα σε σκόνη, αποδίδοντας πιστά το χαρακτηριστικό εκφραστικό της ιδίωμα που χαρακτηρίζεται από μια έντονα αφηρημένη εξπρεσιονιστική τάση. «Τα έργα της διέπει μια ονειρική ατμόσφαιρα, μια ποιητικότητα, και μόνον μέσα από τους εικονογραφικούς υπαινιγμούς και τις ενίοτε νέο-παραστατικές τάσεις φανερώνονται οι θεματικές της επιλογές» επισημαίνει η κυρία Καραπιδάκη. «Ακαθόριστες απεικονίσεις αιωρούνται πάνω στις ζωγραφικές επιφάνειες, παραπετάσματα ξεδιπλώνονται και εμφανίζονται εμβληματικές ανθρώπινες μορφές, από το χθες μέχρι και το σήμερα. Όλα μαζί, πρόσωπα και ιστορίες, μέσα σε φαντασιακά τοπία θαρρείς και ζωντανεύουν διαχρονικούς και χιλιοειπωμένους μύθους. Η εικαστική της ιδιομορφία, με την απεριόριστη ελευθερία μεταξύ παραστατικού και αφηρημένου, σε συνδυασμό με τα ιμπρεσσιονιστικά παιχνιδίσματα των χρωμάτων και του φωτός, προσδίδει μια εξπρεσιονιστική δύναμη στην αφηγηματικότητα των γεμάτων πνεύμα και ψυχή έργων της».

Αξίζει να επισκεφθεί κανείς ξανά και ξανά το μουσείο και τον αρχαιολογικό χώρο, αυτή την πόλη που αναδύθηκε ξανά στο φως με τόση τελειότητα. Και να δει και τον διάλογο με τη σύγχρονη τέχνη. Εκεί όπου τα νιάτα της μεσσηνιακής επικράτειας ασκούνταν σε γυμνικά και ιππικά αγωνίσματα, όπως παρατηρεί ο Πέτρος Θέμελης.

Στον κατάλογο της έκθεσης ο Πέτρος Θέμελης σημειώνει πως είναι «ένα περίοπτο έργο τέχνης που συγκροτείται σταδιακά από τα διάσπαρτα μέλη του, αναδύεται μέσα από επιχώσεις σκοτεινών αιώνων, ζει στο παρόν μια δεύτερη ζωή που προοιωνίζεται αιώνια. Ομοια με το Διόνυσο-Ζαγρέα που κατασπαράχθηκε από τους Τιτάνες και αναγεννήθηκε με νέα μορφή, η Μεσσήνη εμφανίζεται στα μάτια μας με μια νέα εξελισσόμενη διαρκώς μορφή που έλκει, εμπνέει, συγκινεί, γοητεύει και απαιτεί ταυτόχρονα ταπεινότητα και ευαισθησία στην προσέγγιση και τη χρήση των χώρων της από τους θνητούς αυτού του κόσμου. Στο απώτερο λαμπρό παρελθόν της, πλήθη γέμιζαν το θέατρο, την αγορά, το Ασκληπιείο, το Γυμνάσιο, το Στάδιο, την Παλαίστρα για να δουν, να ακούσουν, να συζητήσουν, να σκεφτούν, να διασκεδάσουν, να προμηθευτούν προϊόντα. Πλήθη συρρέουν σήμερα από όλο τον κόσμο για τους ίδιους γενικά λόγους. Αισθάνομαι τον παλμό των μνημείων της Μεσσήνης του σήμερα που στεγάζουν και πάλι δημιουργίες, δρώμενα και τέχνεργα υψηλής αισθητικής, αναλαμβάνοντας σημαντικό παιδευτικό, κοινωνικό και πολιτιστικό ρόλο».

Το έργο του Πέτρου Θέμελη είναι τιτάνιο. Δεν έχει όμως ολοκληρωθεί ακόμα. Ο ίδιος εκτιμά ότι χρειάζεται περίπου έξι χρόνια για να ολοκληρωθεί και αγωνιά για την χρηματοδότηση μετά και την αποτυχία της Περιφέρειας να εντάξει το έργο στο ΕΣΠΑ. Σε συνεχή αγώνα για τη συγκέντρωση πόρων, έχει εξασφαλίσει σημαντικότατες χορηγίες (από το Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος, την Εθνική Τράπεζα και Ιωάννη Φ. Κωστόπουλου μεταξύ άλλων) αλλά χρειάζεται και νέες. Ελπίζοντας ταυτόχρονα να αρχίσει ξανά η χρηματοδότηση του έργου.

Ιnfo:
Αρχαιολογικό Μουσείο Αρχαίας Μεσσήνης
Μαυρομάτι Ιθώμης, Δήμος Μεσσήνης (Νομός Μεσσηνίας)
27240 51201

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News