Αγαπητοί φανατικοί αναγνώστες και αναγνώστριες ας πούμε τα πράγματα με τα’ όνομά τους: οι καιροί είναι ζόρικοι και εμείς ασθενικοί, δηλαδή πολύ λίγοι. Το βιβλίο χτυπήθηκε δραματικά με την κρίση ακριβώς γιατί η φιλαναγνωσία δεν είναι εμπεδωμένη στη χώρα μας. Όσο και να χαιρόμασταν που ως το 2009 το βιβλίο πουλούσε, γινόταν δώρο, αξεσουάρ διακοπών και πιστοποιητικό ευγενών φρονημάτων, ποτέ δεν έγινε ανελαστική ανάγκη για τους πολλούς. Πιστεύαμε οι αφελείς πως πιάσαμε τα ευρωπαϊκά στάνταρντς αλλά μόλις τα λεφτά λιγόστεψαν, η φούσκα έσκασε και μείναμε ξανά μόνο οι λίγοι συνήθεις ύποπτοι να αγοράζουμε σταθερά τα καινούρια βιβλία.

Η φτώχεια φέρνει και τη διχόνοια ως γνωστόν. Έτσι οι εκδότες τα χάλασαν με τους βιβλιοπώλες που δεν τους ξοφλάνε στην ώρα τους και το πρόβλημα μεταφέρθηκε με τη σειρά του στους συγγραφείς που βλέπουν τα βιβλία τους απούλητα ή πουλημένα σε παζάρια για 2 ευρώ. Το χαρτί ακρίβυνε πολύ και ως εκ τούτου «φτήνυνε» στη συνέχεια. Καμιά σχέση τα νέα βιβλία με τα παλιά από ποιότητα χαρτιού. Καμιά σχέση και ο όγκος παραγωγής. Οι εκδότες έχασαν το καλοκαίρι με τα πολιτικά κόλπα και τα κάπιταλ κοντρόλς που πάγωσαν την αγορά, έχασαν και το φθινόπωρο με τις εκλογές. Οι μόνοι τίτλοι που βγήκαν ήταν α) τα παιδικά βιβλία γιατί ακόμα και στη φτώχεια το παιδί είναι βασιλιάς και β) τα ασχολούμενα με την κρίση δοκίμια άριστης, μέτριας και ευκαιριακής ποιότητας γ) τα βιβλία των λεγόμενων βαρέων πυροβολικών που όσο και να πέφτουν οι πωλήσεις πάντα κάτι πουλάνε και δ) οι τίτλοι που έπρεπε λόγω συμβολαίων κλπ να βγουν. Λίγα πράματα δηλαδή. Λογικό αφού ο κόσμος αγοράζει βιβλία περισσότερο στα παζάρια και στις εφημερίδες παρά στα βιβλιοπωλεία.

Όσοι ελπίσαμε πως η κρίση θα μεταφραστεί σε στροφή στην ποιότητα πλανηθήκαμε πλάνη μεγάλη. Οι πληγωμένες καρδιές είναι οι μόνες που δεν υπέστησαν θανατηφόρο έμφραγμα. Ήταν λογικό: η ανάγκη δραπέτευσης (escapism) έγινε ακόμα πιο δυνατή σε μια χώρα που πάντα προτιμούσε να δραπετεύει παρά να αντιμετωπίζει τα προβλήματά της. Συμπέρασμα: Βαστάτε γενναίοι μου συγγραφείς, εκδότες και βιβλιοπώλες. Δεν μπορεί, κάποτε θα κάνει ξαστεριά. Επί του παρόντος πάντως βρέχει προβλήματα.

Και μπαίνω στο ψητό.

-Το πρώτο βιβλίο που διάβασα το 2015 εκδόθηκε το 2014. Μέχρι να το πάρω στα χέρια μου είχαν ακούσει επαίνους στον υπερθετικό, κάτι που συνήθως είναι παγίδα για τον αναγνώστη. Έχοντας μεγεθύνει τις προσδοκίες ανεξέλεγκτα, η τελική αναγνωστική εμπειρία συνήθως καταλήγει κάπως λιγότερη, ελαφρώς πιο άνοστη από την απόλαυση που φαντασιωνόσουν. Με το Γκιακ (Αντίποδες)  δεν συνέβη αυτό. Το ολιγοσέλιδο βιβλίο του  Δημοσθένη Παπαμάρκου ισοφάρισε τις προσδοκίες. Με φόντο εκ πρώτης όψεως  κάπως «πολυφορεμένο», τη μικρασιατική εκστρατεία και καταστροφή, ο Παπαμάρκου καταφέρνει με ζωντανή, στιβαρή, ιδιάζουσα γλώσσα, και φέρνει στο προσκήνιο τη σκοτεινή διαμάχη του ανθρώπου με τη μοίρα του και τις καταβολές που τον ορίζουν/ καταδικάζουν (Αγαπητοί έλληνες σκηνοθέτες διαβάστε το πρώτο διήγημα τουλάχιστον. Ταινιάρα θα γινόταν, σας το υπογράφω)

-Από τα βιβλία του 2015 είναι το graphic novel των Παπαδάτου, Κάουα, Ντε Ντονά με τίτλο  «Δημοκρατία» (Ίκαρος) και θέμα ακριβώς τη γέννηση του πολιτεύματος που μαζί μ΄αυτό δεν κάνουμε και χώρια δεν μπορούμε. Απευθυνόμενο στον καθένα αλλά με μεγαλύτερη έμφαση  στη νέα γενιά που βαριέται με τα αρχαία και χασμουριέται με την ιστορία, το βιβλίο αυτό είναι ένα όπλο πλαγιοκόπησης των νεαρών αναγνωστών, ένας πολύτιμος δούρειος ίππος. Η αναγνωστική απόλαυση ήταν άλλωστε ανέκαθεν μέγα εργαλείο της μάθησης. Η Δημοκρατία έχει περισσότερη ανάγκη επανεκτίμησης σήμερα από ποτέ..

-Άκρως ερεθιστική βρήκα και την «Υποταγή» του διαβόητου Μισέλ Ουελμπέκ (Εστία) , του κατά τη γνώμη μου πιο ενδιαφέροντος γάλλου πεζογράφου σήμερα, που πολλά μπορείς να του καταλογίσεις, πλην της πλήξης. Με την αιρετική φωνή του και τη βουκέντρα που απολαμβάνει να κρατάει γράφοντας, ο Ουελμπέκ έκανε και πάλι το θαύμα του. Τη χρονιά που οι τζιχαντιστές τρόμαξαν την ανθρωπότητα αυτός, που έχει κατηγορηθεί ευρέως για ρατσισμό ήδη από την εποχή της «Πλατφόρμας», εξέδωσε μια σαδιστική τουριστική περιήγηση σε μια (ελαφρώς) μελλοντική Γαλλία που είναι εκουσίως υποταγμένη στο Ισλάμ. Η πρώτη μέρα κυκλοφορίας συνέπεσε με τη μέρα της πανωλεθρίας του Charlie Hebdo, το τελευταίο εξώφυλλο του οποίου κοσμούσε η αφεντιά του συγγραφέα, φαφούτα και σκεπτική. Ο θόρυβος που σηκώθηκε τρόμαξε και τον ίδιο τον προβοκάτορα των γαλλικών γραμμάτων που σταμάτησε να εμφανίζεται και απεσύρθη στας εξοχάς. Θα μου πείτε γιατί να τον διαβάσω αφού θα με εκνευρίσει; Γιατί όσο κι αν ταράζει επίτηδες τα νερά ο Ουελμπέκ σκανάρει τα βίτσια, τις φοβίες και τα τραύματα της Δύσης και τα σερβίρει με ανατριχιαστικό, συχνά εμετικό αλλά πάντως αλησμόνητο τρόπο.

-Μια  μάλλον εκκεντρική μου πρόταση είναι Ο «Kύκλος» του κάποτε παιδιού θαύματος David Eggers (Κέδρος), που άφησε άφωνους βιβλιόφιλους και κριτικούς με το αυτοβιογραφικό “A Heartbreaking Work of Staggering Genius”. Το παιδί δυστυχώς μεγάλωσε και ξενέρωσε πολύ- κυρίως στη χρήση της γλώσσας. Είναι πια λιτός μα όχι βαθύς, σύντομος αλλά όχι τόσο συναρπαστικός. Το θέμα του «Κύκλου» ωστόσο, που αφορά το ψηφιακό μας μέλλον, είναι πολύ ερεθιστικό για τη νέα γενιά που γεννήθηκε κυριολεκτικά διασυνδεδεμένη αλλά κι εμάς όλους , τα πιο ώριμα θύματα της φαντασιακής ζωής στο διαδίκτυο. Το βιβλίο διαβάζεται πανεύκολα και κλείνοντάς το είσαι σκεπτικός και κάπως στεναχωρημένος  με τη σκέψη ότι θα καταλήξεις κι εσύ να μη βρίσκεις (πραγματικό) ώμο να κλάψεις έτσι που παραδίδεις την πραγματική σου ζωή εκουσίως και ευχαρίστως στην placebo ψηφιακή. Σημειώνω τέλος ότι έχει πυροδοτήσει πολλές συζητήσεις μεταξύ των λίγων φοιτητών μου που διαβάζουν λογοτεχνία.

-Στο άλλο άκρο του Εγκερς βρίσκεται ο αιωνίως νεανίας της γραφής Αχιλλέας Κυριακίδης που φέτος μοιράστηκε μαζί μας τον τρόπο με τον οποίο κολυμπάει στα βαθιά και συχνά αχαρτογράφητα νερά της λογοτεχνίας. Προσωπικές, γλωσσικά παιγνιώδεις, ακαταμάχητες οι «Σημειώσεις για μια ιδιωτική θεωρία της λογοτεχνίας» (εκδ. Κίχλη).

-Επίσης ευφρόσυνο ανάγνωσμα είναι το «Eπτά χρόνια ευτυχίας» του διάσημου ισραηλινού συγγραφέα της νέας γενιάς Εντγκαρ Κέρετ (Καστανιώτης). Το άτακτο παιδί του Τελ Άβίβ που αγαπήσαμε ήδη από την πρώτη του εμφάνιση στα γράμματα, φωτίζει με μικρές σκηνές μεγάλου βάθους τη ζωή ανάμεσα σε γονείς που επέζησαν του ολοκαυτώματος, φανατικούς πάσης φύσεως, γεννητούρια, θανάτους, οικογενειακά ζητήματα και υπαρξιακές μαύρες κηλίδες. Απόλαυση εξασφαλισμένη.

-Το «Hμερολόγιο του Χειμώνα» (Μεταίχμιο) , μολονότι δεν είναι το αστέρι της παραγωγής του Πολ Οστερ, του πιο Νεοϋορκέζου απ΄όλους τους νεοϋορκέζους συγγραφείς, το βάζω στη λίστα  κυρίως γιατί είδα τον Όστερ όταν ήρθε να το παρουσιάσει στη Στέγη και εντυπωσιάστηκα από τον ίδιον. Είναι σπάνιο ένας συγγραφέας να μοιάζει τόσο πολύ με τα βιβλία του. Ζεστά κι απόμακρα μαζί, κατευθύνονται σα βέλη στην καρδιά των πραγμάτων και κατά κάποιο τρόπο σε ξεγυμνώνουν. Το ίδιο κι αυτός. Το Ημερολόγιο αυτό είναι γραμμένο με εντυπωσιακή ειλικρίνεια και θα ανοίξει ένα σπαραξικάρδιο διάλογο ειδικά με τους μεγαλύτερους αναγνώστες. Ο χειμώνας της ζωής δεν είναι παίξε γέλασε. Ωστόσο κρατηθείτε μακριά του όταν η μέρα γίνει πολύ μικρή και νιώθετε τις ζωτικές σας δυνάμεις να σας εγκαταλείπουν.

-Διαβάστε οπωσδήποτε το φωτεινό και σκοτεινό ημερολόγιο του καρκίνου της Σοφίας Νικολαΐδου (Μεταίχμιο). Η τσαούσα η Σοφία μπήκε με φόρα στην αρρώστια όπως μπήκε και στη ζωή. Την αντιμετώπισε κατά πρόσωπο, είπε το όνομά της και νίκησε γιατί την ακτινοβόλησε με λέξεις. Ο καθείς και τα όπλα του- αυτό είναι το όπλο των συγγραφέων!

-Την έκπληξη της χρονιάς όμως έκανε ένας νεαρός Τζαμαϊκανός με ανεξέλεγκτο ράστα μαλλί και μεγάλη ευφράδεια, ο Marlon James, που τον μάθαμε εμείς της παγκοσμιοποιημένης σέχτας των αναγνωστών κυρίως γιατί πήρε ομοφώνως και μετά πολλών χειροκροτημάτων το φετινό βραβείο Man Booker για τη λογοτεχνία. Αντίθετα με το βραβευμένο, τα 2 προηγούμενα βιβλία του είχαν χλιαρή υποδοχή. Ο τύπος είχε φάει 78 απορρίψεις για το πρώτο του μυθιστόρημα (δεν το διάβασα αλλά.. έλεος). Το τρίτο, τυχερό και ογκώδες μυθιστόρημά του, το A brief history of seven killings, έχει επίκεντρο την απόπειρα δολοφονίας του τζαμαϊκανού ινδάλματος, του Bob Marley, μουσική υπόκρουση τη ρέγκε και ανακατεύει δεκάδες ήρωες και αντιήρωες αφηγητές σε ένα παιγνίδι με τον τόπο και τον χρόνο. Μια λογοτεχνική γλώσσα που σπάει κόκκαλα (και της λευκής κυρίας). Στοιχηματίζω πως από κάποιον μεταφράζεται αυτή τη στιγμή στα ελληνικά. Ετοιμαστείτε.

-Σκέτη απόλαυση είναι και το βραβευμένο αυτοβιογραφικό βιβλίο «Πάτι και Ρόμπερτ» που έγραψε με πένα λογοτεχνική η τραγουδίστρια και ποιήτρια Πάτι Σμιθ (Κέδρος). Η τρικυμιώδης σχέση της με το φωτογράφο Ρόμπερτ Μειπελθόρπ που στεγάστηκε στο μυθικό Chelsie hotel, η αναβράζουσα Νέα Υόρκη της τέχνης της δεκαετίας του 70, η απογείωσή τους από νεαρά φρικιά  σε ιερά τέρατα είναι όλα εκεί και καθηλώνουν τον αναγνώστη. (Μπράβο Πάτι, δεν στο είχα…)

-Θα κλείσω τη λίστα μου με μια μελέτη που κυκλοφόρησε μόλις πριν λίγες μέρες. Είναι το «1915, ο εθνικός διχασμός» του καθηγητή Γιώργου Μαυρογορδάτου (Πατάκης). Ο συγγραφέας που έκανε παγκόσμια αίσθηση με τη διδακτορική του διατριβή, το κλασσικό πια πλην αναιτίως ανέκδοτο στα ελληνικά Stillborn republic, έγραψε την τελευταία του λέξη για τον απίστευτης βιαιότητας διχασμό του 1915. Αντιμαχόμενες πλευρές ήταν (για να το πω απλουστευτικά) οι βενιζελικοί, που εκπροσωπούσαν την παραγωγική αστική τάξη, άρα έφερναν χρήματα στην Ελλάδα και οι Κωνσταντινικοί που ανήκαν στους απομυζητές του δημόσιου κορβανά. Η σύγκρουσή τους υπήρξε βαρύτατων επιπτώσεων και χάραξε την πολιτική ζωή της χώρας για πολλά χρόνια. Ο συγγραφέας παραδίδει στους ιστορικούς αλλά και στο ευρύ κοινό μια εξαιρετικά καλογραμμένη μελέτη που διαβάζεται και σαν θρίλερ.

-Από χτες άρχισα να διαβάζω βουλιμικά τη βιογραφία του φιλόσοφου, οικονομολόγου, ψυχαναλυτή και εν τέλει αναγεννησιακού ανθρώπου Κ. Καστοριάδη από τον κοινωνικό επιστήμονα και μελετητή της περίφημης σχολής των Annales François Dosse σε  μετάφραση  Αντρέα Παππά (Πόλις). Να σημειωθεί πως ο βιογράφος είχε προνομιακή πρόσβαση στο προσωπικό πλουσιότατο αρχείο του Καστοριάδη, συνεπώς είναι πολύ τεκμηριωμένη. Με έχει πιάσει απ΄το μανίκι.. Είμαι ακόμα στην πλώρη του Ματαρόα όμως. Θα σας ενημερώσω μόλις πιάσω το τελικό λιμάνι.

ΥΓ Στους φίλους μου στο facebook που έθεσα το ερώτημα άρεσε κατά πλειοψηφία το Γκιακ και τα έθιμα ταφής της Χάνα Κεντ (Ίκαρος). Το σημειώνω. Μαζί και τον ύμνο στην πρόσφατη  νομπελίστρια Svetlana Alexievich που λένε ότι αποτύπωσε μοναδικά το πρόσωπο της Σοβιετικής Ένωσης μέσα από τις φωνές των κατοίκων της. Διάβασα το περί Τσέρνομπιλ βιβλίο της και επιβεβαιώνω.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News