Έχουμε κουραστεί τα τελευταία χρόνια να ακούμε τη διαπίστωση ότι η κρίση που βιώνουμε είναι πολύπλευρη και όχι μόνο οικονομική. Είναι κρίση πολιτική, ηθική, πολιτιστική, θεσμική ακόμα και περιβαλλοντική. Με λίγα λόγια δεν υπάρχει τομέας της καθημερινότητάς που να μην έχει συμβάλλει στην τωρινή κατάσταση. Επίσης, έχουμε κουραστεί να ακούμε διαπιστώσεις για τα συμπτώματα της κρίσης από το σύνολο των ανθρωπιστικών επιστημών όπως οικονομολόγους, πολιτικούς επιστήμονες, νομικούς, ιστορικούς και κοινωνιολόγους και όχι μια ολοκληρωμένη ανάλυση των αιτιών της.

Αυτό που δεν έχουμε κάνει είναι να πάμε στις ρίζες του προβλήματος και να επιχειρήσουμε μια συνολική προσέγγιση για να ανακαλύψουμε τα βαθύτερα αίτια της ελληνικής κρίσης. Η ιδιοσυστασία του Έλληνα διαμορφώθηκε κυρίως τους προηγούμενους αιώνες από την Ορθόδοξη Εκκλησία. Αν και πιο φιλελεύθερη σε σχέση με άλλα δόγματα η επιρροή της στην καθημερινότητα της οικογένειας είχε καθοριστικό χαρακτήρα. Αυτή αφορούσε κυρίως το ρόλο της γυναίκας. Από την παιδική/εφηβική ηλικία οι γυναίκες επωμιζόντουσαν ενοχικά συμπλέγματα τα οποία την προετοίμαζαν για το μελλοντικό της ρόλο ως συζύγου και μητέρας. Το προπατορικό αμάρτημα για το οποίο «ευθύνονται» αποκλειστικά οι γυναίκες, η εξήγηση της εμμήνου ρύσης ως δίκαιης τιμωρίας με τον ταυτόχρονο αποκλεισμό της από τα μυστήρια καθόλη τη διάρκεια της, ο γυναικωνίτης και φυσικά ο αποκλεισμός της από τα κοινωνικά δρώμενα διαμόρφωσε ένα πρότυπο γυναίκας / μητέρας η οποία διακατέχεται από μια υφέρπουσα διπολική διαταραχή. Η Ελληνίδα γυναίκα/μάνα συμβαδίζει με την ιδέα της «Μήδειας» η οποία μπορεί αφενός να υπεραγαπά τους δικούς της ανθρώπους αλλά την επομένη στιγμή να μεταμορφώνεται σε Μαινάδα.

Σήμερα φυσικά ο ρόλος της Εκκλησίας έχει υποχωρήσει. Ωστόσο επειδή στην Ελλάδα χάσαμε το σκαλοπάτι του διαφωτισμού τα ενοχικά συμπλέγματα μεταλλάχθηκαν και διαμορφώνουν τις προσωπικότητες μας. Η καθημερινή πίεση προς τις έφηβες που αποστερούνται την ελευθερία προσωπικών επιλογών με την ταυτόχρονή πίεση για τη δημιουργία οικογένειας είναι μεταξύ άλλων η μεταφορά του «προπατορικού αμαρτήματος». Η έφηβη κάποια στιγμή θα γίνει μάνα και θα μεταφέρει τα ίδια συμπλέγματα στην κόρη της. Στους γιους η Ελληνίδα μάνα/οικογένεια θα καλλιεργήσει μεγάλες προσδοκίες αναφορικά με τους στόχους ζωής, την απεριόριστή ελευθερία επιλογών για την καριέρα, τη μόρφωση ακόμη και τις σεξουαλικές σχέσεις. Αντίθετα θα του αποστερήσει με την συμπεριφορά της τα απαραίτητα εφόδια. Θα του καλλιεργήσει την πεποίθηση ότι θα τον στηρίζουν για πάντα, ότι η αποτυχία δεν έχει κόστος, ότι η αλαζονεία δεν οδηγεί σε αμετροέπεια και ότι όλα θα βαίνουν συνεχώς κατ’ευχήν.

Το αποτέλεσμα είναι ότι διαχρονικά η ελληνική οικογένεια παραδίδει ενοχικά κορίτσια και ευνουχισμένα αγόρια ως επόμενες γενιές. Αυτό σημαίνει αιώνιους εφήβους χωρίς περιορισμό ηλικίας. Ο έφηβος παρουσιάζει σε πολλές περιπτώσεις όταν πιεστεί για να πειθαρχήσει στους κανόνες αποκλίνουσες συμπεριφορές. Κάποιες φορές οδηγείται στα άκρα (ναρκωτικά, βίαιη συμπεριφορά) άλλες φορές γίνεται αυτιστικός (κλειδώνεται στο δωμάτιο) και κυρίως αντιδρά και «επαναστατεί». Η συμπεριφορά αυτή βρίσκει την εφαρμογή στο σύνολο της ελληνικής κοινωνίας. Αποδεικνύεται από τον τρόπο που ψηφίζουμε (εκδικητικά), την αναζήτηση του ηγέτη-πατερούλη, τον τρόπο που παντρευόμαστε και την απουσία οικογενειακού προγραμματισμού, την αποφυγή μη πληρωμής φόρων, το ρουσφέτι στον στρατό ακόμη και τον τρόπο οδήγησης. Ακριβώς αυτή η συμπεριφορά διαβρώνει εκ των έσω όλους τους θεσμούς και εμποδίζει κάθε μεταρρυθμιστική προσπάθεια. Όσες πετυχαίνουν είναι μεμονωμένες και αποσπασματικές.

Τι μπορεί να γίνει; Αμφιβάλλω πως υπάρχει κάποια διέξοδος. Σε προσωπικό επίπεδο πιστεύω πως πρέπει να αντιμετωπίζουμε την οικογένειά μας, το φιλικό μας κύκλο και τον ευρύτερο περίγυρο σαν προβληματικούς εφήβους έτσι ώστε να προφυλάσσουμε κυρίως την ψυχική μας ηρεμία. Αυτό θα μας βοηθήσει να κάνουμε ειρήνη με την υπάρχουσα κατάσταση και να σταματήσουμε να αγχωνόμαστε για πράγματα τα οποία δεν μπορούμε να αλλάξουμε. 

*Ο Σταύρος Μαυρογένης είναι Δρ. Διεθνούς Δικαίου του Περιβάλλοντος και της Ανάπτυξης

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News