Το 1949, ο Όργουελ έγραψε το «1984» έχοντας στο μυαλό του την εξέλιξη του σταλινικού καθεστώτος στη Ρωσία. Ο Μεγάλος Αδελφός ήταν ο πατερούλης Στάλιν που βρισκόταν παντού και πουθενά και ήλεγχε τα πάντα γιατί όλοι ένιωθαν την παρουσία του. Το 2004, ο Ζούγκεμπεργκ δημιούργησε το Facebook. Η πρώτη ανάγκη ήταν να αντικαταστήσει τα δημοφιλή τότε yahoo/hotmail groups, τις ομαδικές λίστες των emails δηλαδή που οι φοιτητές έφτιαχναν για να κρατήσουν επαφή μετά από συνέδρια, σεμινάρια κ.ο.κ. Εξελίχθηκε όμως σε κάτι διαφορετικό πέρα από τις επιδιώξεις του δημιουργού του. Μετέφερε τις ζωές μας σε ένα νέο ψηφιακό περιβάλλον όπου με πλήρη συνείδηση και εντελώς εθελοντικά μοιραζόμαστε ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα, τα οποία στην πραγματική ζωή προστατεύονται με αυστηρό νομοθετικό πλαίσιο. Το Facebook πλέον γνωρίζει πού πήγαμε σχολείο, πού σπουδάσαμε, ποιον/ποιαν παντρευτήκαμε, τι ψηφίσαμε, ποιες είναι πολιτικές μας απόψεις, πού πήγαμε διακοπές, ποια ταινία είδαμε χτες και πολλά άλλα. 

Ο εθισμός που προκαλεί είναι αδιαμφισβήτητος. Το περιεχόμενο του χρονολογίου μας ανανεώνεται σε πραγματικό χρόνο και πάντα έχει κάτι νέο να δεις που θα σου τραβήξει το ενδιαφέρον. Το πιο ανατριχιαστικό είναι για τη νέα γενιά που ανοίγει σελίδες από τα 10-12 έτη και, εκτός απροόπτου, θα τις διατηρήσει μέχρι τα γεράματα. Αυτό σημαίνει ότι το Facebook ή όπως αλλιώς θα λέγεται, θα διατηρεί όλη τη ζωή του σε αρχείο από τον «λίκνο μέχρι τον τάφο». Παράλληλα το Facebook συνδέεται με άλλα μέσα δικτύωσης, όπως το LinkedIn, το οποίο με την σειρά του σε «διευκολύνει» συνδεόμενο με ιστοσελίδες αναζήτησης εργασίας για να μην χρειάζεται να ανεβάζεις το βιογραφικό σου συνεχώς. Δηλαδή με ένα κλικ το LinkedIn διατηρεί στο αρχείο όλη σου την επαγγελματική εξέλιξη και τις απόπειρες εξεύρεσης εργασίας. Μπορεί κάποιος να μείνει εκτός; Σαφώς και μπορεί. Είναι ακριβώς το ίδιο όπως όταν ξεκίνησαν τα κινητά που μερικοί δεν ήθελαν να τα αγοράσουν. Αργά ή γρήγορα υπέκυψαν. Κάποιος κάποτε θα ανεβάσει μια φωτογραφία που θα είστε μαζί, θα χρειαστείτε το LinkedIn γιατί το έχουν οι συνάδελφοί σας.

Ποια θα είναι η εξέλιξη; Κατά την άποψή μου οδεύουμε σε μια ψηφιακή δυστοπία. Σε πρώτη φάση, τα προσωπικά μας δεδομένα χρησιμοποιούνται για να δεχόμαστε στοχευμένη διαφήμιση ανάλογα με τις καταναλωτικές μας συνήθειες και ανάγκες. Σε δεύτερη φάση, ακολουθούν οι κάμερες. Θα έχουμε παρατηρήσει ότι κάθε φορά που συμβαίνει το οτιδήποτε σε δημόσιο χώρο όλοι μα όλοι οι περαστικοί καταγράφουν το γεγονός στα κινητά τους. Το ίδιο περίπου γίνεται και με τα drones που θα κατακλύσουν τις πόλεις και θα καταγράφουν τα πάντα από ψηλά. Αυτό που ελπίζω να αποφύγουμε είναι η εμπλοκή με την πολιτική. Ήδη κυκλοφορούν εφαρμογές που σε «βοηθούν» να βρεις την πολιτική σου τοποθέτηση στον χάρτη. Λες και δεν ξέρουμε αν είμαστε κεντροαριστεροί, φιλελεύθεροι ή δεξιοί. Σε μια μελλοντική δυστοπία, όπως σήμερα γνωρίζουν τις καταναλωτικές μας ανάγκες και μας προτείνουν τα ανάλογα προϊόντα, έτσι θα μας προτείνουν ποια κόμματα θα ψηφίζουμε, τα οποία με τη σειρά τους θα μετεξελιχθούν ανάλογα με τις ανάγκες του κοινού χωρίς όμως να έχουν κάποια ιδεολογική αναφορά. 

Υπάρχει τρόπος να τα αποφύγουμε όλα αυτά; Φοβάμαι πως όχι. Όποιος δεν ακολουθεί τη μεγάλη πλειοψηφία, θα εξοστρακίζεται. Ήδη όποιος λέει ότι δεν έχει προφίλ στο Facebook αμέσως ακολουθεί η ερώτηση «μα καλά όλοι έχουν, εσύ γιατί όχι;». Αργότερα ο καθένας θα αναρωτιέται «αυτός δεν έχει προφίλ, κάτι θέλει να κρύψει/κάτι δεν πάει καλά». Η κοινωνική πίεση θα είναι αφόρητη με ό,τι αυτό συνεπάγεται. 
Κλείνοντας, αυτό που θέλω να πω είναι ότι έχουμε μπει σε έναν δρόμο χωρίς επιστροφή και δεν ξέρουμε πού θα μας βγάλει. Βέβαια έχουμε να λύσουμε άλλα πιο επείγοντα προβλήματα άμεσα αλλά ας το έχουμε και αυτό στα υπόψιν.

*Ο Σταύρος Μαυρογένης είναι Δρ. Διεθνούς Δικαίου

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News