(Τελευταία ακούω όλο και πιο συχνά γύρω μου τη φράση «τελικά ο Σαντάμ κρατούσε καλύτερα τη σταθερότητα στη χώρα του». Στην ίδια φράση μπορείτε να βάλετε άλλο όνομα (του Καντάφι π.χ. ή του Μουμπάρακ) δεδομένης αυτής της παράφρονος αναρχίας ή της ανανεούμενης δικτατορίας που υπάρχει σήμερα στις περισσότερες χώρες όπου προηγήθηκαν εξεγέρσεις. Είναι έτσι; Ένας δικτάτορας μπορεί να θεωρηθεί «καλύτερος» ηγέτης για τα συμφέροντα της χώρας του από έναν «μετεπαναστατικό» ηγέτη;)

Πριν απ΄ όλα υπάρχει μια κρίσιμη διαφοροποίηση – ο Σαντάμ Χουσείν έπεσε στη συνέχεια ενός πολέμου, όπου πρωταγωνίστησαν εξωτερικές δυνάμεις. Ήταν οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Βρετανία (η συμμαχία των Αζορών) που αμπαλάρισε τον πόλεμο στο όνομα της δημοκρατίας – όπως απεδείχθη όμως, η δημοκρατία δεν «επιβάλλεται» από δυνάμεις που βρίσκονται έξω απ΄ τη χώρα.

Δεν ήταν ίδια η περίπτωση της Αιγύπτου, της Λιβύης, της Τυνησίας – εκεί, η κατάρρευση των αυταρχικών καθεστώτων (όπως σημειώνεται σε σχετική αρθρογραφία του «Spiegel») ήταν ταχεία, επειδή ακριβώς η λαϊκή αντίδραση κρυφόβραζε επί χρόνια εξαιτίας των «εσωτερικών αντινομιών και της ανικανότητας των κυβερνώντων στη διαχείριση των βασικών αναγκών των πολιτών». (Και όταν μιλούμε για «βασικές ανάγκες» εννοούμε το «ψωμί» ή την «παιδεία», σίγουρα την «εργασία» – η «ελευθερία» ήταν παρεπόμενη ανάγκη).

Οι συγκεκριμένες δικτατορίες εξάλλου, επιβίωσαν χάρη στη συμβολή δύο παραγόντων: 1) της δυτικής υποστήριξης που απολάμβαναν (έναντι ισχυρών συμφερόντων που είχαν λάβει ως αντιστάθμισμα οι δυτικές χώρες) και 2) των καταπιεστικών πολιτικών που εφάρμοζαν τα ντόπια καθεστώτα. Όταν χαλάρωσε η συμβολή του ενός ή του άλλου παράγοντα, το καθεστώς είδαμε να καταρρέει με τρομερή ταχύτητα.

Κατά τον αρθρογράφο του «Spiegel» επίσης, οι δικτατορίες είναι «εξ ορισμού επισφαλείς, γι΄ αυτό κρατούνται στην εξουσία με βία. Η μόνη απάντηση εξάλλου που επιστρατεύουν για να αντιμετωπίσουν τη λαϊκή δυσαρέσκεια, τις κοινωνικές εντάσεις ή τις εθνοτικές διενέξεις, είναι η καταπίεση». Ταυτόχρονα, σημειώνει, το καθεστώς συνήθως διαμορφώνει μιαν ηγετική κλίκα «που προωθεί την ευνοιοκρατία και τη διαφθορά» και αυτές οι συνέπειες οδηγούν τελικά τους πολίτες στην εξέγερση – όπως συνέβη ακόμη και στην Κίνα, όπου παρά τη διάσημη αυτο-πειθαρχία της δεν ξέφυγε από τις αρνητικές επιπτώσεις του συστήματος.

Ωστόσο, υποστηρίζεται, πως αν η Δύση «έμαθε το μάθημά της στον πόλεμο του Ιράκ και του Αφγανιστάν και τώρα ο Πρόεδρος Ομπάμα αντιμετωπίζει πολύ επιφυλακτικά το ενδεχόμενο μιας αμερικανικής στρατιωτικής εμπλοκής», δεν ισχύει το ίδιο για την Ανατολή. Ισχυροί οικονομικοί κύκλοι της Σαουδαραβικής κοινότητας και του Κατάρ, είναι κοινό μυστικό πως χρηματοδότησαν ομάδες τζιχαντιστών της Συρίας κόντρα στο καθεστώς του Άσαντ που υποστηριζόταν από τη Δύση και που εφάρμοζε ένα σκληρό καταπιεστικό σύστημα.

(Συμπέρασμα δεν έβγαλα. Είναι άλλωστε τόσο λίγα αυτά, για τα οποία μπορείς να έχεις σήμερα βεβαιότητες. Πείστηκα ωστόσο, ότι σε κοινωνίες που δεν έχουν παιδεία δημοκρατίας, όταν εκδηλώνεται μια κοινωνική εξέγερση ανατρεπτικής εμβέλειας δεν μπορεί ταυτόχρονα να υπάρχει έτοιμο και το επόμενο βήμα – της δημοκρατικής ανασυγκρότησης. Ακόμη κι η γαλλική επανάσταση πέρασε από τα χρόνια της Τρομοκρατίας ωσότου καταλαγιάσει η εσωτερική σταθερότητα, που εδραιώθηκε – άλλωστε! – με τον Ναπολέοντα…)

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News