Τριάντα και κάτι χρόνια πριν, τα φεστιβάλ στη χώρα ήταν τα εξής βασικά δύο: το Αθηνών, του Ηρωδείου δηλαδή και τα Επιδαύρια. Τα υπόλοιπα ήταν φεστιβάλ τραγουδιού, εκ των οποίων τα μισά περίπου τα είχε ξεκινήσει ο Χατζιδάκις, όπως η γιορτή τραγουδιού στην Κέρκυρα και στο Ηράκλειο.

Με το που έρχεται το Πασόκ και η Μελίνα αναλαμβάνει το υπουργείο Πολιτισμού και Επιστημών, ένα υπουργείο που ίδρυσε η χούντα, ξεκινάει μια πολιτιστική αναγέννηση, ιδίως στο θέατρο: ιδρύονται τα Δημοτικά Περιφερειακά Θέατρα, αναβαθμίζεται το θέατρο του Λυκαβηττού, Δήμοι αρχίζουν να διοργανώνουν λογής φεστιβάλ σε λογής χώρους, από νταμάρια μέχρι αρχαιολογικά αξιοθέατα, ξεκινάει ο θεσμός των επιχορηγήσεων στους θεατρικούς θιάσους, έχει ήδη προηγηθεί το «άνοιγμα» της Επιδαύρου σε θιάσους πλην Εθνικού, Τέχνης, Αμφιθέατρο, κ.α., και βεβαίως οι θίασοι αισθάνονται την ανάγκη να ανταποδώσουν κατά κάποιον τρόπο, την κρατική και σοσιαλιστική γενναιοδωρία, με αντίστοιχο αγωνιστικό ρεπερτόριο: ο Μπρεχτ δίνει και παίρνει, καθώς και οι συγγραφείς της Ανατολικής Ευρώπης, ο Χάβελ, ο Στρατίεφ, οι Ρώσοι φυσικά, και γενικώς περνάμε την εποχή του θεατρικού αμπέχονου, στις τραγωδίες ο Ορέστης φοράει φαιοπράσινη, ο Αγαμέμνων σειρήτια, η Κλυταιμνήστρα είναι νεόπλουτη, ο χορός θυμίζει Μικρασιάτες πρόσφυγες, η Αντιγόνη μάχεται κατά μιας χουντικής λογοκρισίας και τα θέματα των παραστάσεων είναι πολύ συγκεκριμένα: η αλαζονεία της εξουσίας, η δίψα για πλούτο, η επιδειξιομανία, ο ιμπεριαλισμός ως ανθρώπινη ύβρη και λοιπά και λοιπά.

Άναυδη η ελληνική επαρχία παρακολουθεί θιάσους σε δημοτικά θέατρα, σε λόγγους και ραχούλες, αρκετοί άνθρωποι που δεν είχαν ξαναδεί θέατρο, βλέπουν τώρα θεατρική πρωτοπορία. Η γελοιογραφία του Κυρ της εποχής εκείνης, τα λέει, σχεδόν, όλα: ένας δημοσιογράφος με ένα μικρόφωνο, ρωτάει μια χωριάτισσα με το τσεμπέρι: Γιαγιά ποιο είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα που έχετε εσείς εδώ; Και απαντάει η γιαγιά: Ο Μπρέχτ παιδάκι μου, ο Μπρεχτ!

Κάθε Δήμος που σεβόταν τον εαυτό του έφτιαχνε θέατρο και έστηνε φεστιβάλ. Με παραστάσεις, αλλά και με συναυλίες κάθε λογής, καλή η κουλτούρα αλλά χωρίς μπουζούκια και νησιώτικα, τι να εκτιμήσει ο λαός; Στην αρχή οι περισσότερες εκδηλώσεις ήταν που λέμε, αγορασμένες. Ο Δήμος τις αγόραζε και είτε έβαζε εισιτήριο, είτε όχι. Μη με ρωτήσετε με ποια κριτήρια αγόραζε παραστάσεις, είναι αυτά ακριβώς που φαντάζεστε. Δημοτικό χρήμα χειριζόταν, η αξιολόγηση γινόταν διά της αθρόας προσελεύσεως των δημοτών, οπότε, μια χαρά.

Τα δε Επιδαύρια και το Ηρώδειο επίσης αγόραζαν τις παραστάσεις και πολύ καλά μάλιστα, γι’ αυτό και οι περιοδείες τότε των θιάσων δεν ήταν μεγάλες. Έχω κάνει τρεισίμιση μήνες πρόβα για πέντε παραστάσεις! Τα λεφτά της παραγωγής είχανε βγει.  

Και ήρθε η κρίση και οι επιδοτήσεις σταμάτησαν και τα μπάτζετ μειώθηκαν και τώρα όλα είναι πλέον χαμηλού κόστους, low budget, αν δε βγεις για περιοδεία με τουλάχιστον σαράντα παραστάσεις δεν ρεφάρεις το καλοκαίρι.

Αλλά να που ξύπνησαν και οι Δήμοι και από εκεί που αγόραζαν τις εκδηλώσεις, τώρα ζητάνε μερίδιο και ποσοστό από τα κέρδη. Νοικιάζουν τους χώρους πανάκριβα και τις περισσότερες δε φορές, μιλάμε για αίθουσες παρατημένες, στο στοιχειωδέστερο επίπεδο.

Αφήστε τα μεροκάματα, μην το πιάσουμε αυτό το θέμα, αλλά εδώ πέσανε μεροκάματα σε επαγγέλματα αιχμής, δε θα πέφτανε στους ηθοποιούς;

Οι δε επιχορηγήσεις τι άφησαν πίσω τους; Φτιαγμένους θεατρώνηδες, ένσημα αρκετά για κάμποσους ηθοποιούς και συνεργάτες, πολιτιστική κληρονομιά όμως; Πού είναι η επιδραστικότητα των Δη.Πε.Θεάτρων; Οι νέες καλλιτεχνικές δυνάμεις που ανέδειξαν; Οι θεατρικοί συγγραφείς; Μιλάμε για μια χώρα σαν την Ελλάδα που η θεατρική παραγωγή κατά 90% συμβαίνει τον χειμώνα στην Αθήνα και το καλοκαίρι στην επαρχία!

Διαβάζω διάφορα φαιδρά, που ειρωνεύονται τις σκηνοθετικές απόψεις επάνω στο αρχαίο δράμα, όπως παρουσιάζονται στις παραστάσεις στην Επίδαυρο και το Ηρώδειο αυτό το καλοκαίρι. Τις αντιπαρέρχομαι, γιατί το φεστιβάλ Επιδαύρου ιδίως, αγαπητοί και αγαπητές μου, δεν είναι μόνο για να μας δίνει ψυχική ανάταση. Είναι βεβαιότατα και για να δουλεύουν τα ενοικιαζόμενα, τα ξενοδοχεία και οι ταβέρνες της περιοχής. Είναι για να εκδράμουν οι θεατές και σε καμιά κοντινή παραλία. Είναι φυσικά και για να πέφτει κράξιμο, έτσι περνάει η θεατρική ώρα, να φουντώνουν τα κουτσομπολιά και ενίοτε τα γιούχα. Προς τι η δυσαρέσκεια; το έχω ξαναπεί, δεν υπάρχουν ιερά και όσια στην τέχνη, η ασέβεια είναι ζητούμενο, αφίετε όλα τα σκηνοθετικά παιδιά όπως αυτοσχεδιάσουν, κανείς ποτέ δεν έχασε με την αποδόμηση, που είναι η θεατρική μόδα των ημερών, πλην κάποιων υποψιασμένων σαν κι εμένα, που αποφεύγουν τις αποδομήσεις, όπως ο διάολος το λιβάνι, είπαμε, μια της αποδόμησης, δυο της αποδόμησης, την τρίτη φορά είσαι χομπίστας και μαζόχας.

Ας πάμε στο δια ταύτα:

Η ανυπαρξία του Υπουργείου Πολιτισμού από τα πολιτιστικά της χώρας είναι παροιμιώδης. Τα θέατρα είναι απόλυτα αφημένα στην τύχη τους. Τα Δη.Πε.Θε. εξαρτώνται από τα γούστα του κάθε βλαχοδήμαρχου. Η θεατρική αποκέντρωση πραγματοποιείται χάρη στην αυταπάρνηση θιάσων και ηθοποιών, που παίζουν σε απίστευτα ενίοτε μέρη, για ένα μεροκάματο, διεκδικώντας συχνότατα τον σεβασμό κατά τη διάρκεια της παράστασης, υπό φριχτές συνθήκες και από θεατές που νομίζουν ότι βλέπουν τηλεόραση.

Θα μου πείτε, δει δη χρηματων αγαπητέ. Σαφώς, λέτε να μην το ξέρω; Αλλά θέλω πραγματικά να ρωτήσω, ποια από όλες αυτές τις φτηνές παραγωγές του φετινού φεστιβάλ Αθηνών, θα βοηθηθεί ή έχει τα εχέγγυα να φύγει έξω;

Αντίστοιχα, ποια από όλες τις παραγωγές των Επιδαυρίων;

Από την άλλη θα ελέγξει κάποτε κανείς πώς λειτουργούν τα Δημοτικά θέατρα της επικράτειας; Ακόμη και το πώς ειναι χτισμένα; Περιαυτολογώντας, θα σας πω, με κίνδυνο να φανώ καφενειακά αλαζών, ότι αν ήμουν υπουργός Πολιτισμού, θα έφτιαχνα ένα μητρώο θεάτρων με σαφείς αρχιτεκτονικές προδιαγραφές, και δε θα επέτρεπα να λειτουργήσει θέατρο που δεν τις πληρεί, ιδιωτικό ή δημόσιο. Σας βλέπω να γελάτε, αλλά έχω παίξει σε θέατρο μεγάλο και τρανό στη νότια Πελοπόνησσο που δεν είχε τουαλέτες και φεύγαμε με τις χλαμύδες να κατουρήσουμε στα πουρνάρια!

Οι μόνοι που στηρίζουν τους θιάσους, που με αυταπάρνηση ταξιδεύουν μέσα στο λιοπύρι στις εθνικές οδούς από πόλη σε πόλη, είναι η αγάπη των θεατών και μιας μερίδας της σοβαρής κριτικής. Γι’ αυτό, φέτος, ακόμα και στις διακοπές, πηγαίνετε να δείτε και καμιά παράσταση. Ο ηθοποιός και ο τεχνικός θα ιδροκοπάει να σας διασκεδάσει. Και σεβαστείτε τους με ησυχία.

Θα σας τον ανταποδώσουν το σεβασμό σας στο έπακρο, να είστε σίγουροι.

 Ο Πολιτισμός είναι το μόνο που ταξιδεύει την αρχέγονη γλώσσα μας αδέρφια, μέσα στο χρόνο. Ανταμείψτε τις καλές παραστάσεις, αδιαφορήστε για τις φτηνιάρικες. Αλλά όπως και να έχει, γίνετε θεατές με άποψη. Θα βγείτε πολλαπλώς κερδισμένοι!

Καλό -θεατρικό- καλοκαίρι!
 

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News