Στο βιβλίο του «Επανάσταση χωρίς ηγέτες» ο Βρετανός πρώην διπλωμάτης Κάρνε Ρος περιγράφει, χωρίς να τον κατονομάζει, τον λόγο που ο Μπαράκ Ομπάμα δε μπόρεσε τελικά να δικαιώσει τις υπέρμετρες προσδοκίες, που είχαν γεννηθεί στην πρώτη εκλογή του. Ο λόγος είναι απλός. Το κύμα ενθουσιασμού που είχε ουσιαστικά προκαλέσει η προοπτική της εκλογής του, οδήγησε στην κινητοποίηση χιλιάδων εθελοντών, οι οποίοι όμως δεν ήταν «εθελοντές για την αλλαγή» που όλοι περίμεναν, αλλά «εθελοντές για την εκλογή» του ίδιου του Ομπάμα, ο οποίος και θα αναλάμβανε να υλοποιήσει τις αλλαγές αυτές. Μετά τον εκλογικό θρίαμβο, οι εθελοντές πέταξαν τις ταυτότητές τους και γύρισαν σπίτια τους, και ο «πληρεξούσιός» τους βρέθηκε στον κλασικό ρόλο του πολιτικού, που, ακόμα και αν έχει καλές προθέσεις, αδυνατεί συνήθως να ικανοποιήσει τις ίδιες του τις δεσμεύσεις και αποξενώνεται από την πλειοψηφία της κοινωνίας, όταν αρχίζουν να τον περικυκλώνουν οι διάφορες ισχυρές ομάδες συμφερόντων (λόμπις).

Ο «ηγέτης» που εύκολα απομακρύνεται από τους υποστηρικτές του είναι ένα πολύ συνηθισμένο φαινόμενο της εποχής μας και η συνεχόμενη επανάληψή του οδηγεί τελικά σε απογοήτευση και παραίτηση τη μεγάλη πλειοψηφία των πολιτών, που θα είχαν διάθεση να είναι ενεργοί, αλλά και σε απαξίωση το ίδιο το σύστημα της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Αυτό λοιπόν που αναζητείται, σε αντίθεση με ό,τι ονειρεύονται πολλοί και στην Ελλάδα σε κάθε προεκλογική περίοδο, δεν είναι οι «ηγέτες», αλλά οι τρόποι, οι θεσμοί που θα φέρουν πιο κοντά στην πολιτική το σύνολο της κοινωνίας. Ή, τουλάχιστον, δεν θα αποτρέπουν και δεν θα απομακρύνουν όσους πραγματικά ενδιαφέρονται για συμμετοχή στα κοινά.

Η τόσο παρεξηγημένη Ευρώπη, έχει προσπαθήσει να δώσει κάποια εργαλεία στα χέρια των πολιτών, τουλάχιστον εκείνων που πιστεύουν ότι η συμμετοχή τους δεν είναι πάντα χαμένη ώρα. Το πιο ισχυρό εργαλείο (εκτός της ψήφου) είναι αυτό που λέει ότι ένα εκατομμύριο πολίτες, από τουλάχιστον επτά χώρες της Ευρώπης, μπορούν να επιβάλουν δημοψήφισμα, μπορούν να αναγκάσουν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να θέσει στην ατζέντα της ένα σημαντικό θέμα. Το εργαλείο αξιοποίησαν ήδη μια φορά τα γερμανικά συνδικάτα verdi, στηρίζοντας την πρωτοβουλία "right2water" για την διαφύλαξη του χαρακτήρα του νερού ως βασικού δημόσιου αγαθού, σε μια εποχή που πολλές πολυεθνικές το έχουν βάλει στο μάτι. H πρωτοβουλία αυτή πολιτών ξεκίνησε το Μάρτιο του 2013 και συγκέντρωσε 1.857.605 υπογραφές. Ηδη τον Φεβρουάριο το θέμα συζητήθηκε για πρώτη φορά στο Ευρωκοινοβούλιο.

Τώρα πάλι τα γερμανικά συνδικάτα στηρίζουν την πανευρωπαϊκή πρωτοβουλία πολιτών mediainitiative.eu, που ξεκίνησε ουσιαστικά από την Ιταλία, και θέτει σαν στόχο της την προστασία της πολυφωνίας, της ελευθεροτυπίας, της ανεξαρτησίας του τύπου αλλά και της ελευθερίας της γνώμης γενικότερα, σε μια εποχή που εντείνονται οι προσπάθειες για αποψίλωση ακόμα και της στοιχειώδους δυνατότητας ελεύθερης έκφρασης στο διαδίκτυο.

Η πρωτοβουλία αυτή μας αφορά και ως Ελληνες, αφού ζητά από την Κομισιόν να ασχοληθεί με τη συγκέντρωση του Τύπου, που δεν υπάρχει μόνο στην Ιταλία του Μπερλουσκόνι, αλλά και με φαινόμενα λογοκρισίας που εμφανίστηκαν από την Ουγγαρία των «αφάνταστων αντι-δημοσιογραφικών» νόμων, μέχρι τη Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο.

Είναι, λοιπόν, και αυτή η Ευρώπη. Οι πολίτες της από διαφορετικές χώρες, που μπορούν να συντονιστούν, έστω και διαδικτυακά, και να ζητήσουν, χωρίς ηγέτες και χωρίς ιδιαίτερους γραφειοκρατικούς μηχανισμούς, αποφάσεις και μέτρα που θα χτυπούν την υπερσυγκέντρωση και τη διαπλοκή, θα στηρίζουν και νομικά αλλά και οικονομικά την ανεξαρτησία του Τύπου και θα αποτρέπουν τις συνεχόμενες απόπειρες μεγάλων αδελφών να περιορίσουν τις δυνατότητες διακίνησης ιδεών στο διαδίκτυο. Δεν λύνονται, φυσικά, όλα τα προβλήματα με τη συγκέντρωση υπογραφών. Αλλά μπορούμε τουλάχιστον να δείξουμε ότι «μας νοιάζει» και ότι δεν είμαστε διατεθιμένοι να κοιτάμε με απάθεια κάποιους πεφωτισμένους να καθορίζουν το μέλλον μας, χωρίς καν να μας ρωτούν.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News