Στην Ελλάδα, όπου η στρατιωτική θητεία είναι υποχρεωτική, δεν έχουμε σκεφτεί ποτέ πώς θα μας φαινόταν αν μας ζητούσαν ξαφνικά να εκπαιδευτούμε, να μάθουμε να χειριζόμαστε ένα όπλο, και αν χρειαστεί να υπερασπιστούμε την πατρίδα μας. Δεν το έχουμε σκεφτεί γιατί το κάνουμε ήδη. Πώς θα φαινόταν όμως αυτό σε έναν Ολλανδό ή έναν άλλο Βορειοευρωπαίο, όπου δεν υπάρχει πια ως έννοια η υποχρεωτική στράτευση;

Σε αυτό το εξαιρετικά απτό και πραγματικό ζήτημα για εμάς, αλλά μέχρι τώρα από θεωρητικό έως αδιανόητο για τους πολίτες σε πλούσιες χώρες της ΕΕ, στέκεται με άρθρο του ο Economist. Υπό τον εύγλωττο τίτλο «Θα πέθαινες, αλήθεια, για την πατρίδα σου;» το βρετανικό περιοδικό θέτει το ερώτημα στους αναγνώστες του, πολλοί από τους οποίους κατοικούν στη Βόρεια Ευρώπη: Τι θα κάνατε «αν»; Και αυτό το «αν» δεν βρίσκεται πια τόσο μακριά, καθώς τα πράγματα αλλάζουν μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Ισως, μάλιστα, αλλάξουν ακόμη περισσότερο αν εκλεγεί ο Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ τον Νοέμβριο και υλοποιήσει από το 2025 την απειλή του να αφήσει τις χώρες της Ευρώπης που είναι μέλη του ΝΑΤΟ χωρίς κάλυψη, αν τους επιτεθεί η Ρωσία.

Το μήνυμα των καιρών ότι κάτι αλλάζει έχει φτάσει σε διάφορες χώρες. Στην Ολλανδία λειτουργεί αυτή τη στιγμή ένα νέο πρόγραμμα που επιτρέπει στους νέους Ολλανδούς να εγγραφούν για έναν χρόνο δοκιμαστικής θητείας στις ένοπλες δυνάμεις. Οπως εξηγεί η ολλανδική ιστοσελίδα dutchnews.nl, «όλοι οι Ολλανδοί πολίτες μεταξύ 17 και 35 ετών είναι εγγεγραμμένοι σε μητρώο για να κληθούν σε στρατιωτική θητεία σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, αλλά η υποχρέωση να παρουσιαστούν για θητεία καταργήθηκε το 1997. Τον περασμένο Σεπτέμβριο η πρώτη ομάδα 140 κληρωτών ξεκίνησε ένα έτος εθελοντικής θητείας, αλλά ο ολλανδικός στρατός δυσκολεύεται να προσλάβει νέο προσωπικό».

Το εθελοντικό πρόγραμμα, ωστόσο, «δύσκολα μπορεί να αρχίσει να λύνει τα προβλήματα στρατολόγησης» επισημαίνει ο Economist. Οι ολλανδικές ένοπλες δυνάμεις αριθμούν 49.000 μέλη αλλά μία στις δέκα θέσεις είναι σήμερα κενή. Μέχρι το 2030 η Γερμανία ελπίζει να αυξήσει τη δύναμη των στρατευμάτων της από 182.000 σε 203.000 και η Γαλλία από 240.000 σε 275.000. Η Πολωνία σχεδιάζει να φτάσει από τα 197.000 στα 220.000 μέλη των ενόπλων δυνάμεων μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους και στη συνέχεια σε 300.000.

«Το πρόβλημα είναι ότι οι σημερινοί νέοι είναι ατομικιστές και προσανατολισμένοι στην καριέρα, άρα απρόθυμοι να καταταγούν» σημειώνει η βρετανική επιθεώρηση. Στις αρχές του 20ού αιώνα, περίπου το 80% των χωρών είχαν κάποια μορφή επιστράτευσης ή υποχρεωτικής θητείας. Στα μέσα της δεκαετίας του 2010 το ποσοστό αυτό ήταν μόλις κάτω από 40%. Στη συνέχεια, η Δύση επικεντρώθηκε σε εκστρατείες υψηλής τεχνολογίας, όπως αυτές στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ από τις ΗΠΑ. Οι στρατοί μαζικής επιστράτευσης αντικαταστάθηκαν ως επί το πλείστον από μικρότερες επαγγελματικές δυνάμεις. Από το 1995 και μετά, 13 μέλη του ΟΟΣΑ έχουν προχωρήσει στην κατάργηση της υποχρεωτικής στράτευσης. Από τα 32 μέλη του ΝΑΤΟ μόλις οκτώ τη διατηρούν ακόμη.

Oπως τονίζει ο Economist, η πιο επείγουσα συζήτηση γύρω από την υποχρεωτική στρατιωτική θητεία και την επιστράτευση γίνεται σε χώρες που αντιμετωπίζουν σοβαρή απειλή πολέμου ή βρίσκονται ήδη σε πόλεμο. Για παράδειγμα στην Ουκρανία. Δύο και πλέον χρόνια μετά την εισβολή της Ρωσίας, χιλιάδες άνδρες πέρασαν τα σύνορα της χώρας ή κρύβονται για να μην τους επιδοθούν τα χαρτιά της κατάταξης.

Στις 2 Απριλίου, η έλλειψη στρατευμάτων ανάγκασε την κυβέρνηση της Ουκρανίας να μειώσει την ελάχιστη ηλικία στράτευσης από τα 27 στα 25 έτη. Η Ρωσία έχει ρίξει ήδη εκατοντάδες χιλιάδες άνδρες που επιστρατεύθηκαν με τη βία στην πολεμική της μηχανή.

«Στο Ισραήλ οι στρατιωτικές υποχρεώσεις αποτελούν κεντρικό πυλώνα της ιδιότητας του πολίτη. Μετά τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου περίπου 300.000 Ισραηλινοί παράτησαν τις δουλειές τους και έσπευσαν να ενταχθούν στις στρατιωτικές μονάδες. Το Ισραήλ θέλει τώρα να παρατείνει τη θητεία των ανδρών κληρωτών σε τρία χρόνια (οι νεαρές γυναίκες υπηρετούν σήμερα για 24 μήνες και οι νεαροί άνδρες για 32) και να επεκτείνει την ηλικία κατάταξης των εφέδρων στα 45 έτη» αναφέρει το βρετανικό περιοδικό.

Εν τω μεταξύ, στην Ασία, η Ταϊβάν προσπαθεί να προετοιμαστεί για έναν πιθανό πόλεμο με την Κίνα, καθώς οι σινοαμερικανικές εντάσεις παραμένουν. Η Ταϊβάν επέκτεινε τη στρατιωτική θητεία το 2022 από τέσσερις μήνες σε έναν χρόνο. Αλλά το νησί εξακολουθεί να διαθέτει μόλις 169.000 ενεργούς στρατιώτες, ενώ η Κίνα έχει περίπου 2 εκατομμύρια.

Το World Values Survey (WVS), μια παγκόσμια έρευνα αξιών που διεξάγεται από το 1981 σε δεκάδες χώρες του κόσμου, θέτει σε όλους την ίδια ερώτηση: «Θα ήσασταν πρόθυμοι να πολεμήσετε για τη χώρα σας;». Στον πιο πρόσφατο γύρο της έρευνας, μεταξύ 2017 και 2022, μόλις το 36% των Ολλανδών ηλικίας 16 έως 29 ετών απάντησε θετικά. Οι στρατολόγοι τρέχουν τώρα καμπάνιες με influencers στο TikTok και στο Instagram, αλλά αυτό δεν φαίνεται να είναι αρκετό για να πετύχουν τους στόχους τους.

«Είναι εν μέρει αναμενόμενο. Οσο οι χώρες γίνονται πλουσιότερες, οι πολίτες τους τείνουν να γίνονται λιγότερο πρόθυμοι να θυσιαστούν για το έθνος» υπογραμμίζει ο Economist.

Τέλος η εποχή των ηρώων;

O γερμανός πολιτικός επιστήμονας Χέρφριντ Μίνκλερ αποκαλεί τις Δυτικές δημοκρατίες «μετα-ηρωικές κοινωνίες», στις οποίες η υψηλότερη αξία είναι η διατήρηση της ανθρώπινης ζωής και η προσωπική ευημερία. Η προθυμία των πολιτών να πολεμήσουν είναι χαμηλή στις χώρες που έχασαν στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο (Γερμανία, Ιταλία και Ιαπωνία), ενώ στην Ισπανία και στην Πορτογαλία οι δεκαετίες στρατιωτικής δικτατορίας έκαναν πολλούς πολίτες καχύποπτους απέναντι στις ένοπλες δυνάμεις, σχολιάζει ο Economist. «

Αλλά τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν όταν οι συγκρούσεις πλησιάζουν» προσθέτει το περιοδικό. Η εγγύτητα στον πόλεμο κάνει τους πολίτες πιο πρόθυμους να πολεμήσουν, λένε οι ειδικοί, και στην Ευρώπη αυτό εξηγεί γιατί οι χώρες που βρίσκονται κοντά στη Ρωσία έχουν ενεργοποιηθεί.

Εκτός από την αλλαγή των αξιών, οι στρατολόγοι αντιμετωπίζουν πάντως και ένα οικονομικό εμπόδιο: οι νέοι έχουν σήμερα πολλούς εργοδότες που διεκδικούν τις υπηρεσίες τους. Η ανεργία μεταξύ των νέων 15 έως 24 ετών στην Ευρωπαϊκή Ενωση ήταν 14,5% πέρυσι, από 22,4% το 2015. Στη Γερμανία ήταν μόλις 5,8%. «Σε αυτές τις αγορές εργασίας με χαμηλή ανεργία οι στρατοί δυσκολεύονται να ανταγωνιστούν τον ιδιωτικό τομέα. Αλλωστε το να κάθεσαι σε ένα γραφείο είναι μάλλον καλύτερο από το να σέρνεσαι στη λάσπη» σημειώνει η βρετανική επιθεώρηση.

Σε ορισμένες πλούσιες χώρες, πάντως, η προθυμία των νέων να πολεμήσουν παραμένει υψηλή. Στη Γαλλία το ποσοστό ανέρχεται στο 58%. Στη Δανία, στη Φινλανδία, στη Νορβηγία και στη Σουηδία, τέσσερις από τις πλουσιότερες και πιο ειρηνικές χώρες του κόσμου, τα δύο τρίτα ή και περισσότεροι μεταξύ των πολιτών δηλώνουν πρόθυμοι. Ολες βρίσκονται κοντά στη Ρωσία.

Στην Ελλάδα δεν τίθεται θέμα ποσοστών, καθώς η στρατιωτική θητεία είναι υποχρεωτική και φυσικά έχουμε απέναντί μας την Τουρκία…

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News