Η «GR80, η Ελλάδα του Ογδόντα στην Τεχνόπολη» που εγκαινιάζεται την Τετάρτη 25 Ιανουαρίου από τον Δήμαρχο Αθηναίων είναι η πρώτη μεγάλη συμμετοχική έκθεση στην Ελλάδα η οποία στηρίζεται στην συνεισφορά του κοινού: 4.000 εκθέματα από τα οποία τα 2.500 είναι αντικείμενα που πρόσφεραν πολίτες της Αθήνας, ανάμεσά τους ρούχα, παιχνίδια, βιβλία, έπιπλα, φωτογραφίες, παιχνίδια, οπτικοακουστικά ντοκουμέντα από τη δεκαετία του 1980, ανασυνθέτουν μια περίοδο πολύ σημαντική για ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας, τόσο μακρινή και τόσο κοντινή ταυτόχρονα. Γιατί τα GR80s είμαστε εμείς, στην ουσία αναδεικνύουν τον υπέροχο cult εαυτό μας και μάς καλούν να κάνουμε μια βουτιά στο παρελθόν που προκαλεί συγκίνηση και σίγουρα πολύ μεγάλο προβληματισμό.

Το ταλκ Johnson, το μπουκάλι μιας κολόνιας Μυρτώ, το τηλέφωνο των παραγγελιών του Goody’s (στο πλάι της συσκευής είναι ακόμα κολλημένο ένα χαρτάκι με τα ονόματα και τους εσωτερικούς αριθμούς κάποιων υπαλλήλων γραμμένα με μολύβι) ή απλά ένα πλαστικό κεσεδάκι γιαουρτιού ΦΑΓΕ είναι τα πρώτα αντικείμενα που πέφτουν στο μάτι μας καθώς μπαίνουμε στην αίθουσα με τα καταναλωτικά αγαθά.

Κάποιος τα κράτησε όλα αυτά τόσα χρόνια, τι τού θυμίζουν άραγε, γιατί τα έδωσε, γιατί θέλησε να εκθέσει μια δική του ανάμνηση, τι θέλει να μας πει; Και πώς όλα αυτά θα συνθέσουν την καινούργια ανάμνηση που θα φτιάξω εγώ κι εσείς και ο καθένας από εμάς που θα επισκεφτεί αυτή την πραγματικά μεγάλη έκθεση; Είναι μια τόσο μεγάλη έκθεση που με τα εκθέματά της έχει καλύψει όλους τους χώρους της Τεχνόπολης. Και επειδή τα κτίρια δεν επαρκούσαν στο προαύλιο έχουν στηθεί επίσης μια σειρά από containers.

Η Μόνικα Κασάνη και η Κωνσταντίνα Μαργαρίτη από την Τεχνόπολη μαζί με τις Μαρία Φλώρου και Αργυρώ Μπατσή από το Βιομηχανικό Μουσείο του Φωταερίου μάς  ξεναγούν και μάς εξηγούν πώς έχει στηθεί δίνοντάς μας μια συνολική αίσθηση για την έκθεση. Μου φαίνονται πολύ νέες για να θυμούνται πολλά πράγματα, μπορεί να μην έζησαν τις διαδηλώσεις και τις κορυφαίες αθλητικές στιγμές, τη ζωή στα κλαμπ και τα εστιατόρια της εποχής, να θεωρούν το ντελίβερι δεδομένο, τις κασέτες και τα LP μουσειακά κομμάτια, αλλά σίγουρα έπαιξαν με παιχνίδια εκείνης της δεκαετίας και στην ντουλάπα της μαμάς τους είδαν κρεμασμένα τα μοντελάκια που ήταν της μόδας εκείνη την εποχή. Εξάλλου υπάρχουν ακόμη μονοκατοικίες  και διαμερίσματα με δάπεδα από μάρμαρο Τήνου, πράσινο με τα άσπρα νερά ή κρεμ Ιωαννίνων (εμβληματικά και τα δύο της δεκαετίας του ’80) όπως  αυτό που έχει αναβιώσει με εντυπωσιακά ρεαλιστικό τρόπο η χορηγός-εταιρεία Επίκυκλος Κατασκευαστική κατασκευάζοντας εξαρχής τοίχους, κουφώματα, γύψινα, πατώματα, πόρτες, σωληνώσεις, καλοριφέρ και πλακάκια εποχής.

Η Μαρία και η Αργυρώ έχουν οργανώσει τις ξεναγήσεις για γκρουπ ενηλίκων και μαθητών που θα επισκεφτούν την Τεχνόπολη τους δύο επόμενους μήνες αλλά και τις θεατρικές διαδραστικές ξεναγήσεις (κάποιος θα υποδύεται κάποιον κλπ) που θα αρχίσουν να γίνονται από τα μέσα Φεβρουαρίου.

Στο Κτίριο Μηχανουργείο έχει στηθεί ένα πολύ μεγάλο κομμάτι της έκθεσης που αφορά την πολιτική ιστορία της χώρας και την έντονη πολιτικοποίηση της περιόδου εκείνης. Περιοδικά, στην είσοδο θα γίνονται αφισοκολλήσεις, από το ταβάνι της αίθουσας κρέμονται ψηφοδέλτια, στο βάθος έχει τοποθετηθεί ένα κόκκινο Pony (η πρώτη και τελευταία προσπάθεια δημιουργίας ελληνικού αυτοκινήτου) ενώ στην άλλη πλευρά ένα μηχανάκι θυμίζει εμμέσως πλην σαφώς το επικό σύνθημα του 1985 «Καλύτερα παπάκι παρά το Μητσοτάκη». Ήταν η εποχή που ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης έταζε στο λαό φθηνότερα ΙΧ αλλά οι οπαδοί του ΠΑΣΟΚ προτιμούσαν να κυκλοφορούν ακόμα και με πατίνι αρκεί να μην γινόταν πρωθυπουργός, ο «εφιάλτης» τους. Και ανάμεσα στα δύο οχήματα, αναβιώνει το έντονο κλίμα της πολιτικής πολωτικής αντιπαράθεσης που επικρατούσε εκείνη την εποχή καθώς σε δύο οθόνες τηλεόρασης προβάλλονται ομιλίες του Μητσοτάκη στη μία και του Παπανδρέου στην άλλη και μας θυμίζουν ότι το μπαλκόνι, οι πολιτικές συγκεντρώσεις και η σκηνοθεσία τους από τον Τάσο Μπιρσίμ ήταν σύμβολα της δεκαετίας.

Ο Βασίλης Βαμβακάς έρχεται να μας συναντήσει στο Μηχανουργείο. Είναι επίκουρος καθηγητής Κοινωνιολογίας της Επικοινωνίας στο Τμήμα Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ, ΑΠΘ, μαζί με τον Παναγή Παναγιωτόπουλο, επίκουρο καθηγητή Κοινωνιολογίας στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης, ΕΚΠΑ, έχουν γράψει το βιβλίο «Η Ελλάδα στη δεκαετία του 1980: Κοινωνικό, Πολιτικό και Πολιτισμικό Λεξικό» και έχουν επιμεληθεί επιστημονικά την έκθεση.

Τον ρωτάω, γιατί είναι τόσο σημαντική αυτή η δεκαετία; «Το καλό και το κακό ταυτόχρονα είναι ότι όλοι, είτε την έχουν ζήσει είτε όχι, έχουν μια πρόσληψη γι’ αυτήν, θετική ή αρνητική. Δεν είναι κάτι εντελώς ξένο ή πολύ μακρινό. Από την άλλη μεριά επειδή όλοι έχουν μια άποψη είναι και μια πολύ αμφιλεγόμενη δεκαετία, δεν υπάρχει ένα οριστικό συμπέρασμα ότι είναι π.χ  δεκαετία του ριζοσπαστισμού όπως η δεκαετία του ’60. Μια σύνθετη κοινωνία αναδεικνύεται στην Ελλάδα την δεκαετία του 80 με καθυστέρηση σε σχέση με άλλες κοινωνίες», απαντάει ο Βασίλης Βαμβακάς. Ταυτόχρονα είναι και ένα σημείο μεγάλης μετάβασης «που μας φέρνει πολύ κοντά στη σημερινή πραγματικότητα με όλες τις αντιμαχίες που γνωρίσαμε τότε να αναζωπυρώνονται εξ αιτίας της κρίσης σε πολύ μεγάλο βαθμό με πολιτικά μοτίβα αντίστοιχα με αυτά της δεκαετίας του 80. Αλλά είναι και όλες αυτές οι ταυτότητες που αναδεικνύονται τότε, νεανικές κουλτούρες που και σήμερα εξελίσσονται μεταλλάσσονται αναζωπυρώνονται και γενικώς αναβιώνουν με διάφορους τρόπους.», λέει και συμπληρώνει ότι «είναι μια δεκαετία πολύ σύνθετη που μας δείχνει να καταλάβουμε ότι τα πράγματα δεν είναι μονοσήμαντα»

Αυτό άλλωστε ήταν και το μεγάλο στοίχημα των επιμελητών της έκθεσης: «Δεν μπορείς να διαβάσεις αυτή την εποχή μόνο από την μία ή μόνο από την άλλη πλευρά, μόνο θετικά ή μόνο αρνητικά, της καταστροφής της Ελλάδας ή του επίγειου παράδεισου», λέει.

Πιο ήταν το ποιο σημαντικό κομμάτι της περιόδου για εσάς, τον ρωτάω και μου απαντάει ότι για εκείνον αλλά και για όσους την έχουν ζήσει ή δεν την έχουν ζήσει είναι ένα γεγονός που δεν προέρχεται από τον πολιτικό χώρο ή από τις «σοβαρές» δραστηριότητες της εποχής: «Είναι το Ευρωμπάσκετ, μια πολύ μεγάλη στιγμή αθλητική κατ’ αρχήν αλλά και μια στιγμή εθνικής συσπείρωσης για μια κοινωνία που ήταν πολύ πολωμένη και αντιμαχόμενη με εικονικούς ή πραγματικούς λόγους.», λέει. Πράγματι, το Ευρωμπάσκετ έβγαλε για πρώτη φορά όλη την Ελλάδα στο δρόμο να πανηγυρίσει, να γιορτάσει και να χαρεί, ενωμένη. «Επειδή συμμετείχα, νομίζω ότι ήταν μια από τις πιο δυνατές αναμνήσεις που δύσκολα μπορώ να την ξεχάσω. Είναι μια κοινή ανάμνηση.»

Ενα μπουκάλι ουίσκι του ’80. Κλειστό.

Οι διαδηλώσεις και η αφισοκόλληση ήταν το σήμα κατατεθέν της πολιτικής πλευράς της δεκαετίας του 80, «ιδίως μέσα από την αφισοκόλληση γινόταν και μια στράτευση πιο οργανωμένη» μου θυμίζει ο κύριος Βαμβακάς, «Μπορεί τα κομματικά πάθη να έχουν αναζωπυρωθεί την περίοδο της κρίσης ουσιαστικά όμως την κομματική κινητοποίηση της δεκαετίας του 80 δεν την ξαναείδαμε.»

Έχει ξεχωρίσει κάποια αντικείμενα της έκθεσης; «Τα αντικείμενα που πραγματικά συμπληρώνουν το βιβλίο μας είναι κάποια που βρήκαμε από πιο λαϊκές, εργατικές τάξεις της δεκαετίας του 80. Βλέπεις ότι φυλάσσουν π.χ. ποτά από τη δεκαετία του 80. Δεν τα έχουν καταναλώσει, τα διατήρησαν μέσα στο μπουκάλι ως έμβλημα μιας πολύ σημαντικής στιγμής της ζωής τους. Είναι πολύ εντυπωσιακό, κάτι που δεν το περιμέναμε. Πώς μπορείς να κρατάς κλειστό ένα μπουκάλι ουίσκι;» Κι όμως το έχουν κάνει γιατί δεν τους ενδιέφερε να το καταναλώσουν, το ίδιο το αντικείμενο είχε σημασία ως ανάμνηση.

«Είναι το πιο ενδιαφέρον και συγκινητικό αντικείμενο γιατί δείχνει μια κοινωνία σε μετάβαση, που μπαίνει στην καταναλωτική φάση της ταυτόχρονα η είσοδός τους, τούς φαίνεται πραγματικά πολύ μεγάλη αλλαγή, που δεν έχει να κάνει με την πολιτική αλλαγή αλλά με την κοινωνική.», επισημαίνει ο κύριος Βαμβακάς.

Ειδικά για όσους τα έχουν ζήσει όλα αυτά η ανάμνηση των βιωμάτων τους, είτε ήταν καλά είτε κακά, προκαλεί συγκίνηση: «Η νοσταλγία ως συγκίνηση είναι ένα πολύ σημαντικό συναίσθημα, και μας ενδιέφερε να το ψάξουμε απλά δεν θέλουμε να φανεί μέσα από την έκθεση ότι αυτή η εποχή ήταν ένας παράδεισος. Ο βασικός μας στόχος ήταν να τα δουν όλα αυτά οι επισκέπτες με ένα πιο νηφάλιο μάτι αλλά και να συγκινηθούν ταυτόχρονα».  Ηταν εξάλλου μια εποχή με έντονο συναίσθημα, από την πολιτική μέχρι τις ροκ συναυλίες της δεκαετίας του 80 σαφώς δεν κυριαρχούσε η λογική. Ποιος μπορεί να το αμφισβητήσει αυτό;

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News