Ούτε καν εκείνα που σκαρφαλώνουν στα δέντρα δεν γλιτώνουν. Ούτε καν τα ελάχιστα, πλέον, αναρριχητικά λιοντάρια δεν μπορούν να προφυλαχθούν από το δηλητήριο των ανθρώπων. Έπειτα από χιλιετίες, οι βασιλιάδες της αφρικανικής σαβάνας φαίνεται πως χάνουν τη μάχη της αντίστασης κατά των αιώνιων εχθρών τους. Σήμερα τα λιοντάρια σε ολόκληρη την ήπειρο δεν ξεπερνούν τις 20.000 ενώ πριν από έναν αιώνα ήταν 200.000. Κατά τη διάρκεια των τριών τελευταίων δεκαετιών ο συνολικός πληθυσμός τους σημείωσε μείωση της τάξης του 80% ενώ η επικράτεια του βασιλείου τους περιορίστηκε σημαντικά. Δεν είναι όμως τα βέλη και τα ακόντια των Μασάι – επισημαίνει η Corriere della Sera – που σκοτώνουν τα λιοντάρια της Αφρικής αλλά η εξαφάνιση των θηραμάτων και τα φονικά καρβαμιδικά φυτοφάρμακα και ζιζανιοκτόνα που χρησιμοποιούνται κατά κόρον από τους αγρότες.

Αυτή η ουσία που παράγεται από τις βιομηχανίες της Δύσης κατέληξε να αποτελεί την κύρια αιτία εξόντωσης των μεγάλων σαρκοφάγων της Αφρικής. Στις αρχές του μήνα εννέα λιοντάρια έχασαν τη ζωή τους από δηλητηρίαση στο Εθνικό Πάρκο Σερενγκέτι στην Τανζανία και άλλα οχτώ εντοπίστηκαν νεκρά στις προστατευόμενες περιοχές που βρίσκονται στις εσχατιές του εθνικού καταφυγίου Μασάι Μάρα στην Κένυα. Τον Απρίλιο, τον θάνατο βρήκαν και δύο λέαινες και οχτώ λιονταράκια στο Queen Elizabeth National Park της Ουγκάντα, ένα από τα δύο μέρη όπου τα μεγαλύτερα ζώα της σαβάνας έμαθαν να σκαρφαλώνουν στα δέντρα, όχι για να σωθούν από τους ανθρώπους, αλλά κυρίως για να αναπαυθούν.

Σήμερα στο πάρκο τα αναρριχητικά λιοντάρια των δέντρων είναι μόλις 19. Όσον αφορά τα λιονταράκια και τις μητέρες τους, δολοφονήθηκαν με ένα δηλητήριο που ντόπιοι αποκαλούν «Two Step» (δύο βήματα) γιατί η επίδρασή του είναι τόσο ισχυρή που το θύμα αδυνατεί, κυριολεκτικά, να κάνει δύο βήματα αφότου το καταναλώσει. Κάποιος το είχε κρύψει, με την ξεκάθαρη πρόθεση να δολοφονήσει τα ανυποψίαστα λιοντάρια, μέσα στο κουφάρι μιας αγελάδας. Η χρήση του άρχισε να εξαπλώνεται μεταξύ των ντόπιων πριν από μια δεκαετία όταν έμαθαν – μέσω του Διαδικτύου – ότι ήταν η λύση στην οποία κατέφευγαν οι κτηνοτρόφοι της Σκωτίας για να προστατέψουν τα πρόβατά τους από τους αετούς.

Εάν δεν ληφθούν άμεσα τα κατάλληλα μέτρα, έως το 2050 θα έχουν εξαφανιστεί τα λιοντάρια της Αφρικής, προειδοποιεί η WWF. Φωτογραφία:Shutterstock

Το ότι οι Βιετναμέζοι είναι ένας περήφανος λαός που πάλεψε μέχρις εσχάτων για την εθνική του ανεξαρτησία είναι γνωστό εδώ και πολλές δεκαετίες. Αρχικά οι Γάλλοι και στη συνέχεια οι Αμερικανοί, πλήρωσαν βαρύτατο τίμημα επιδιώκοντας να διατηρήσουν υπό τον έλεγχό τους ολόκληρη τη χώρα ή τμήματά της. Σήμερα, όμως, οι αποδέκτες της επιφυλακτικότητας, αν όχι της επιθετικότητας, των εθνικιστών του Βιετνάμ είναι οι Κινέζοι και η πρόθεση του «γίγαντα από τον Βορρά» να επεκταθεί οικονομικά και πέρα από τα νότια σύνορά του, σε μια περιοχή που αποτέλεσε τον τόπο διεξαγωγής ενός σύντομου αλλά αιματηρού πολέμου ανάμεσα στην Κίνα και το Βιετνάμ το 1979.

Σήμερα, μας πληροφορεί η South China Morning Post, στη χώρα σημειώνονται πολλές και κάθε άλλο παρά ειρηνικές πορείες και συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας κατά της κυβέρνησης. Αιτία της αναταραχής αποτελεί ένας νέος νόμος που προβλέπει τη δημιουργία τριών ειδικών οικονομικών ζωνών που θα είναι ανοιχτές στις ξένες επενδύσεις. Σε μια χώρα που προσφέρονται σημαντικές φοροελαφρύνσεις και υπάρχει η δυνατότητα ενοικίασης εδαφών για 99 χρόνια, οι ζώνες αυτές θα καταλήξουν να αποτελούν στην πράξη ξένα εδάφη, κατά το πρότυπο των οικονομικών ζωνών που εισήγαγαν τον καπιταλισμό στην Κίνα τη δεκαετία του 1980.

Ενδεχομένως να είναι αυτός ο λόγος (αλλά και το γεγονός ότι πίσω από αυτό το άνοιγμα καραδοκεί η Λαϊκή Δημοκρατία του ενός δισεκατομμυρίου και 397 εκατομμυρίων Κινέζων) που πολλές εκατοντάδες άνθρωποι στο Ανόι και τη Χο Τσι Μιν (πρώην Σαϊγκόν) κατέβηκαν στους δρόμους και τις πλατείες, βάλλοντας κατά των κινέζων εισβολέων και δηλώνοντας πως «δεν θέλουμε να δώσουμε εδάφη μας στην Κίνα ούτε για μια ημέρα. Αγαπάμε την μητέρα – πατρίδα, μην επιτρέψετε στην Κίνα να εκμισθώσει τη γη μας». 

Ωστόσο το Πεκίνο είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος του Ανόι ενώ είναι δεδομένο πως το Βιετνάμ χρειάζεται όχι μόνον τις επενδύσεις των Κινέζων αλλά και την τεχνογνωσία τους για να αναπτυχθεί. Το ζήτημα, όμως, δεν αναμένεται να διευθετηθεί άμεσα και οι κυβερνώντες θα κληθούν να αντιμετωπίσουν τη συλλογική βούληση των ίδιων τους των πολιτών που έχουν αποδείξει περίτρανα πως δύσκολα δαμάζονται. Ενδεικτικό των ανησυχιών τους αποτελεί το γεγονός ότι η σχετική ψηφοφορία για το επίμαχο νομοσχέδιο στην εθνοσυνέλευση της χώρας αναβλήθηκε για τον ερχόμενο Οκτώβριο.

O κινέζος πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ χαιρετά τα πλήθη κατά την τελετή εγκαινίων του (χρηματοδοτούμενου από το Πεκίνο) Παλάτι Σινοβιετναμέζικης Πολιτισμικής Φιλίας στο Ανόι τον περασμένο Νοέμβριο. Φωτογραφία: EPA/KHAM / POOL

Τουλάχιστον 1.300.000 είναι σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας τα παιδιά ηλικίας κάτω των 14 ετών που εξαναγκάζονται να εργάζονται κάτω από εξοντωτικές συνθήκες για λογαριασμό της παγκόσμιας καπνοβιομηχανίας. Οι κυρίαρχες εταιρείες στον κλάδο, όπως η βρετανική BAT, υποστηρίζουν πως κάνουν τα πάντα για να εκλείψει το φαινόμενο της παιδικής εργασίας, αλλά εκτενής έρευνα του Guardian αποκαλύπτει πως ολοένα και περισσότερα παιδιά ιδρώνουν, αντί να μορφώνονται, στις καπνοκαλλιέργειες της Αφρικής, της Λατινικής Αμερικής και της Ινδίας.

«Στοιχεία από τρεις ηπείρους δείχνουν ότι παιδιά ηλικίας από 14 ετών και κάτω δεν πηγαίνουν στο σχολείο και απασχολούνται σε σκληρές και συχνά επίπονες χειρωνακτικές εργασίες για την παραγωγή του καπνού με τον οποίο γεμίζονται τα τσιγάρα που πωλούνται στη διεθνή αγορά, συμπεριλαμβανομένων των αγορών των ΗΠΑ, της Βρετανίας και της ηπειρωτικής Ευρώπης», αναφέρει σε ανταπόκρισή της από το Μαλάουι η βραβευμένη ιατρική συντάκτρια της βρετανικής εφημερίδας Σάρα Μπόουζλι.

Τα παιδιά και οι οικογένειές τους παγιδεύονται σε έναν διαρκή δια-γενεαλογικό κύκλο φτώχειας την ώρα που οι μισθοί στα ανώτατα κλιμάκια της καπνοβιομηχανίας ανέρχονται σε εκατομμύρια δολάρια τον χρόνο. Αδυνατώντας να πάνε στο σχολείο και κατ’ επέκταση να σπουδάσουν, τα παιδιά αυτά βλέπουν τις όποιες ευκαιρίες τους για ένα καλύτερο μέλλον να περιορίζονται δραματικά. Οι καπνοπαραγωγοί για να μπορέσουν να ξεπληρώσουν τα χρέη τους προς τους γαιοκτήμονες, αντί να προσλαμβάνουν εργάτες επί πληρωμή, αναγκάζονται να απασχολούν τα παιδιά τους, αδυνατώντας, ωστόσο, να βγουν από τον φαύλο κύκλο της διαρκούς φτώχειας.

Αλλά το σκάνδαλο την ευθύνη του οποίου φέρουν άμεσα οι πολυεθνικές του καπνού είναι διπλό γιατί αφορά «την παιδική εργασία αυτή καθαυτή αλλά και το γεγονός ότι τα παιδιά εργάζονται για ένα φονικό προϊόν που τελικά επηρεάζει τα ίδια», επισήμανε η Βέρα Ντα Κόστα ε Σίλβα, επικεφαλής της γραμματείας του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για τον έλεγχο του καπνού, τον κύριο φορέα ελέγχου και εποπτείας μιας βιομηχανίας που σκοτώνει περισσότερους από επτά εκατομμύρια ανθρώπους τον χρόνο.

Μια μικρή Ταϊλανδέζα εν ώρα εργασίας. Σύμφωνα με τις αμερικανικές αρχές, παιδιά που εργάζονται για την παγκόσμια καπνοβιομηχανία, φέρεται να υπάρχουν σε 16 χώρες. Φωτογραφία: Shutterstock

Ο άνθρωπος δεν είναι μόνον έναν ον «φύσει κοινωνικό» αλλά και «φυλετικό». Έχουμε την ανάγκη, δηλαδή, και τείνουμε να αισθανόμαστε μέλη μιας ομάδας (εθνοτικής, κοινωνικής, θρησκευτικής ή ιδεολογικής) και συχνά ο δεσμός που δημιουργείται μεταξύ της όποιας ομάδας και των μελών της είναι πιο ισχυρός από τους (υπερ)συλλογικούς εθνικούς, για παράδειγμα, δεσμούς. Έχοντας υποτιμήσει το εν λόγω δεδομένο στο επίπεδο της γεωπολιτικής – εξηγεί στο Foreign Affairs η Έιμι Τσούα, καθηγήτρια στη νομική σχολή του Γέιλ και συγγραφέας του πολυσυζητημένου «Πολιτικές φυλές: το Ένστικτο της Ομάδας και η Μοίρα των Εθνών» – οι Αμερικανοί προέβησαν σε καταστροφικές επιλογές στο Βιετνάμ, το Ιράκ και το Αφγανιστάν.

Παρότι, ωστόσο, ο φυλετισμός εξακολουθεί να μην λαμβάνεται σοβαρά υπόψη στην ανεπτυγμένη Δύση (ειδικά από τα μέλη της κοσμoπολίτικης άρχουσας, πολιτικής και οικονομικής, ελίτ) καθώς θεωρείται πως είναι παρωχημένος και σε πλήρη αντίθεση με τον ατομιστικό καπιταλισμό και την δημοκρατική ιθαγένεια που κυριαρχούν στα δυτικά κράτη, «για να κατανοήσει κάποιος τον κόσμο του σήμερα καθώς και την πορεία που ακολουθεί θα πρέπει να αναγνωρίσει την ισχύ του φυλετισμού. Στην αντίθετη περίπτωση (ο φυλετισμός) θα ενισχυθεί περαιτέρω»,προειδοποιεί η αμερικανίδα ακαδημαϊκός. Και επισημαίνει πως ο φυλετισμός, ειδικά ο πολιτικός, δεν αφορά μόνον την εξωτερική πολιτική αλλά και την ίδια την Αμερική, όπως και τα υπόλοιπα κράτη του δυτικού ανεπτυγμένου κόσμου.

Κάνοντας λόγο για την «φυλή του Τραμπ» και τονίζοντας ότι οι «οι Αμερικανοί δεν είναι προστατευμένοι από τις φυλετικές πολιτικές» η Έιμι Τσούα υποστηρίζει πως «τα τελευταία χρόνια άρχισαν να παρατηρούνται στις ΗΠΑ καταστροφικές πολιτικές δυναμικές, χαρακτηριστικές των αναπτυσσόμενων και μη δυτικών χωρών όπως η άνοδος εθνικιστικών κινημάτων, η διάβρωση της εμπιστοσύνης στους θεσμούς και τις εκλογικές διαδικασίες, η δημαγωγία του μίσους, μια λαϊκή εναντίωση προς “το κατεστημένο” και τις εξωτερικές μειονότητες και, κυρίως, η μετάλλαξη της δημοκρατίας σε μια μηχανή πολιτικού φυλετισμού», στο πλαίσιο του οποίου όταν ευνοείται η μία ομάδα, ζημιώνεται η άλλη. Και το γεγονός αυτό αιτιολογεί την εκλογή του Τραμπ στις ΗΠΑ αλλά και την επικράτηση των υποστηρικτών του Brexit στη Βρετανία και την άνοδο των λαϊκιστών στην ΕΕ.

Επί εκατοντάδες χρόνια οι οικονομικές ευκαιρίες και η ανοδική κοινωνική κινητικότητα επέτρεψαν στις ΗΠΑ να ενσωματώσουν ανθρώπους εντελώς διαφορετικούς μεταξύ τους με εξαιρετική επιτυχία. Σύμφωνα με την Τσούα η κατάρρευση της ανοδικής κινητικότητας στην Αμερική, θα πρέπει να αντιμετωπιστεί σαν κατάσταση «εθνικής έκτακτης ανάγκης». Ένα πρώτο βήμα για να εκλείψει ο πολιτικός φυλετισμός θα μπορούσαν να το κάνουν οι κυρίαρχες κοσμοπολίτικες ελίτ, «αναγνωρίζοντας ότι αποτελούν οι ίδιες μια φυλή που τείνει να αποκλείει και να επικρίνει και η οποία ανέχεται τη διαφορετικότητα περισσότερο στη θεωρία παρά στην πράξη, ενισχύοντας, έτσι, ακούσια τη μνησικακία και τη διχόνοια».

Ο πολιτικός φυλετισμός ανθεί και εξαπλώνεται σε συνθήκες οικονομικής ανασφάλειας και απουσίας ευκαιριών. Φωτογραφία: Shutterstock