Στις 25 Μαρτίου 1957, οι ηγέτες των έξι χωρών που από τότε έχουν όλοι συνηθίσει να αποκαλούν «ευρωπαϊκό πυρήνα» έβαλαν τα θεμέλια του οικοδομήματος της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Η Γαλλία, η Γερμανία, το Βέλγιο, η Ολλανδία, το Λουξεμβούργο και η Ιταλία προχώρησαν στη συγκρότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (ΕΟΚ). Το προσεχές Σάββατο, 25 Μαρτίου 2017, πάλι στη Ρώμη, τα κράτη – μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΕΕ) στην οποία μετεξελίχθηκε η ΕΟΚ θα γιορτάσουν την 60η επέτειο του ευρωπαϊκού εγχειρήματος.

Η συγκυρία βέβαια δεν θα είναι η καλύτερη δυνατή και οι αρχικοί εμπνευστές της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, όπως ο Ζαν Μονέ, αλλιώς θα τη φαντάζονταν. Η ΕΕ δεν διάγει αυτή τη στιγμή την αρμονικότερη περίοδο της ιστορίας της, καθώς ένα από τα ισχυρότερα μέλη της, η Βρετανία, ετοιμάζεται να αποχωρήσει. Ουδείς μπορεί μάλιστα να αποκλείσει ότι η Πρωθυπουργός Τερέζα Μέι δεν θα έχει επισήμως ανακοινώσει την ενεργοποίηση του Άρθρου 50 της Συνθήκης της Λισαβόνας πριν από τη συμβολική επέτειο της 25ης Μαρτίου, ρίχνοντας βαριά σκιά σε μία τόσο σημαντική ημερομηνία.

Δύσκολα θα μπορούσε κάποιος να διαφωνήσει, έστω εκ των υστέρων, με τις προειδοποιήσεις του Σαρλ ντε Γκολ, του γάλλου Προέδρου που δύο φορές κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1960 άσκησε βέτο στη βρετανική ένταξη, την πρώτη φορά το 1963 και τη δεύτερη το 1967. Έπρεπε ο «δύστροπος» στρατηγός να αποχωρήσει από το Μέγαρο των Ηλυσίων ώστε οι Βρετανοί να ενταχθούν στην ΕΟΚ το 1973.

Ωστόσο, το αναμενόμενο «βρετανικό αντίο» δεν είναι η μοναδική πρόκληση που έχει μπροστά της η σύγχρονη ΕΕ. Εγκλωβισμένη από το 2009 και μετά σε έναν «ιστό πολυκρίσεων», κατά την περίφημη έκφραση του Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, η Ένωση αναζητεί ένα τρόπο να γυρίσει σελίδα και να ξεπεράσει τις προκλήσεις της οικονομικής ανασφάλειας, του Προσφυγικού, της τρομοκρατικής απειλής, της επανεμφάνισης του εθνικισμού. Δεν θα είναι όμως αυτό καθόλου εύκολο.

Σήμερα οι περισσότεροι, κοιτώντας την Ευρώπη, εντοπίζουν διχασμούς και διαφορές. Ο ανεπτυγμένος Βορράς κινείται σε άλλη γραμμή από τον αναπτυσσόμενο Νότο. Η «παλαιά» Δυτική Ευρώπη έχει άλλες αξίες από τη «νέα» Ανατολική Ευρώπη. Η υπέρβαση των συνόρων και ο σεβασμός του κράτους δικαίου δεν κρίνονται πια ως αδιαπραγμάτευτες αρχές, όπως προκύπτει από την αυστηροποίηση των κανόνων της Συνθήκης του Σένγκεν και των πρωτοβουλιών χωρών όπως η Ουγγαρία ή η Πολωνία στη μεταχείριση προσφύγων ή στην εσωτερική του πολιτική. Είναι σαφές ότι ο κατακερματισμός έχει παραγκωνίσει την αλληλεγγύη, ενώ ο αριθμός των ευρωπαίων πολιτών που φοβούνται τις επιπτώσεις της παγκοσμιοποίησης πιέζει τις εθνικές κυβερνήσεις να ασκούν σκληρή κριτική στην ΕΕ.

Αυτοί είναι ορισμένοι από τους λόγους που έχουν αρχίσει να επανέρχονται δυναμικά στο τραπέζι σενάρια για το μέλλον της Ευρώπης. Η παρέμβαση της Κομισιόν με την παρουσίαση της Λευκής Βίβλου από τον Πρόεδρό της Ζαν – Κλοντ Γιούνκερ αποτελεί τη μόνη, μέχρι στιγμής, κατατεθειμένη συνεισφορά σε αυτό τον διάλογο. Σε αντίθεση βέβαια με το παρελθόν, όταν οι ανάλογες προτάσεις της Επιτροπής ήταν πολύ προωθημένες, αυτή τη φορά υπήρξαν συγκρατημένες. Ωστόσο, η ιδέα για μία «Ευρώπη πολλαπλών ταχυτήτων» μοιάζει προς το παρόν να γοητεύει τον γαλλογερμανικό άξονα.

Η ευρωζώνη και η Συνθήκη του Σένγκεν αποτελούν τις χαρακτηριστικότερες περιπτώσεις της «Ευρώπης των πολλαπλών ταχυτήτων». Αυτή η ιδέα, που πρώτος εκ των οποίων την είχε πρωτοδιατυπώσει ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε στα μέσα της δεκαετίας του 1990, ακούγεται γοητευτική, αλλά ουδείς μπορεί με ασφάλεια να πει αν αποτελεί τη λύση στο πρόβλημα. Ωστόσο, άμεσες κινήσεις δεν θα πρέπει να αναμένονται πριν ξεκαθαρίσει ο εκλογικός ορίζοντας του 2017. Στην Ολλανδία, το ατύχημα απεφεύχθη και φαίνεται ότι στη Γαλλία η άνοδος του Εμανουέλ Μακρόν λειτουργεί καταπραϋντικά. Οι ομοσπονδιακές εκλογές στη Γερμανία δεν εγείρουν εμπόδιο στην ανάληψη πρωτοβουλιών από το 2018 και μετά, όταν όλοι ελπίζουν ότι και οι διαπραγματεύσεις ΕΕ – Βρετανίας θα έχουν εξελιχθεί ομαλά.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News