Υπάρχουν αλήθεια στην Ελλάδα τα κρίσιμα και σπάνια μέταλλα τα οποία είναι πολύ σημαντικά για την ανάπτυξη, αυτήν που εμείς οι Ευρωπαίοι πολίτες έχουμε επιλέξει; Και που η ευρωπαϊκή βιομηχανία μη μπορώντας να καλύψει από εγχώριες πηγές εισάγει σε συντριπτικό βαθμό από τρίτες χώρες;

Ναι υπάρχουν, απλώς δεν παράγονται (ακόμη) στον τόπο μας. Η Ελλάδα είναι μία από τις χώρες της Ε.Ε. με τις μεγαλύτερες δυνατότητες για την παροχή αυτών των στρατηγικών μεταλλικών πρώτων υλών στο μέλλον, δεδομένου ότι φιλοξενεί ένα μεγάλο αριθμό κοιτασμάτων, τα οποία μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο κοιτασματολογικής έρευνας και εν συνεχεία εκμετάλλευσης, με δεδομένη την προστιθέμενη αναπτυξιακή τους αξία.

Ποιa είναι αυτά τα κοιτάσματα;

1. Τα πολυμεταλλικά κοιτάσματα επιθερμικού και πορφυρι(τι)κού τύπου της Σερβομακεδονικής μεταλλογενετικής ζώνης καθώς και της ζώνης Ροδόπης στη Βορειοανατολική Ελλάδα είναι τα πλέον ελπιδοφόρα για μελλοντική παραγωγή σπανίων γαιών και μετάλλων. Συγκεκριμένα περιέχουν: Sb (Αντιμόνιο), Te (τελούριο), Μο (Μολυβδαίνιο), Re (Ρήνιο), Ga (Γάλλιο), Ge (Γερμάνιο), In (Ίνδιο), REE (Σπάνιες Γαίες) και PGΜ (Πλατινοειδή Μέταλλα) όπως Pt (λευκόχρυσο), Pd (παλλάδιο), Os (όσμιο), Ir (ιρίδιο), Ru (ρουτίλιο) κ.λπ. Τα παραπάνω μέταλλα θα μπορούσαν να παραχθούν ως "παραπροϊόντα" μαζί με τα κύρια παραγόμενα μέταλλα Au (χρυσού) και Ag (αργύρου), εφόσον φυσικά ξεκινήσει η διαδικασία παραγωγής των μετάλλων αυτών. Για παράδειγμα, στο μετάλλευμα των Σκουριών έχουν εντοπισθεί συγκεντρώσεις Pd 0,5 g/tn.

2. Τα κοιτάσματα  βωξιτών και λατεριτών της Κεντρικής και Βορείου Ελλάδος, τα οποία ήδη υφίστανται εκμετάλλευση για την παραγωγή Al και Ni, περιέχουν επίσης σημαντικές ποσότητες Co (κοβαλτίου) καθώς και REE (Σπανίων Γαιών) και μπορούν να ενταχθούν στα μελλοντικά σχέδια των μεταλλευτικών βιομηχανιών. Αντιπροσωπευτικές περιεκτικότητες των βωξιτικών λατεριτών Στερεάς Ελλάδας κυμαίνονται από 3,3-6,4 Κg/tn REE ενώ το ερευνητικό ενδιαφέρον περιλαμβάνει ακόμη και την κόκκινη λάσπη από τη μεταλλουργία αλουμινίου.

3. Σπάνιες Γαίες (REE) ανιχνεύονται επίσης, και μάλιστα σε υψηλή περιεκτικότητα, σε προσχωσιγενείς αποθέσεις που απαντώνται στο παράκτιο και υποθαλάσσιο περιβάλλον μεταξύ Χαλκιδικής και Αλεξανδρούπολης, κυρίως στις εκβολές των ποταμών Στρυμόνα, Νέστου και Έβρου. Kοιτασματολογικές έρευνες αλλά και αναλύσεις δειγμάτων που πραγματοποίησε το ΙΓΜΕ στις περιοχές αυτές (το 2001) ήταν αρκετά ενθαρρυντικές, εκτιμώντας αποθέματα 485 εκατ. tn με μέση περιεκτικότητα σπανίων γαιών 1,17% (κυρίως Ce, La και Nd) και δυστυχώς αρκετή περιεκτικότητα σε θόριο (Th, ραδιενεργό στοιχείο). Ήδη έχει ενταχθεί στο ΕΣΠΑ, πρόγραμμα που αφορά υποθαλάσσια έρευνα στην υφαλοκρηπίδα του Βόρειου Αιγαίου, η οποία θα διεξαχθεί με ωκεανογραφικό σκάφος, με το μεγαλύτερο  ενδιαφέρον να εντοπίζεται στην ακτογραμμή από Καβάλα μέχρι την Αλεξανδρούπολη (ΙΓΜΕΜ και ΕΛΚΕΘΕ). Επίσης, από τις αρχές του 2013 ξεκίνησε και το πρόγραμμα της Ε.Ε. «Eurare» με σκοπό τον εντοπισμό (και εμπλουτισμό) κοιτασμάτων REE, όπου συμμετέχει ενεργά και η Ελλάδα (ΙΓΜΕΜ, ΕΜΠ και Αλουμίνιο Ελλάδος ΑΕ).

Πλήρης κατάλογος με τα κοιτάσματα που έχουν εντοπιστεί και περιλαμβάνονται στις προαναφερθείσες 1, 2 και 3 περιπτώσεις και όπου ανιχνεύονται τα κρίσιμα μέταλλα δίνεται πλέον σε επιστημονικές εργασίες, ενδεικτικά όπως εδώ κι εδώ.  

Μπορούμε λοιπόν να αποτελέσουμε το ευρωπαϊκό Eldorado των σπανίων γαιών; Ας μην υπερβάλλουμε όπως συνήθως! Αλλωστε, πέραν της επιβεβαίωσης των κοιτασμάτων, αυτά πρέπει να διαθέτουν την απαιτούμενη ικανή περιεκτικότητα ώστε -κατόπιν ενδεχομένως και εμπλουτισμού- να καθίστανται εκμεταλλεύσιμα. Κι αυτό απαιτεί συστηματική δειγματοληψία και εργαστηριακή έρευνα.  

Εννοείται πως εκτίμηση σχετικά με την οικονομική  αποτίμηση των ως άνω κοιτασμάτων δεν πρόκειται να επιχειρηθεί από τον γράφοντα για λόγους που έχουν σε μεγάλο βαθμό εξηγηθεί εδώ. Θα φέρω όμως ένα παράδειγμα για την αξία τους:

Σε αρκετές περιοχές της Ελλάδος απαντάται -ως συνοδό άλλων- το ορυκτό αλλανίτης (Allanite), το οποίο μάλιστα έχει επιβεβαιωθεί να περιέχει και πάνω από 18% σε σπάνιες γαίες (κοίτασμα skarn Σερίφου), ειδικότερα La (Λανθάνιο) και Ce (Δημήτριο). Τα μέταλλα αυτά είναι απολύτως απαραίτητα για την ευρωπαϊκή βιομηχανία (κελιά καυσίμων, μπαταρίες, καταλύτες, υβριδικά ΙΧ κ.λπ.) και η Ε.Ε. δεν διαθέτει ικανές εκμεταλλεύσιμες ποσότητες, με αποτέλεσμα οι τιμές τους να είναι υψηλές (το 2011 υπερέβησαν τα 100-150 €/kg). Κάθε μπαταρία ενός υβριδικού αυτοκινήτου χρησιμοποιεί 10-15 κιλά La σε στερεά μορφή (powder) ενώ η τάση είναι η ποσότητα αυτή να αυξηθεί. Και κάθε κιλό λανθανίου (La2O3) τιμάται από 10 έως 35 € στην παγκόσμια αγορά. Παρότι ειδικά για τα La και Ce η αγορά είναι πτωτική και οι τιμές τους σήμερα απέχουν σημαντικά από τα ιστορικά υψηλά του 2011, εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς ότι αν καταφέρναμε να εκμεταλλευτούμε εγκαίρως τα κοιτάσματα με ορυκτό αλλανίτη που διαθέτουμε θα λύναμε αρκετά προβλήματα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας. Και ίσως και κάποια δικά μας!

Μένει λοιπόν η αποτίμηση και η ορθολογική αλλά και έγκαιρη εκμετάλλευση των κοιτασμάτων αυτών, η οποία θα  προσφέρει σημαντικά αναπτυξιακά οφέλη και θα επιτρέψει στην Ελλάδα να ενισχύσει τον παγκόσμιο ρόλο της στην εξορυκτική βιομηχανία.

Πάντα με την ίδια επωδό: η εκμετάλλευση ορυκτών δεν αποτελεί αυτοσκοπό και γι' αυτό -όταν γίνεται- πρέπει να γίνεται όχι απλώς με «κάποιες» περιβαλλοντικές αναστολές αλλά με ασφαλή διαχείριση των κινδύνων και του περιβάλλοντος καθώς και των αποβλήτων που παράγονται. Διαφορετικά η ανάπτυξη δεν είναι βιώσιμη, αξιοβίωτη αλλά… αβίωτη. Δείτε εδώ τι εννοώ.

Στόχος δεν είναι η Ελλάδα να γίνει η «ευρωπαϊκή Κίνα» των σπανίων γαιών. Αλλά να γίνουμε μια ευρωπαϊκή χώρα (για την ακρίβεια η πρώτη και πιθανότατα η μόνη) που θα παράγει σπάνιες γαίες. Ναι, μαζί με το τουριστικό προϊόν. Ώστε να αποκτήσουμε έναν σημαντικό, διακριτό ρόλο που δεν θα είναι μόνον εκείνος των “entertainers” του νότου που πρέπει να λένε «ναι σε όλα».

*Ο Πέτρος Τζεφέρης είναι Διδάκτωρ ΕΜΠ- συγγραφέας.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News