Αναζητώντας εναλλακτικές πολιτικές εξόδου από την κρίση, θα ήταν χρήσιμο να ρίξουμε λίγο φως στις δομές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στη στάση της χώρας μας διαχρονικά απέναντι στις διαδικασίες ολοκλήρωσης αλλά και στις επιλογές της σημερινής κυβέρνησης.

Το εγχείρημα της ευρωπαϊκής ενοποίησης δεν έχει προηγούμενο στην παγκόσμια ιστορία και στις έξι δεκαετίες ζωής του ήρθε αντιμέτωπο με αρκετές προκλήσεις. Η έντονη επιθυμία, ωστόσο, των λαών και ηγετών της Ευρώπης να βάλουν τέλος στις συγκρούσεις και να δημιουργήσουν ένα χώρο ειρήνης, συνεργασίας και ευημερίας, αποτελούσε πάντα τον καταλύτη για την απαραίτητη φυγή προς τα εμπρός.

Οι δοκιμασίες αυτές άλλοτε οφείλονταν σε εξωτερικούς παράγοντες που επηρέαζαν την Ένωση ως μέρος του παγκόσμιου συστήματος (οικονομικοί, πολιτικοί, κοινωνικοί, γεωστρατηγικοί) αλλά αφορούσαν κυρίως στις ενδογενείς της αδυναμίες. Η αρχιτεκτονική της Ευρωζώνης που στηρίχτηκε στις πολιτικές της Bundesbank και απαντούσε καταρχήν στις ανάγκες ανταγωνιστικότητας των εξαγωγικών οικονομιών, έθεσε ως καταστατικό στόχο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας τη σταθερότητα των τιμών, σε αντιδιαστολή με την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των Ηνωμένων Πολιτειών (Federal Reserve) που βασική της προτεραιότητα αποτελεί η ενίσχυση της απασχόλησης. Επιπλέον, η Νομισματική Πολιτική του σκληρού ευρώ με απουσία αντίστοιχης Οικονομικής Πολιτικής, αποκάλυψε νομοτελειακά τις ευπάθειες οικονομιών όπως η δική μας, που διατηρούσαν ελλειμματικούς προϋπολογισμούς, ελλείμματα στο εμπορικό ισοζύγιο και στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών και έντονα διαρθρωτικά προβλήματα. Χρειάστηκε απλά η αφορμή, που ήρθε από την άλλη μεριά του Ατλαντικού με τη μετάγγιση της χρηματοπιστωτικής κρίσης.

Σε θεσμικό επίπεδο, η λειτουργία και λήψη αποφάσεων μέσω γραφειοκρατικών και σε πολλές περιπτώσεις αδιαφανών διαδικασιών, ανέδειξαν ένα κενό δημοκρατικής αντιπροσώπευσης και ελέγχου. Η έλλειψη Συντάγματος, ο τρόπος εκλογής Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η Αρχή της Επικουρικότητας και η συμβολή των εθνικών κοινοβουλίων, οι περιορισμένες αρμοδιότητες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ως του μόνου αιρετού οργάνου, παραμένουν ακόμα ανοιχτά θέματα προς συζήτηση, ζωτικής σημασίας για το μέλλον της Ευρώπης.

Όμως ποια ήταν η στάση της χώρας μας διαχρονικά απέναντι στις ευρωπαϊκές διεργασίες και ποια πρόταση θα μπορούσε να κομίσει στα σημερινά ερωτήματα; Δυστυχώς η οικονομική κρίση μοιάζει ως εκδήλωση μιας ηθικής, πολιτικής και πολιτιστικής κρίσης που εξελισσόταν εδώ και δεκαετίες στο σώμα της ελληνικής κοινωνίας με αποτέλεσμα να υπονομεύεται ο ρόλος του ενεργού πολίτη και να χάνονται οι ευκαιρίες προσαρμογής μας στα νέα διεθνή δεδομένα. Οι ελληνικές κυβερνήσεις, με ελάχιστες εξαιρέσεις, ακολουθούσαν παθητικά τα ευρωπαϊκά δρώμενα εφαρμόζοντας συνήθως το κοινοτικό κεκτημένο αλλά χωρίς να διαμορφώνουν τις κοινές πολιτικές με τρόπο δυναμικό.

Συνέχεια της παθογένειας αυτής, αποτέλεσε και η σημερινή κυβέρνηση που εξάντλησε πολύτιμους πόρους, χρόνο και πολιτικό κεφάλαιο σε μια αδιέξοδη διαπραγματευτική τακτική, με συνέπεια την εφαρμογή μέτρων που απέρριπτε αρχικά αλλά με δυσμενέστερο για την κοινωνία κόστος. Αντίθετα, πρωτοβουλίες όπως η συνεργασία των χωρών της Μεσογείου ως ιστορικού και πολιτιστικού τόπου που μοιράζεται κοινές προκλήσεις ή η μελέτη κοινωνικών μοντέλων όπως των σκανδιναβικών κρατών θα αποτελούσαν εξ αρχής πιο ρεαλιστικές λύσεις, αντί του προσανατολισμού σε παραδείγματα και συμμαχίες εκτός του ευρωπαϊκού πλαισίου.

Οι ουμανιστικές παραδόσεις της Ευρώπης που γεννήθηκαν στην Ελλάδα δοκιμάζονται σήμερα από τις λογικές της προτεσταντικής ηθικής που επικρατούν στη διαχείριση της κρίσης. Πολιτικές συνοχής των κρατών όπως το ευρωομόλογο, η τραπεζική ένωση και η φορολογική εναρμόνιση μοιάζουν ακόμα μακρινές αν και πιο αλληλέγγυες των πολιτικών λιτότητας.

Η Βερενίκη θυσίασε τα πλούσια και πανέμορφα μαλλιά της προκειμένου ο Πτολεμαίος να επιστρέψει ασφαλής στην Αίγυπτο από τον τρίτο συριακό πόλεμο. Ας ελπίσουμε ότι και οι θυσίες της ελληνικής κοινωνίας θα γίνουν αφετηρία νέων αναζητήσεων με αστρολάβο τις ανθρωπιστικές αξίες της κλασικής μας παιδείας.

*Ο Σπύρος Τσαούσης εργάζεται ως financial controller σε επενδυτική τράπεζα στο Λονδίνο.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News