«Χακάρεις Ιντερνέτ;» Τι είπες πως είσαι; Πληροφορικάριος. «Ε, λοιπόν, χακάρεις Ιντερνέτ;» Από αυτήν την απλή και τόσο σύνθετη ερώτηση, με την ελπίδα του… χάκινγκ, μπορεί να ξεκινήσει μια ολόκληρη κουβέντα για μια ειδική, νέα επιστήμη, όπως η Πληροφορική. Και να μας βάλει στα βαθιά ή και στα πιο… ρηχά, με διασκεδαστικό τρόπο. Αλλωστε, σε μπαρ είμαστε. Τα σηκώνει η μπίρα τα χαριτωμένα βαθιά και ρηχά, ακόμη και της Πληροφορικής.

Καλωσορίσατε σε μια ελληνική πρωτιά. Σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Παράλληλα με 300 πόλεις σε 21 χώρες του κόσμου -με πρωτοπόρο τη Βρετανία και τις παμπ της, το 2012- όπου επιστήμονες θα τα κάνουν λιανά και χαριτωμένα την ώρα που θα απολαμβάνουμε την μπίρα, το κρασί ή το ποτό μας. Καλωσορίσατε στο -διεθνές, πλέον- Pint Of Science.

Στόουνχετζ και Γκίζα

Πίνετε, ας πούμε την μπίρα σας. Και σας ρωτάνε; «Πιστεύετε ότι το επιβλητικό, ογκώδες, πέτρινο Στόουνχετζ (Stonehedge) στη Βρετανία είναι παρατηρητήριο για τα άστρα; Τι να πείτε κι εσείς; Αυτό ξέρετε. «Ε, δεν είναι;» απαντάτε. Κι έρχεται ένας δεινός αρχαιοαστρονόμος της ημεδαπής να σας διαψεύσει. Ή μάλλον να σας εξηγήσει. Καλωσορίζουμε λοιπόν τον Γεράσιμο Αρτελάρη. Που ξεκίνησε ως Φυσικός στο Πανεπιστήμιο Πατρών, έκανε στο Λίβερπουλ μάστερ στην εφαρμογή των θετικών επιστημών στην Αρχαιολογία και πλέον κάνει το διδακτορικό του στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου για τον προσανατολισμό των μνημείων της Εποχής του Χαλκού. Κάπου ανάμεσα στη Μεσοποταμία και στην Αίγυπτο.

Δεν θα σας διαψεύσει λοιπόν μόνον για το Στόουνχετζ ως αστρονομικό παρατηρητήριο, αλλά θα σας εξηγήσει γιατί οι Πυραμίδες του Χέοπα έχουν την πύλη τους προς τον Βορρά. «Διότι ο Φαραώ ως αθάνατος έπρεπε να ταξιδεύσει προς την πλευρά που είναι τα αστέρια που δεν δύουν ποτέ» όπως σπεύδει να μου εξηγήσει. Αρχαιοαστρονομία, μάθημα πρώτον. Το άλλο και βασικό, που αφορά και το Στόουνχετζ, είναι ότι ογκώδη μνημεία σαν αυτά «χτίστηκαν για να ενώσουν τα αστρονομικά φαινόμενα με τη γη. Να αντλήσουν δύναμη από τον ουρανό, δηλαδή». Και άρα χτίστηκαν από ηγεμόνες που ήθελαν να δείξουν πως η δύναμη τους είναι θεόσταλτη.

Βαθιά μέσα μας, στο… DNA

Και αν κοιτάξαμε, με την μπίρα στο χέρι, έξω και μακριά, ίσως είναι ώρα πια να κοιτάξουμε και μέσα. Στο DNA μας. Σας φοβίζει; Κακώς. Ακούστε –και σε αθηναϊκό μπαρ- τον Νίκο Σγαντζή, βιολόγο, ειδικό στο DNA και στην εγκληματολογική του εφαρμογή να σας το εξηγεί απλά, βατά: «Το έχω κι εγώ, το έχεις κι εσύ. Υπάρχει σε όλα μας τα κύτταρα. Υπήρξε πριν από μας. Εκατομμύρια χρόνια εξέλιξης και ιστορίας της ζωής στον πλανήτη μαζεμένα σε μία λέξη… DNA! Το μόριο που καθορίζει τα χαρακτηριστικά μας. Το δέρμα σου, το χρώμα ματιών, αν θα πιάνεις το μολύβι με το δεξί σου χέρι… Ολα περνάνε από το εγχειρίδιο του DNA.

»Tι είναι όμως το DNA; Θα έλεγε κανείς ότι για τον άνθρωπο είναι μια βιβλιοθήκη από 46 βιβλία διαφόρων μεγεθών, όπου κάθε βιβλίο έχει εκατοντάδες χιλιάδες σελίδες, γραμμένες σε μια γλώσσα αποτελούμενη από 4 γράμματα (Α, T, C, G). Μέσα σε αυτές τις σελίδες είναι κωδικοποιημένες -σαν τον Κώδικα Da Vinci- οι πληροφορίες, τα σχέδια που θα καθορίσουν το πώς θα φαινόμαστε και πώς θα λειτουργούμε. Ο κώδικας είναι κοινός για όλους, κι όμως διαφέρουμε! Απειροελάχιστες παραλλαγές είναι αρκετές για να μας διαχωρίσουν. Ο βιολόγος έχει την ευθύνη ως γνήσιος εξερευνητής, να ξεδιπλώσει τα μυστικά που κρύβονται σε κάθε σημείο του DNΑ, και όχι να παραμείνει ένας βιβλιοθηκάριος».

Οσο για την εγκληματολογική ειδίκευσή του; «Εργάζομαι στο κομμάτι των ταυτοποιήσεων (Forensic DNA Analysis), και ουσιαστικά δεν ασχολούμαστε με φαινοτυπικά χαρακτηριστικά (προς το παρόν). Δηλαδή εξετάζουμε περιοχές που διαφοροποιούν τους ανθρώπους μεταξύ τους (ως αποτύπωμα), που δεν είναι γονιδιακές. Μπορούμε να προσδιορίσουμε το φύλο και συγγενικές σχέσεις. Ωστόσο σε άλλες χώρες εξετάζονται η φυλετική καταγωγή και ορισμένα χαρακτηριστικά όπως χρώμα δέρματος, μαλλιών, ίριδας ματιών. Υπό έρευνα (προς ανακάλυψη) είναι χαρακτηριστικά όπως ηλικία, τρόπος ζωής, διατροφικές συνήθειες ή συνήθειες εθισμού και μελέτες έχουν βρει τέτοιους συσχετισμούς με το DNA».

Μαγνητική υπερθερμία

Ισως εδώ να κολλάει και η επιστημονική παρέμβαση –σε μπαρ της Θεσσαλονίκης αυτή τη φορά– η εξήγηση μιας μεθόδου θεραπείας που ακούγεται βαρύγδουπη αλλά μπορεί να γίνει πολύ προσιτή χάρη στον υποψήφιο διδάκτορα στο Τμήμα Φυσικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Αντώνη Μακρίδη: μαγνητική υπερθερμία. Με δυο λόγια; «Ενας ελάχιστα επεμβατικός εναλλακτικός τρόπος στη θεραπεία του καρκίνου, που βασίζεται στο γεγονός ότι τα καρκινικά κύτταρα είναι πιο ευαίσθητα από τα κανονικά κύτταρα σε τοπικές θερμοκρασιακές διακυμάνσεις». Και αυτό με τα γοητευτικά μυστηριώδη «μαγνητικά νανοσωματίδια».

Πήρατε μια πρώτη γεύση από αυτό που χρόνια τώρα προσπαθεί να δώσει στο ελληνικό κοινό, απλοποιημένα και ευχάριστα, η πολυπράγμων Ελένη Γραμματικοπούλου, ψυχή και των παραστάσεων stand–up της Επιστημονικής Ομάδας Science Reactors.

Με το διεθνές, όπως είπαμε, άνοιγμα στο Pint Of Science. Την «εξωστρέφεια της επιστήμης», όπως την ονομάζει. Ακόμη και στα μπαρ. Κάτι που θα κάνουν στη Θεσσαλονίκη π.χ. η αντίστοιχη ομάδα Physics Partizani  ή, ακόμη, ο Φυσικός, μέλος του Ομίλου Φίλων Αστρονομίας Σταύρος Κουκιόγλου που θα μας καλέσει να δούμε «τη ζωή και τη δράση του αστέρα μας, του Ήλιου, και τη μετατροπή του σε λευκό νάνο σε 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια από τώρα».

Γνώση για όλους

Η Ελένη Γραμματικοπούλου μας εξηγείται, πάραυτα, για τον στόχο της: «Στα 25 χρόνια ενασχόλησής μου στον χώρο της επικοινωνίας της επιστήμης πάντα με γοητεύουν δράσεις καινούργιες και ανατρεπτικές που ανοίγουν τη γνώση στο ευρύ κοινό.  Αλλωστε αυτός ήταν και ο λόγος της δημιουργίας της ομάδας των Science Reactors (και τα τρία βραδιά όλες τις ημέρες θα συμμετέχουν στο Pint Of Science / PoS). Η Επιστήμη είναι άρρητα συνδεδεμένη με τη ζωή μας, παράλληλα όμως γεννά προβληματισμούς, αγωνίες και κυρίως ερωτήματα που απαιτούν απαντήσεις. Γιατί η όποια προσέγγιση και ερμηνεία τους να μη γίνεται και σε χώρους έξω από κάθε σοβαροφάνεια; Οι κρίκοι της αλυσίδας δεν σπάνε απλά μεταλλάσσονται ανάλογα με την εποχή: από τα αρχαία θερμοπώλια, τα καφενεία, τα καφέ, η ανάγκη για επικοινωνία παραμένει ζωτική, έστω και αν πλέον πραγματοποιείται μέσω των κοινωνικών δικτύων. Γιατί όχι και σε μπαρ;»

Ψυχή της οργάνωσης του PoS, που μαζί με τον Ισπανό Χοσέ Γκιγιέρμο Ριοφρίο (που κάνει το διδακτορικό του στο πόσο η διαφορετική σύνθεση δασών από μεσογειακή πεύκη έχει άλλη παραγωγικότητα) έφερε τη διεθνή οργάνωση και στην Ελλάδα, είναι η Νίκη Διόγου (μαζί με τους Μάκη Καρταλίδη, Υβόνη Πάπαστελάτου, Λώρα Μπενζονάνα, Κλέλια Αρμπηλιά, Μαριάνθη Ραπτόπουλου) .. Με σπουδές στο Ορεγκον των ΗΠΑ και υποψήφια διδάκτορας πλέον στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου στο Τμήμα Θαλάσσιας Επιστήμης, με ειδικότητα στον ήχο των θαλάσσιων θηλαστικών, όπως οι φάλαινες, με βάση τον οποίο μπορεί να μελετηθεί η Οικολογία. Εκείνη μου θυμίζει ότι το Pint Of Science ξεκίνησε το 2012 από μεταδιδακτορικούς φοιτητές του Imperial College. Μια ιδέα που πρότεινε και στην βιολόγο Λίλα Κουμάντου (με σπουδές στο Imperial College και στο περίφημο ΜΙΤ), η οποία και θα μιλήσει για την εξέλιξη της ζωής στον πλανήτη μας, στο PoS. Και που λειτουργεί καιρό τώρα το Cafe Scientifique, στο Θησείο, με στόχο επίσης τη γοητευτική απλοποιημένη παρουσίαση της Επιστήμης. Η Νίκη Διόγου επαναφέρει στη συζήτηση το ζητούμενο: «Το πάθος για τη γνώση, την επιστήμη και την αλήθεια να περάσει στο κοινό. Σε ευρύτερο κοινό». Με δυο λόγια, να κατεβάσουμε, λέει, τους επιστήμονες από το υψηλό βάθρο που τους έχουμε βάλει και να καταλάβουμε αυτό που τους παθιάζει και είναι μέσα και στη δική μας ζωή και καθημερινότητα.

Και επιστρέφουμε στο αμείλικτο ερώτημα προς κάθε πληροφορικάριο, που θα αναλάβει να… καταλύσει –μαζί με τις αληθινές βασικές αρχές της Πληροφορικής– ο τελειόφοιτος στον τομέα –στην ΑΣΟΕΕ- Ερμής Ζαχαρόπουλος του Robotaki.gr

«Χακάρεις Facebook;» Αλλά και: «να κρύβω την κάμερα του λάπτοπ», «να αγοράσω Bitcoin;», «τι είναι αυτό που βγάζει στην οθόνη;», «ξέρουν τα πάντα για εμάς;», «θα μας εξαφανίσει η Τεχνητή Νοημοσύνη;»

Κι εξηγείται: «αυτές και άλλες ερωτήσεις αρχίζουν αν πεις σε κάποιον ότι σπουδάζεις Πληροφορική – και καμία απάντηση δεν είναι μονολεκτική, εκτός από την πρώτη ερώτηση: ΟΧΙ. Oλα τα άλλα όμως ανοίγουν συζητήσεις και προβληματισμούς που μπορούν να γίνουν χωρίς δύσκολες έννοιες, με απλές λέξεις, αστεία παραδείγματα και σουρεαλιστικές ιστορίες. Οπότε το ερώτημα γίνεται: “Μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τη σύγχρονη τεχνολογική πραγματικότητα με κατανόηση και χιούμορ”; Νομίζω πως ναι». Από τα προσεχώς κι αυτό της επιστήμης που μπαίνει –χαριτωμένα– και στα μπαρ.