Ο ιδρυτής του Facebook Μαρκ Ζάκερμπεργκ εμφανίζεται ενώπιον του αμερικανικού Κογκρέσου με σκοπό να απολογηθεί για τις διαρροές στην Νο1 πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης, δικό του δημιούργημα, η οποία έδωσε πρόσβαση, σύμφωνα με τις κατηγορίες, σε προσωπικά δεδομένα των χρηστών της.

Το πιο πάνω αποτελεί συνέπεια των αποκαλύψεων πως η εταιρεία πολιτικών συμβούλων Cambridge Analytica, η οποία υποστήριξε την προεκλογική εκστρατεία του Ντόναλντ Τραμπ, απέσπασε δεδομένα 87 εκατομμυρίων χρηστών του Facebook.

O 33άχρονος δισεκατομμυριούχος σημειώνει στην απολογία του, η οποία έχει δημοσιοποιηθεί από τη Βουλή των Αντιπροσώπων, ότι η διαρροή έγινε εξαιτίας ορισμένων κενών που υπήρχαν έως το 2014 στην πολιτική που ακολουθούσε το Facebook σε σχέση με την πρόσβαση που είχαν οι σχεδιαστές εφαρμογών στα δεδομένα των χρηστών που τις χρησιμοποιούσαν, καθώς και των «φίλων» τους.

Επίσης, τονίζει πως τα κενά διορθώθηκαν από το 2014, και απαριθμεί τα μέτρα που λαμβάνει πλέον το κοινωνικό δίκτυο, ώστε να αποφευχθούν στο μέλλον ανάλογα συμβάντα.

«Ήταν δικό μου λάθος και λυπάμαι» ομολογεί. «Εγώ άρχισα το Facebook, εγώ το διευθύνω και εγώ είμαι υπεύθυνος για ό,τι συμβαίνει εκεί».

Αυτό είναι ένα ακόμη επικοινωνιακό παιχνίδι. Ηδη τις τελευταίες μέρες έχουν αρχίσει τα δημοσιεύματα διαφόρων χρηστών της πλατφόρμας, σχετικά με το πόσο κακό τους κάνει, το πόσο εξαρτημένοι ήταν ή είναι αυτό αυτήν, και πώς τώρα προσπαθούν να απεξαρτηθούν.

Είναι προσωπική εξάρτηση το Facebook; Είναι κάτι σαν το αλκοόλ ή τα ναρκωτικά ή τον τζόγο; Μάλλον όχι. Το Facebook, το Twitter, το Youtube και όλα τα δημιουργήματα του είδους, είναι σήμερα πρωτίστως κοινωνικά φαινόμενα.

Αν θέλουμε να μιλήσουμε για απεξάρτηση, αυτή δεν θα γίνει κατά μόνας, διότι η εξάπλωσή τους δεν αφορά πια κάθε χρήστη μεμονωμένα. Αφορά ολόκληρες κοινωνίες. Αφορά την ενημέρωση και τη διαφήμιση, δύο τομείς-στυλοβάτες κάθε κοινωνίας. Αφορά κατά συνέπεια και την πολιτική η οποία ήταν ανέκαθεν ένα μεγάλο επικοινωνιακό παιχνίδι.

Το Facebook ούτως ή άλλως έχει πάψει προ πολλού να αποτελεί πλατφόρμα για νεανικό φλερτ (αυτός ήταν ο αρχικός σκοπός της δημιουργίας του το 2004).

Ας πάρουμε για παράδειγμα την ενημέρωση. Πώς θα ενημερώνονται σήμερα οι πολίτες αν το Facebook ένα πρωί εκλείψει; Το μέσο αυτό, όπως και το Twitter, αποτελεί το βασικό φίλτρο ενημέρωσης παγκοσμίως. Και η ενημέρωση πάντα είχε ένα φίλτρο.

Το φίλτρο τον προηγούμενο αιώνα ήταν η επιλογή της εφημερίδας. Αγόραζες μία συγκεκριμένη εφημερίδα, διότι επέλεγες τη δική της σκοπιά ως φίλτρο πληροφόρησης.

Αυτό το παραδοσιακό φίλτρο, άρχισε να καταργείται με τις προσφορές των εφημερίδων την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα. Πώς προέκυψαν οι προσφορές στην Ελλάδα; Με την είσοδο των μεγάλων εκδοτικών οργανισμών στο Χρηματιστήριο. Οι μέτοχοι ήθελαν κέρδη. Το κύριο αναγνωστικό σώμα ακόμα και των πιο ισχυρών εφημερίδων, δεν ήταν αρκετό παρότι ήταν μεγάλο ακόμη. Πώς θα μπορούσε να αυξηθεί κι άλλο όταν οι εφημερίδες αυξάνονταν στο περίπτερο; Με περιστασιακούς αγοραστές. Πώς θα έρχονταν αυτοί; Με δελεαστικές προσφορές, οι οποίες δεν είχαν σχέση με το καθαρό ενημερωτικό προϊόν, για να προσελκύουν το άσχετο κοινό. Κι έτσι καταλήγαμε να φεύγουμε από το περίπτερο με τρεις τέσσερεις εφημερίδες που έμεναν αδιάβαστες.

Τότε άρχισε να πέφτει το επίπεδο της δημοσιογραφίας στις εφημερίδες – οι προσφορές κόστιζαν ακριβά. Τότε άρχισε το μπάχαλο. Τότε άρχισε και η ηλεκτρονική ενημέρωση. Και σιγά η ηλεκτρονική ενημέρωση αυξανόταν και έπρεπε να διαδοθεί. Πώς; Ηλεκτρονικά. Φτηνά. Διότι πλέον είχε αρχίσει και η οικονομική κρίση.

Το Facebook, το οποίο ήδη στο τέλος της πρώτης δεκαετίας του νέου αιώνα χρησιμοποιούνταν ως φτηνό μέσο στοχευμένης διαφήμισης από τις διαφημιστικές εταιρείες, άρχισε παράλληλα να αποτελεί και μέσο στοχευμένης διαφήμισης ειδήσεων, από τα παραδοσιακά και τα ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης. Και τι σημαίνει «στόχευση» εν προκειμένω; Σημαίνει εισχώρηση σε προσωπικά φίλτρα χρηστών.

Η πληροφόρηση χωρίς φίλτρο είναι μια απέραντη θέα στην οποία δεν μπορείς να προσέξεις τίποτα. Όταν ο Λε Κορμπυζιέ, ο εμβληματικός αρχιτέκτονας του μοντερνισμού, στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα έχτισε ένα σπίτι για τη μητέρα του στην εξοχή της Νότιας Γαλλίας, τοποθέτησε παράθυρα στη βεράντα. Το έκανε για να της προσδιορίζει τη θέα στη θάλασσα ή στο βουνό. «Η θέα για να υπάρξει χρειάζεται ένα παράθυρο», έλεγε. «Χωρίς παράθυρο, κοιτάζεις το απέραντο σαν τυφλός».

Για φανταστείτε αν καταργηθεί το Facebook, το προσωπικό παράθυρο του καθενός στην ενημέρωση, τι θα γίνει; Ξυπνάς ένα πρωί και έχεις εκατομμύρια ιστοσελίδες για να μάθεις τα νέα. Ποια θα διαλέξεις; Βαριέσαι. Δεν διαλέγεις καμία. Ή διαλέγεις όποια πέσει μπροστά σου με το που ανοίγεις το κινητό, το ipad ή τον υπολογιστή. Αρα δεν ενημερώνεσαι. Και τι θα απογίνει ένας ολόκληρος κόσμος χωρίς ενημέρωση; Τι θα απογίνει ένας ολόκληρος κόσμος που πλέον «ενημερώνεται» από τη διαφήμιση της είδησης;

«Θα ξαναγυρίσει στις εφημερίδες και στους ιστοτόπους τους», λένε οι αισιόδοξοι. «Δηλαδή θα ξαναγυρίσει στην παραδοσιακά αληθινή ενημέρωση». Μπορεί. Μόνο που για να γίνει αυτό, πρέπει να επανέλθει το φίλτρο. Και για να επανέλθει το φίλτρο πρέπει να δημιουργηθεί μία νέα κουλτούρα ενημέρωσης. Και όλα αυτά είναι δύσκολα.

Είναι αστείο λοιπόν να μιλάμε για προσωπικές απεξαρτήσεις από το Facebook. Είναι απλώς ένα παιχνίδι αρνητικής διαφήμισης. Και ξέρουμε όλοι πολύ καλά πόσο καλό κάνει η αρνητική διαφήμιση σε οποιοδήποτε προϊόν. Εδώ που έφτασαν τα πράγματα η λύση είναι μία: κι αν ακόμη πεθάνει σήμερα το Facebook θα πρέπει να το επανεφεύρουμε.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News