Να φοβάσαι τις ειδούς του Μαρτίου! (Beware the Ides of March) Είναι η προειδοποίηση του μάντη προς τον Ιούλιο Καίσαρα εν όψει της σχεδιαζόμενης δολοφονίας του από τους συγκλητικούς, όπως την παρουσιάζει ο Σαίξπηρ στο έργο του «Ιούλιος Καίσαρ» του 1601.

Η λέξη «Ειδοί» προέρχεται από τη ρωμαϊκή λέξη «Idus» που σημαίνει διαίρεση στη μέση και στο ρωμαϊκό ημερολόγιο σηματοδοτούσε τη μέση του μήνα. Για τους μήνες Μάρτιο, Μάιο, Οκτώβριο και Ιούλιο οι Ειδοί ήταν στις 15 του μήνα και για τους άλλους μήνες ήταν στις 13. Οι Ειδοί του Μαρτίου ήταν ημέρα γιορτής αφιερωμένη στον θεό του πολέμου Αρη (Mars στα λατινικά, από όπου και το όνομα του μήνα Martius/Μάρτιος).

Στις Ειδούς του Μαρτίου του 44 π.Χ. δολοφονήθηκε στη Γερουσία (Curia) από πολλούς συγκλητικούς (με 23 μαχαιριές) υπό την ηγεσία του Κάσσιου και του Βρούτου, από όπου και η γνωστή υποτιθέμενη τελευταία φράση του Καίσαρα: «Και συ τέκνον; Et tu Brute?», όπως το γράφει ο Σαίξπηρ.

Η προειδοποίηση του μάντη «Να φοβάσαι τις Ειδούς του Μαρτίου» δεν ήταν η μόνη προειδοποίηση που φαίνεται να δέχθηκε ο Καίσαρας. Ο Πλούταρχος αναφέρει μια σειρά άλλων ενδείξεων, όπως ο ταραγμένος ύπνος με κακά όνειρα της γυναίκας του Καίσαρα, Καλπουρνίας, την προηγούμενη νύχτα, που γι αυτόν τον λόγο τον παρακάλεσε να μην πάει στη σύγκλητο και σ’ αυτό συνηγόρησαν οι οιωνοσκόποι τους οποίους κάλεσε ο Καίσαρ (αλλά τον έπεισε για το αντίθετο ένας άλλος συνωμότης, ο Δέκιμος Βρούτος!). Επίσης, καθώς ο Καίσαρ προχωρούσε προς την Γερουσία, έπρεπε να περάσει μέσα από το πλήθος που τον επευφημούσε και τον θαύμαζε. Μέσα στο πλήθος λοιπόν, πρόσεξε τον μάντη και του είπε ειρωνικά «είδες ήρθαν οι Ειδοί του Μαρτίου και δεν έπαθα τίποτα», οπότε ο μάντης του απάντησε «Ήρθαν, αλλά δεν πέρασαν ακόμα»! Στη συνέχεια, μέσα στον κόσμο εμφανίστηκε ο Έλληνας σοφιστής Αρτεμίδωρος ο Κνίδιος, που έδωσε στον Καίσαρα ένα σημείωμα με πληροφορίες για τη συνωμοσία εναντίον του με την προτροπή να το διαβάσει (όπως γράφει ο Πλούταρχος) «μόνος και γρήγορα γιατί περιέχει πράγματα σημαντικά». Όμως, ο Καίσαρας δεν πρόλαβε να το διαβάσει, λόγω του πλήθους και μπήκε στη Γερουσία κρατώντας το στο χέρι.

Περιγράφοντας ο Πλούταρχος τα γεγονότα που προηγήθηκαν της δολοφονίας με τον Καίσαρα να έχει αγνοήσει όλες τις πληροφορίες που θα μπορούσαν μέχρι και την τελευταία στιγμή να του σώσουν τη ζωή, σχολιάζει με εντυπωσιακό βάθος πως «φαίνεται ότι το πεπρωμένο δεν είναι τόσο απρόσμενο, όσο αναπόφευκτο «Ἀλλ’ ἔοικεν οὐχ οὕτως ἀπροσδόκητον ὡς ἀφύλακτον εἶναι τὸ πεπρωμένον» [63] (βίοι παράλληλοι – Καίσαρ). Μια φράση που συνδυάζει τις κρίσιμες αλλά και συγκεκριμένες λεπτομέρειες που συνθέτουν τα ιστορικά γεγονότα από το ένα μέρος, με τη φορά των πραγμάτων που προκύπτει από τις αντικειμενικές συνθήκες από το άλλο. Και δεν μπορώ να μην συσχετίσω αυτή τη φράση με το ότι η ίδια η δολοφονία του Καίσαρα που έγινε από τους συγκλητικούς που έβλεπαν στη συνεχή συγκέντρωση δύναμης στο πρόσωπό του, τον κίνδυνο κατάλυσης της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας (Res Publica Romana) οδήγησε μετά από σύντομο εμφύλιο πόλεμο στην κατάλυσή της από τον Αύγουστο με τη μετατροπή της στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, επιτάχυνε δηλαδή την εξέλιξη που ήθελε να εμποδίσει.

Κι από την άλλη πλευρά έρχεται ο Καβάφης στο ποίημά του «Μάρτιαι Ειδοί» να εστιάσει στη μάχη του ιστορικού προσώπου με το αναπόφευκτο επισημαίνοντας το «ούχ ούτως απροσδόκητον» των πραγμάτων:

«Κι όταν θα φθάσεις στην ακμή σου, Καίσαρ πια/
Έτσι περιωνύμου ανθρώπου σχήμα όταν λάβεις,
Τότε κυρίως πρόσεξε σα βγεις στον δρόμο έξω,
Εξουσιαστής περίβλεπτος με συνοδεία,
Αν τύχει και πλησιάσει από τον όχλο
Κανένας Αρτεμίδωρος, που φέρνει γράμμα,
Και λέγει βιαστικά «Διάβασε αμέσως τούτα,
Είναι μεγάλα πράγματα που σ’ ενδιαφέρουν»,
Μη λείψεις να σταθείς/ μη λείψεις ν’ αναβάλεις
Κάθε ομιλίαν ή δουλειά/ μη λείψεις τους διαφόρους
Που χαιρετούν και προσκυνούν να τους παραμερίσεις
(τους βλέπεις πιο αργά)/ ας περιμένει ακόμη
Κ’ η Σύγκλητος αυτή, κ’ ευθύς να τα γνωρίσεις
Τα σοβαρά γραφόμενα του Αρτεμιδώρου».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News