Πρόσφατα στο Λονδίνο παρατήρησα με έκπληξη ότι οι περισσότεροι επισκέπτες στην Tate Modern και στη National Gallery έβγαζαν σέλφι με τα κινητά τους (με ή χωρίς σελφοκόνταρο) κυρίως πλάι στους πιο διάσημους πίνακες. Ειδικά μπροστά από τα «Ηλιοτρόπια» του Βίνσεντ βαν Γκογκ είχε σχηματιστεί μια μεγάλη ουρά από ανθρώπους, που οι περισσότεροι δεν ήθελαν απλά να δουν τον πίνακα ή να τον φωτογραφίσουν αλλά να απαθανατιστούν μαζί του. Δεν σας κρύβω ότι μπήκα στον πειρασμό να το κάνω κι εγώ. Στήθηκα, λοιπόν, κάθετα στις «Ρίγες» του αγαπημένου μου Γκέρχαρντ Ρίχτερ και έβγαλα μια φωτογραφία με φόντο το έργο του διάσημου γερμανού ζωγράφου. Αμέσως, μετά, την ανέβασα στο προφίλ μου στο Facebook.

Πρωτότυπο; Καθόλου. Τα μουσεία, δεν είναι πια απλά μέρη όπου βλέπει κανείς έργα τέχνης. Στους χώρους τους βγαίνουν πορτρέτα με το κινητό τα οποία στη συνέχεια αναρτώνται στα social media με το hashtag #museum. Και το φαινόμενο έχει πάρει τόσο μεγάλη έκταση που δεν μπορεί πλέον να αγνοηθεί. Οι σέλφις στα μουσεία είναι μερικές από τις περίπου 2.430.000 σέλφις που αναρτώνται καθημερινά σε όλα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αριθμός καθόλου ευκαταφρόνητος ακόμη και από αυτούς που τις περιφρονούν.

Ηρθε λοιπόν τώρα η ώρα του Μουσείου των Σέλφις. Το μουσείο, που θα ανοίξει τις πύλες του στο κοινό του Λος Άντζελες την 1η Απριλίου, παρουσιάζει μια διαδραστική έκθεση, η οποία διερευνά το ιστορικό και πολιτισμικό υπόβαθρο της σελφι -εικόνας κάποιου που λαμβάνεται από τον ίδιο-, φαινόμενο που σύμφωνα με τους διοργανωτές οι ρίζες του χάνονται 40.000 χρόνια πριν. Οι επισκέπτες καλούνται να δουν τις σέλφις μέσα από την οπτική της τέχνης, της ιστορίας, της τεχνολογίας, του πολιτισμού γενικότερα ενώ παράλληλα μπορούν να βγάλουν μερικές πολύ ενδιαφέρουσες δικές τους εικόνες με τη βοήθεια ειδικών διαδραστικών installations.

Η έκθεση, την οποία σχεδίασαν οι Τόμι Χόντον και Τάιρ Μέιμντοφ, παρακολουθεί την ιστορία της αυτοπροσωπογραφίας από την προϊστορική εποχή έως το 2006, χρονιά που η Πάρις Χίλτον ισχυρίζεται ότι «εφηύρε» το σέλφι. Παρουσιάζονται αυτοπροσωπογραφίες τέχνης του 21ου αιώνα, πορτρέτα της Ζακλίν Κένεντι μέσα σε καθρέφτη από τη δεκαετία του 1960, σέλφις με φαγητά που έχουν αναρτηθεί στο Instagram, εντυπωσιακά πορτρέτα με φόντο ουρανοξύστες, ακόμη και «κακόφημες» σέλφις στο μπάνιο. Φυσικά, υπάρχει και ένα ολόκληρο τμήμα αφιερωμένο στην «τέχνη του ναρκισσιστή».

Οι δύο σχεδιαστές ηλεκτρονικών παιχνιδιών και εμπειριών από την Καλιφόρνια εμπνεύστηκαν την ιδέα του μουσείου πέρσι, όταν έμαθαν ότι οι περισσότεροι άνθρωποι που επισκέπτονται το Λούβρο, αντί να φωτογραφίζουν τη Μόνα Λίζα του Λεονάρντο Ντα Βίντσι, προτιμούν να βγάζουν σέλφι πλάι στο περίφημο έργο τέχνης. Στην αρχή έκαναν πλάκα αλλά μετά σκέφτηκαν: «Γιατί όχι ένας χώρος που θα διερευνά κάτι που είναι μεν πολωτικό, αλλά αναμφισβήτητα πιασάρικο;», όπως είπε ο Τόμι Χόντον μιλώντας στον Guardian. Και είναι σίγουρο ότι ακόμα και αυτοί που «μισούν» την κουλτούρα του σέλφι, θα την δουν με άλλο μάτι, διερευνώντας την ιστορία του φαινομένου.

Το μουσείο εγκαταστάθηκε σε ένα πρώην πολυκατάστημα 8.000 τ.μ. στο Γκλέντεϊλ του Λος Αντζελες και χωρίζεται σε δύο τμήματα. Στο πρώτο υπάρχει ένα χρονοδιάγραμμα των σέλφις  από τις πρώτες τοιχογραφίες που βρέθηκαν σε προϊστορικά σπήλαια μέχρι την εποχή του Facebook και τις κάμερες των smartphones: «Θέλουμε να δείξουμε στους ανθρώπους όλα αυτά τα πράγματα που χρειάστηκε να συγκλίνουν πριν φτάσουμε στις σέλφις», δήλωσε ο Χόντον, «Αν δεν είχαμε μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οι σέλφις ίσως δεν θα είχαν απογειωθεί». Πράγματι η επανάσταση των σέλφις οφείλεται στο Διαδίκτυο: «Μπορείτε να βγάλετε σέλφις με μια Polaroid, αλλά τι αποτέλεσμα θα έχουν αν δεν μπορείτε να τις κάνετε γρήγορα share ή upload;» ρωτάει ο Χόντον.

Το δεύτερο μέρος της έκθεσης περιλαμβάνει μια σειρά από έργα σύγχρονων καλλιτεχνών εμπνευσμένα από την κουλτούρα των σέλφις. Το μουσείο ελπίζει επίσης ότι θα μπορέσει να ανακοινώσει κάτι, το οποίο θα αξίζει να συμπεριληφθεί στο βιβλίο Guinness World Records. Το Μουσείο των Σέλφις όμως δεν είναι απλά άλλη μια ψηφιακή έκθεση. Διαθέτει επίσης installations με την βοήθεια των οποίων οι επισκέπτες μπορούν να δημιουργήσουν τις δικές τους εικόνες. Υπάρχουν για παράδειγμα ρυθμίσεις και ένας χώρος σαν γυμναστήριο και μπορεί κανείς να περπατάει σε έναν καθρέφτη που δείχνει έξι πακέτα κοιλιακών ή μια εντυπωσιακή στάση της γιόγκα τύπου «φιόγκος».

Επιπλέον, η έκθεση είναι εκπαιδευτική. Γνωρίζατε, για παράδειγμα, ότι ο Ρόμπερτ Κορνέλιους, αμερικανός κατασκευαστής λαμπτήρων, τράβηξε το 1839 την πρώτη φωτογραφία του εαυτού του; Έπρεπε να σταθεί για 15 λεπτά ακίνητος για να συλλάβει την εικόνα του με την τεχνική της δαγκεροτυπίας. Ακόμη, ο όρος «selfie» ήταν το 2013 η λέξη της χρονιάς για τα Oxford Dictionaries, αλλά χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 2002 σε ένα on line φόρουμ στην Αυστραλία.

Μήπως η κουλτούρα των σέλφις είναι ανησυχητική; «Όλοι έχουμε εγώ. Οι σέλφις δεν είναι κακές εκτός εάν και αν γίνουν σκοπός της ψυχικής και της πνευματικής σας υγείας, ή της ζωής σας», απαντάει ο Χόντον. Αυτή η ανησυχία διερευνάται επίσης σε ένα μυστηριώδες τμήμα του μουσείου, που είναι αφιερωμένο στις «θανατηφόρες σέλφις». Περισσότεροι από 300 άνθρωποι έχουν χάσει μέχρι στιγμής τη ζωή τους σε ατυχήματα ενώ προσπαθούσαν να φωτογραφίσουν τον εαυτό τους. Σκοτώθηκαν πέφτοντας σε σιδηροδρομικές γραμμές ή από ψηλά κτίρια, ενώ κάποιοι σύγχρονοι Νάρκισσοι πνίγηκαν καθώς προσπαθούσαν να βγάλουν σέλφι μέσα στο νερό.

Γιατί το κάνουν αυτό οι άνθρωποι; Αξίζει να πεθάνεις για μια φωτογραφία; Εξετάζοντας τις ψυχολογικές διαστάσεις του φαινομένου, οι διοργανωτές της έκθεσης προσπαθούν να δώσουν τροφή για σκέψεις στους επισκέπτες του μουσείου: «Ελπίζουμε ότι οι άνθρωποι θα αναρωτηθούν “γιατί βγάζω αυτή τη φωτογραφία;”», λέει ο Χόντον.

Φωτογραφίες των Καρντάσιαν δεν υπάρχουν στην έκθεση, αλλά γίνεται αναφορά σε αυτές: «Το γεγονός, ότι ένας διάσημος άνθρωπος μπορεί να βγάλει μια φωτογραφία με το τηλέφωνό του μπροστά από έναν καθρέφτη και να έχει αντίκτυπο, λέει πολλά για τον πολιτισμό μας», λέει ο Χόντον. Και προσθέτει: «Τα σέλφις του στυλ “μόλις ξύπνησα“ είναι κυρίως διαφημιστικά. Είναι σχεδόν τέχνη να κάνεις κάτι να μοιάζει αυθεντικό όταν είναι σκηνοθετημένο».

Η σέλφι της Ελεν ντε Τζενέρις από την τελετή των Οσκαρ το 2014 έκανε ρεκόρ στο Twitter. Πέρα από τους σταρ που είχαν συγκεντρωθεί γύρω της, η επιτυχία της δεν ήταν τυχαία: «Ο ισχυρότερος λόγος που κάνει τους ανθρώπους να συνδέονται με τις σέλφις, είναι η αυθόρμητη προσέγγιση τους», λέει ο Χόντον. Και η συγκεκριμένη φωτογραφία αποτυπώνει ακριβώς τον αυθορμητισμό και το κέφι των συμμετεχόντων.

Οι πιο αγαπημένες φωτογραφίες στο Instagram, πάντως, δεν είναι σέλφις.  Η ανακοίνωση εγκυμοσύνης της Μπιγιονσέ έχει 11.232.344 likes, η μεταμόσχευση νεφρού της Σελένα Γκόμεζ 10,5 εκατομμύρια likes ενώ η ανακοίνωση της γέννησης του τέταρτου παιδιού του Κριστιάνο Ρονάλντο είναι αυτή τη στιγμή η φωτογραφία με τα περισσότερα likes στο Instagram!

Γιατί, λοιπόν, βγάζουμε σέλφις και τις ποστάρουμε πρώτες και καλύτερες; «Οι σέλφις τεκμηριώνουν με εύκολο τρόπο ένα ταξίδι, μια στιγμή, κάτι για το οποίο θέλουμε να καυχηθούμε», απαντούν οι διοργανωτές.  Ωστόσο, δεν παίρνουν πολύ στα σοβαρά το έργο τους. Δεν απευθύνονται στην ελίτ ή μόνο τον κόσμο της τέχνης: «Η κατανόηση της τέχνης δεν πρέπει να είναι δύσκολη – μπορεί να είναι για όλους», υποστηρίζουν. Στο κάτω κάτω με μια σέλφι μπορείς να κάνεις και ένα δικό σου έργο τέχνης.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News