Η ημέρα ξεκίνησε με μια παραδοχή: ο τουρισμός δεν αντιμετωπίζεται με τη δέουσα σοβαρότητα ούτε στο ευρωπαϊκό επίπεδο.

Μολονότι συνέβαλε με 10% στο ΑΕΠ της Ενωσης, με 24 εκατ. θέσεις εργασίας και με πάνω από 600 εκατ. τουρίστες το 2016.

Η Ευρωπαϊκή Ημέρα Τουρισμού που οργανώθηκε στις Βρυξέλλες από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 28 Νοεμβρίου, κύλησε απολογητικά για το παρελθόν και με υποσχέσεις για το μέλλον . Μια και ο τουρισμός δεν έχει τη θέση που του αξίζει, ούτε στην πολιτική, ούτε στην οικονομική ατζέντα.

Γι’ αυτό και στην ημερίδα ακούστηκε πολλές φορές ότι «χρειάζεται ένας Επίτροπος ειδικά για τον τουρισμό». Ίσως. Αυτή τη στιγμή ο τουρισμός περιλαμβάνεται στο χαρτοφυλάκιο για την Εσωτερική Αγορά, τη Βιομηχανία, την Επιχειρηματικότητα και τις Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις (ΜΜΕ).

Θα δώσει όμως κάτι τέτοιο τη λύση; Ας μην ξεχνάμε: υπάρχει μεγάλη απόσταση μεταξύ της ΕΕ και του τουρισμού.

Ο τομέας είναι η τρίτη μεγαλύτερη οικονομία στην Ενωση και παρ’ όλα αυτά δεν έχει ειδικό κωδικό σε κονδύλια χρηματοδότησης.

Τα ζητούμενα είναι πολλά: ασφάλεια, βιωσιμότητα, καινοτομία, κατάρτιση, δεξιότητες. Επίσης: προώθηση της Ευρώπης ως ενιαίου προορισμού, με εξειδίκευση σε χώρες ανάλογα με τα θεματικά προϊόντα, την εποχή και το είδος των διακοπών. Αυτό ήταν και το μήνυμα του προωθητικού βίντεο που προβλήθηκε «Ευρώπη: όποτε είστε έτοιμοι», με πρώτο πλάνο τον Παρθενώνα.

Επίσης οι μεταβαλλόμενες συνήθειες και προτιμήσεις των ταξιδιωτών. Η τεχνολογική εξέλιξη και οι θεαματικές αλλαγές στον τρόπο που αναζητούμε, διαλέγουμε και κλείνουμε τις διακοπές μας. Η μετατόπιση της δεξαμενής τουριστών προς ανατολάς, στην Κίνα, με τις ιδιαιτερότητες αυτής της αγοράς.

Αλλά και οι πολιτικές προεκτάσεις.

«Ο πολιτικός λαϊκισμός είναι ο μεγαλύτερος εχθρός για την Ευρώπη και τον τουρισμό σήμερα», είπε ο αντιπρόεδρος της Επιτροπής Μεταφορών και Τουρισμού του ΕΚ και υπεύθυνος της Ειδικής Ομάδας Εργασίας για Θέματα Τουρισμού Ιστβάν Ουχέλι, επισημαίνοντας την ανάγκη για ειρήνη και για μια «ανταγωνιστική και «έξυπνη» Ευρώπη που θα στηρίξει τον τουρισμό. «Χρειαζόμαστε καλύτερη εκπροσώπηση της τουριστικής βιομηχανίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο», πρόσθεσε. Για να καταλήξει ότι αυτό σημαίνει τρία πράγματα: «έναν νέο Επίτροπο αποκλειστικά για τον τουρισμό στην επόμενη θητεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ειδική γραμμή για τον τουρισμό στον προϋπολογισμό και αποτελεσματικό κώδικα θεωρήσεων (Visa Code)».

Εκπροσωπώντας 700 τοπικούς και περιφερειακούς συμβούλους και δημάρχους ανά την Ευρωπαϊκή Ενωση ο πρόεδρος της ΝΑΤ Commission of the European Committee of the Regions Οσι Μαρτικάινεν σημείωσε: «Δεν είμαστε αρκετά στρατηγικοί. Σκεφτόμαστε ακόμα τοπικά. Χάνουμε τη μεγάλη εικόνα. Πρέπει να κάνουμε περισσότερες συνεργασίες στον τουρισμό». Και προειδοποίησε: «Χάνουμε το πλοίο της ψηφιακής εποχής. Ο προορισμός θα πρέπει να είναι online και σε περισσότερες από μία γλώσσες».

Από την άλλη, ο φινλανδός παράγοντας επικαλέστηκε πρόσφατη μελέτη με βάση την οποία «οι επιβάτες κρουαζιέρας ξοδεύουν λιγότερα χρήματα σε έναν προορισμό ακόμη και από αυτούς που κάνουν κάμπινγκ. Θα πρέπει να αναρωτηθούμε ποιος μας επισκέπτεται, όχι μόνο πόσοι».

Για να υπερθεματίσει ο γενικός γραμματέας Οικονομικών Υποθέσεων και Επικοινωνίας της Εσθονίας Βιλιάν Λούμπι: «Μετράμε τον αριθμό των επισκεπτών. Είναι πολύ πιο σημαντικό να μετρήσουμε τα έσοδα. Αυτός είναι ένας τρόπος να διαφυλάξουμε επίσης τη βιωσιμότητα». Μόνο που η ανάγκη για εύρεση θέσεων εργασίας είναι τόσο έντονη ώστε ξεπερνά την υπερφόρτωση των προορισμών και τη σπατάλη των φυσικών πόρων.

Η Ευρώπη βρέθηκε κι αυτή «απροετοίμαστη για το φαινόμενο της οικονομίας του διαμοιρασμού. Χρειάζεται να συζητήσουμε σε ευρωπαϊκό επίπεδο την επίδρασή της και πώς να σταθεροποιήσουμε την κατάσταση. Πρέπει να προστατέψουμε τους κατοίκους», δήλωσε ο κ. Μαρτικάινεν.

Υπάρχει μια αναπτυσσόμενη τάση για «μη ελεγχόμενο τουρισμό και οι κάτοικοι αισθάνονται το βάρος. Πρέπει να το αντιμετωπίσουμε με όρους αγοράς πριν έρθει ο νομοθέτης», είπε ο γενικός γραμματέας της Ένωσης των Συνδέσμων Τουριστικών και Ταξιδιωτικών Πρακτόρων και Οργανωτών Ταξιδίων Χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης Μισέλ ντε Μπλαντ. Για να επιχειρηματολογήσει, με τη σειρά του, ο διευθυντής πολιτικής της Airbnb ΕΜΕΑ Πάτρικ Ρόμπινσον ότι «η εμπειρία είναι το επόμενο μεγάλο ζητούμενο στον τουρισμό για τα χρόνια που θα έρθουν. Πλέον επανέρχεται η εμπλοκή αληθινών ανθρώπων στην τουριστική εμπειρία».

Οι φθηνότερες εναλλακτικές λύσεις «είναι θεμιτές», τόσο στη διαμονή, όσο και στις αερομεταφορές, αλλά «χωρίς να διακινδυνεύουμε την ασφάλεια», δήλωσε από την πλευρά του ο πρόεδρος της ANEC «Φωνή των Ευρωπαίων Καταναλωτών στην Τυποποίηση» Αρνολντ Πιντάρ.

Πέντε από τους δέκα κορυφαίους προορισμούς στον κόσμο βρίσκονται στην Ευρώπη. Και μία στις εννέα θέσεις εργασίας συνδέεται με τον τουρισμό. Υπάρχουν όμως προκλήσεις: ασφάλεια, πρόσφυγες, υπερτουρισμός, κλιματική αλλαγή, βιώσιμη ανάπτυξη, ψηφιακή ατζέντα. «Πρέπει να γίνουμε μέρος του σχεδιασμού, όχι μόνο της διαχείρισης της κρίσης. Απαιτούνται κονδύλια για δημόσιες υποδομές στους προορισμούς», τόνισε η πρόεδρος και διευθύνουσα σύμβουλος του Παγκόσμιου Συμβουλίου Ταξιδίων και Τουρισμού (WTTC) Γκλόρια Γκεβάρα. Εστίασε επίσης στη βίζα. Και στα πολιτιστικά και φυσικά πλεονεκτήματα. Γιατί «οι ταξιδιώτες σήμερα επισκέπτονται προορισμούς για την εμπειρία».

Η αναγνώριση της αξίας της τουριστικής βιομηχανίας «υπήρξε πάντα μια δύσκολη μάχη», δήλωσε ο επικεφαλής στρατηγικής του Ευρωπαϊκού Τουριστικού Συνδέσμου (ΕΤΟΑ) Τιμ Φέρχαρστ, παραθέτοντας μια σειρά από παραμέτρους που επηρεάζουν: έμμεση φορολογία, περιβάλλον, πολιτική θεωρήσεων (βίζα), μεταφορές. Ταυτόχρονα «υπάρχει ένα μεγάλο κενό ανάμεσα στον ακαδημαϊκό χώρο και την αγορά. Τα πανεπιστήμια θα πρέπει να συμμετέχουν περισσότερο στον τουρισμό. Η αγορά χρειάζεται φρέσκιες ιδέες», είπε.

Για την αναπληρώτρια υπουργό Τουρισμού της Βουλγαρίας Ιρίνα Γκεοργκίεβα, τρεις είναι οι προτεραιότητες στον τομέα έως το 2025: η ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού, η ψηφιοποίηση των τουριστικών υπηρεσιών και η συνεργασία. Μάλιστα, το υπουργείο Τουρισμού της Βουλγαρίας πρόκειται να δημιουργήσει μια διεύθυνση η οποία θα έχει στόχο να συγκλίνουν οι απαιτήσεις της σύγχρονης φιλοξενίας με το τουριστικό δυναμικό.

Υπάρχει «έλλειψη κατηρτισμένου προσωπικού και η ικανοποίηση των πελατών συνδέεται με αυτό, όπως υπάρχει και υστέρηση στην ψηφιοποίηση των υπηρεσιών όσο και στην τεχνολογική καθοδήγηση, σημείωσε πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συνδέσμου για Ξενοδοχεία, Εστιατόρια και Καφέ (HOTREC) Σουζάν Κράους – Βίνκλερ. «Είναι πιο εύκολο να συλλέγεις δεδομένα, από το να τα επεξεργάζεσαι», σχολίασε.

«Δεν μπορούμε να ανταγωνιστούμε στην τιμή, γι’ αυτό και πρέπει να ανταγωνιστούμε στο προϊόν. Απαιτείται καινοτομία στην ποιότητα, στις διαδικασίες και στο προϊόν. Η ψηφιοποίηση του τομέα είναι καθοριστικής σημασίας. Ο δημόσιος τομέας θα πρέπει να διαθέσει κονδύλια για το λογισμικό, το ταλέντο, τις δεξιότητες και τη βελτίωση του ανθρώπινου δυναμικού. Χρειάζεται να δημιουργηθούν νέα προϊόντα για να αντιμετωπίσουν τον υπερτουρισμό», είπε ο Πάτρικ Τόρεντ της πλατφόρμας NECSTour.

Ποια είναι όμως η θέση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων; Αν και σημαντικό ποσοστό της τουριστικής βιομηχανίας, οι ΜΜΕ παραμένουν περιθωριοποιημένες και δεν βρίσκουν διέξοδο στην ευρωπαϊκή χρηματοδότηση. Κι αυτό λόγω της πολυπλοκότητας του συστήματος. «Η χρηματοδότηση γίνεται με μεσάζοντες», είπε αναφερόμενος στις τράπεζες ο εμπειρογνώμων της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων Αντρέα Κολαντόνιο. «Αρα προτεραιότητα είναι να δημιουργήσουμε καλούς μεσάζοντες», τόνισε, επισημαίνοντας άλλες δύο παραμέτρους που επηρεάζουν τη λειτουργία των ΜΜΕ: την κλιματική αλλαγή και τη γήρανση του πληθυσμού. Όπως εξήγησε, χώρες σαν την Κροατία και την Ελλάδα «ωφελήθηκαν από την κατάρρευση της Ανατολικής Μεσογείου. Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα έπρεπε να έχει μια ανεξάρτητη πολιτική για τον τουρισμό. Και μια ξεκάθαρη γραμμή γι’ αυτόν στον προϋπολογισμό της ώστε να υπάρξουν καλύτερες επενδυτικές ευκαιρίες. Οπως έχει ο πολιτισμός».

Οι πρωτοβουλίες σε ευρωπαϊκό επίπεδο δεν φθάνουν στο τοπικό. Οι ΜΜΕ «έχουν δυσκολία να βρουν πρόσβαση στη χρηματοδότηση», σχολίασε η Κλαούντια Μοντέιρο ντε Αγκιάρ, μέλος της Επιτροπής Μεταφορών και Τουρισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και πρόεδρος της ομάδας για τις ΜΜΕ στον τουρισμό. «Χρειαζόμαστε κατευθύνσεις σε βασικά θέματα, ώστε αυτά να διαχυθούν σε εθνικό επίπεδο. Και οι δεξιότητες θα πρέπει να ενσωματωθούν στην ακαδημαϊκή γνώση».

Στην Ελλάδα «σχεδόν 95% των επιχειρήσεων στον τουρισμό είναι ΜΜΕ», σημείωσε ο γενικός γραμματέας Τουριστικής Πολιτικής και Ανάπτυξης Γιώργος Τζιάλλας, τονίζοντας τη σημασία των ευρωπαϊκών προγραμμάτων και της συνεργασίας δημόσιου και ιδιωτικού τομέα με παροχή κινήτρων.

Ένα ακόμα «αγκάθι» επισήμανε ο γάλλος αναπληρωτής διευθυντής για την Ελκυστικότητα, τη Διεθνή Προβολή και την Καινοτομία με αρμοδιότητα την Προβηγκία, τις Αλπεις και την Κυανή Ακτή Λοράν Μπεσόζι: «η φορολογική ομοιογένεια». Σήμερα «δεν υπάρχει ευρωπαϊκή στρατηγική για τον τουρισμό που να λαμβάνει υπόψη κάθε προορισμό». Η Ευρωπαϊκή Ένωση «πρέπει να προωθήσει το σύνολο της επικράτειας ως προορισμό στο εξωτερικό και να δημιουργηθούν θεματικές που να συνδυάζουν διάφορες χώρες». Η φορολογική πίεση «διαρκώς αυξάνεται ειδικά για τις ΜΜΕ σε όλη την ευρωπαϊκή επικράτεια», συμπλήρωσε κ. ντε Μπλαντ. Προβλέποντας ότι «οι μεσάζοντες στην ψηφιακή εποχή θα είναι το πιο κρίσιμο ζήτημα» τα επόμενα πέντε – δέκα χρόνια.

Το 2027 13 εκατ. θέσεις εργασίας θα συνδέονται με τον τουρισμό. «Θα πρέπει να προσαρμοστούμε στη νέα τεχνολογία, τις νέες απαιτήσεις των καταναλωτών, στις νέες δεξιότητες και να εκσυγχρονιστούμε. Θα πρέπει να πάρουμε τον ευρωπαϊκό τουρισμό πιο πολύ στα σοβαρά», κατέληξε η Επίτροπος Εσωτερικής Αγοράς, Βιομηχανίας, Επιχειρηματικότητας και ΜΜΕ Ελζμπιέτα Μπιενκόφσκα. Για να συμπληρώσει η αντίστοιχη αρμόδια γενική διευθύντρια της ΕΕ Λόουρι Έβανς ότι «η δημιουργία θέσεων εργασίας δεν είναι κάτι που το θεωρούμε δεδομένο. Χρειάζεται διαφοροποίηση και επένδυση στο ανθρώπινο δυναμικό για να εξελίξει τις δεξιότητές του». Όσο για τη βίζα: «η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν τα πάει καλά σε αυτό».

Το 2016 περίπου 120 εκατομμύρια Κινέζοι ταξίδεψαν στο εξωτερικό. Πόσοι ήρθαν στην Ευρώπη; Λιγότεροι από το 1/10. Μόλις 10,2 εκατομμύρια. Στην Ελλάδα 150.000.

Το 2018 είναι Έτος Ευρώπης – Κίνας.

Ιδού τροφή για σκέψη.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News