Μπορεί να το δει κανείς και αλλού. Αλλά ας πάρουμε το παράδειγμα της Βρετανίας. Εκεί η Τερέζα Μέι υπερασπίζεται τον «καπιταλισμό της ελεύθερης αγοράς» ενώ ο Τζέρεμι Κόρμπιν ομνύει στον «σοσιαλισμό του 21ου αιώνα». Αλλά τι σημαίνουν πραγματικά αυτές οι ταμπέλες; Ποιες οικονομικές πολιτικές εννοούν; Τι είδους κοινωνίες περιγράφουν;

Η έννοια του καπιταλισμού, σημειώνει στον Independent ο Μπεν Χου, χρονολογείται από τη Βιομηχανική Επανάσταση, όταν οι πλούσιοι επιχειρηματίες κατείχαν το φυσικό «κεφάλαιο» που δημιουργήθηκε με την εξέλιξη της τεχνολογίας: το αφεντικό του νέου κλωστοϋφαντουργικού εργοστασίου ήταν και ο ιδιοκτήτης του.

Αλλά ποιος κατέχει το  κεφάλαιο, τα «μέσα παραγωγής» της σύγχρονης οικονομίας μας; Εκατομμύρια από εμάς θα επενδύσουμε σε αυτές τις γιγαντιαίες εταιρείες μέσω των συνταξιοδοτικών μας ταμείων. Αυτό μας κάνει όλους «καπιταλιστές», όπως οι ιδιοκτήτες μύλων του 19ου αιώνα; Μετά βίας. Ενα άλλο ζήτημα, σήμερα, είναι το γεγονός οι πιο δυναμικές εταιρείες  -όπως η Google, η Amazon και η Uber- κατέχουν στην πραγματικότητα πολύ μικρό «κεφάλαιο» με την κλασική έννοια της λέξης.

Ο «σοσιαλισμός», από την άλλη, είναι μια παρόμοια προβληματική ταμπέλα, που χρονολογείται από την εποχή των πολιτικών αγώνων μεταξύ των μόλις οργανωμένων εργαζομένων και της καθεστηκυίας οικονομικής ελίτ. Αλλά οι εργαζόμενοι κέρδισαν πολλές από αυτές τις μάχες, αποκτώντας δικαιώματα στο χώρο εργασίας, καθολικά δικαιώματα ψήφου και συστήματα κοινωνικής πρόνοιας.

Τι σημαίνει, όμως, ο σοσιαλισμός σε ένα σύγχρονο πλαίσιο; Είναι ο κεντρικός σχεδιασμός της Σοβιετικής Ένωσης και η κατάργηση της ιδιωτικής ιδιοκτησίας; Οι έλεγχοι τιμών στη Βενεζουέλα; Η καταστολή των πολιτικών ελευθεριών στην Κούβα; Ή μήπως σημαίνει απλά την κρατική ιδιοκτησία ορισμένων επιχειρήσεων-μονοπωλίων κοινής ωφέλειας;

Αυτό φαίνεται να δικαιολογεί τη χρήση του όρου στο εκλογικό μανιφέστο του Εργατικού Κόμματος. Αλλά, σύμφωνα με αυτό το σκεπτικό, θα λέγαμε την Ολλανδία σοσιαλιστική χώρα επειδή το σιδηροδρομικό της δίκτυο είναι κρατικό; Είναι η Γαλλία σοσιαλιστική επειδή διαθέτει μια κρατική ενεργειακή εταιρεία; Είναι η Γερμανία σοσιαλιστική επειδή ρυθμίζει τις αμοιβές;

Στην πραγματικότητα, όλες αυτές οι χώρες είναι σοσιαλδημοκρατίες – μια ποικιλία ανεπτυγμένων παγκόσμιων οικονομιών βασισμένες στην αγορά.

Η Βρετανία είναι μια άλλη περίπτωση. Το ίδιο και η Ιαπωνία. Οπως και οι σκανδιναβικές χώρες. Ολες αυτές είναι μεικτές οικονομίες, όπου οι αγορές συνυπάρχουν με κάποιο βαθμό κρατικής ιδιοκτησίας και παρέμβασης. Ακόμη και οι ΗΠΑ, με τα κρατικά χρηματοδοτούμενα προγράμματα επιστημονικής έρευνας και το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης New Deal, είναι στην πραγματικότητα μια μεικτή οικονομία.

Οι άνθρωποι δεν έχουν ελεύθερο χρόνο και οι ταμπέλες μπορούν να είναι χρήσιμες συντομογραφίες μόνο όταν όλοι γνωρίζουμε πάνω-κάτω αυτό που εννοούν. Αλλά αυτές οι συγκεκριμένες ταμπέλες -«καπιταλιστές», «σοσιαλιστές»- δεν διευκολύνουν την κατανόηση. Μάλλον την βραχυκυκλώνουν.

Φωτό: Διαδηλωτές στην πλατεία Τραφάλγκαρ του Λονδίνου την Πρωτομαγιά του 2008. Τι θέλουν ακριβώς; Πηγή: Photo by Daniel Berehulak/Getty Images

Θα είχε μείνει εκεί που ήθελε – στην αφάνεια – εάν πριν δέκα χρόνια δεν την ανακάλυπτε τυχαία πριν από δέκα χρόνια ο γιος ενός παλαιοπώλη. Από τότε ήταν πολλοί αυτή που έσκυψαν πάνω από τη ζωή της Βίβιαν Μάιερ – δεν βρίσκεις εύκολα μια  επαγγελματία νταντά και ερασιτέχνιδα φωτογράφο με τέτοιο φωτογραφικό ταλέντο. Να λοιπόν που ήρθε η ώρα να γίνει η γυναίκα αυτή πρωταγωνίστρια ενός βιογραφικού λευκώματος. Ο τίτλος του είναι «Vivian Maier Developed. The Real Story of the Photographer Nanny» και συγγραφέας του η Αν Μαρκς.

Στην ουσία, γράφει η Repubblica, πρόκειται για κάτι περισσότερο. Η Μάιερ είχε τραβήξει χιλιάδες φωτογραφίες χωρίς να τις εμφανίσει. Πέθανε το 2009, στα 83 της χρόνια, μόνη, φτωχή και άσημη. Και ήταν αυτή η τριπλή ιδιότητα που τροφοδότησε τον μύθο της και γέννησε ένα ντοκιμαντέρ, το «Finding Vivian Maier», που το 2013 έφτασε ως τις υποψηφιότητες των Οσκαρ. Από το ντοκιμαντέρ μαθαίνει κανείς ότι ο γιος εκείνου του παλαιοπώλη αγόρασε σε μια δημοπρασία ένα κουτί γεμάτο φιλμ δίνοντας κάπου 400 δολάρια. Και ανακάλυψε ένα θησαυρό.

Το βιβλίο τώρα έρχεται να αναδείξει όχι μόνο τις φωτογραφίες αλλά και τη ζωή της φωτογράφου. Σύμφωνα με τη βιογραφική έρευνα της Μαρκς, η Βίβιαν γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη το 1926, ενώ λάτρεψε τη φωτογραφία στα 25 της χρόνια ξεκοκαλίζοντας ό,τι εγχειρίδιο έπεφτε στα χέρια της. Και ο φακός της φυλάκισε χιλιάδες πρόσωπα, μεταξύ των οποίων και κάποια διάσημα όπως ο Φρανκ Σινάτρα και ο Κάρι Γκραντ, αλλά και κτίρια στη Νέα Υόρκη, το Λος Αντζελες και το Σικάγο.

Γιατί όμως προτίμησε την αφάνεια σε τέτοιο βαθμό ώστε να μην τυπώσει καν πολλές από τις φωτογραφίες της; Ο λόγος βρίσκεται στο οικογενειακό παρελθόν της Βίβιαν. Ο πατέρας της ήταν αλκοολικός, η μητέρα της μια εξαιρετικά ψυχρή γυναίκα και ο αδελφός της ένας χρήστης ναρκωτικών που έφτασε να νοσηλευτεί για σχιζοφρένεια. Ποια οικογένεια θα εμπιστευόταν μια τέτοια νταντά;

Δύσκολα λέγονται πάντως όλα αυτά με μια φωτογραφία.

Φωτό: Και από μια άποψη, ανακάλυψε και τη σέλφι. Πηγή: vivianmaier.com

Πόσες φορές, έπειτα από μια σεξουαλική επίθεση, γονείς ή φίλοι των θυμάτων  έχουν πει, «Μα ρούχα ήταν αυτά που φορούσε;». Ή, ακόμη χειρότερα, «Ντυμένη έτσι, με τόσο κοντή φούστα,  πήγαινε γυρεύοντας …»,  λες και το θύμα είχε προκαλέσει;

Τώρα, για να εκλείψει πια, αυτή τη σκοταδιστική – και διαδεδομένη σε όλο τον κόσμο –  αντίληψη,  διοργανώθηκε από τον Τζεν Μπρόκμαν, Διευθυντή του Κέντρου Πρόληψης και Σεξουαλικής Διαπαιδαγώγησης στο Κάνσας μια έκθεση με τίτλο «Τι φορούσες;» (What Where You Wearing?).

Όπως αναφέρει η Chicago Tribune, η ιδέα είναι να απαλλαγούν επιτέλους τα θύματα από το αίσθημα της ενοχής. Γιατί για όσους ασκούν βία σε γυναίκες, δεν υπάρχει καμία δικαιολογία. «Θέλουμε οι άνθρωποι να δουν τον εαυτό τους να  αντανακλάται στις ιστορίες αυτές μέσω των ρούχων», δηλώνει ο Μπρόκμαν.

Δεκαοκτώ συνηθισμένα είδη ένδυσης με μία επιγραφή το καθένα, παρουσιάζονται στην έκθεση.  Εκεί αναγράφονται  οι  ιστορίες βίας που σχετίζονται με το ρούχο. Οι ιστορίες συγκεντρώθηκαν από φοιτητές που μοιράστηκαν σχετικά επεισόδια με διάφορους τρόπους: άλλοι σε κοινωνικές παρέες και άλλοι σε Κέντρα που παρέχουν βοήθεια σε θύματα βιασμών.

«Πολλά θύματα κακοποίησης έχουν επισκεφθεί την έκθεση, και συνειδητοποίησαν ότι δεν ήταν καθόλου ένοχοι», κατέληξε ο εμπνευστής της.

Η έκθεση θα γίνει σύντομα εικονική για να μπορεί να την επισκέπτεται κανείς και από το Διαδίκτυο.

Κι έχει να μάθει πολλά.

Φωτό: Η Τζούντι Φόστερ στην «Κατηγορούμενη» του 1988. Από τότε δεν έχει αλλάξει σχεδόν τίποτε. Πηγή: YouTube

Ποιος δεν θυμάται το τσουνάμι που έπληξε τον Μάρτιο του 2011 τις ακτές της Ιαπωνίας μετά τον σεισμό των 9 βαθμών, φέρνοντας όχι μόνο καταστροφή και θάνατο, αλλά και εκατομμύρια συντρίμμια στη θάλασσα;

Ε λοιπόν, μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Science από τον Γκρέγκορι Ρούιζ, βιολόγο του Smithsonian Environmental Research Center και συναδέλφους του από άλλα ερευνητικά ινστιτούτα των ΗΠΑ, δείχνει ότι «αυτά τα υλικά έχουν χρησιμοποιηθεί ως “σχεδίες” για να διασχίσουν τον Ειρηνικό Ωκεανό  περίπου 300 θαλάσσια είδη που ζουν συνήθως κατά μήκος των ακτών». Μια πραγματική μετανάστευση που αφορά κυδώνια, θαλάσσιες ανεμώνες, αστερίες και μέδουσες και που συνοδεύεται από τα εκατομμύρια των μη βιοδιασπώμενων πλαστικών υπολειμμάτων και από μικροσκοπικά συντρίμμια σκαφών.

Οι ερευνητές – αναφέρει το BBC – εξηγούν ότι «τα δύο τρίτα από αυτά τα είδη δεν έχουν παρατηρηθεί ποτέ στη Χαβάη ή στη Βόρεια Αμερική». Είναι εκπληκτικό δε το πώς οι οργανισμοί αυτοί έχουν επιβιώσει σε ένα εντελώς διαφορετικό περιβάλλον από ό,τι συνήθως. «Δεν πίστευα ότι οι περισσότεροι από αυτούς τους παράκτιους οργανισμούς θα μπορούσαν να επιβιώσουν στην ανοικτή θάλασσα για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα»,  εξηγεί ο Ρούιζ.

Πώς άντεξαν τις δυσμενείς συνθήκες της ανοιχτής θάλασσας; Σημαντική από αυτήν την άποψη ήταν «η χαμηλή ταχύτητα μετατόπισης, μεταξύ 1 και 2 κόμβων (δηλαδή 1,8-3,6 χιλιόμετρα την ώρα)», η οποία επέτρεψε στους οργανισμούς να προσαρμοστούν σιγά-σιγά. Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, κάθε χρόνο πετιούνται στους ωκεανούς περισσότερα  από 10 εκατομμύρια τόνοι πλαστικού, και από το 2025 το φαινόμενο αυτό πιθανώς να γίνει δέκα φορές πιο έντονο.

Αποχαιρέτα τη θάλασσα που ήξερες.

Φωτό: Ξεκίνησαν από την Ιαπωνία κι έπειτα από έξι χρόνια βρέθηκαν στη Χαβάη. Πηγή: Shutterstock