Τον Μάρτιο του 1980 ένας πληθωρικός φιλόδοξος εκδότης κυκλοφόρησε μια ολιγοσέλιδη εφημερίδα στην εξωφρενική τιμή των 5 δραχμών, όταν όλες οι υπόλοιπες πουλούσαν τα φύλλα του σε τριπλές και τετραπλές τιμές. Και γεννήθηκε η Αυριανή. Η εκκόλαψη και μετέπειτα ανεμπόδιστη εκδοτική δράση του Μάκη Κουρή σηματοδότησε το ύφος και την επιχειρηματική φιλοσοφία των ελληνικών ΜΜΕ στη μεταπολιτευτική Ελλάδα. Ο Αυριανισμός χρηματοδοτείται αρχικά από τη Δεξιά, προσχωρεί στον παπανδρεϊκό λαϊκισμό και ιδρύει μια σχολή έκφρασης που κωδικοποιήθηκε από πολλούς ως μια μορφή «διαπλεκόμενου λαϊκισμού». Αργότερα τα «βάζει» με τον πρώην ηγέτη της κρεμώντας τη νέα του σύζυγο ημίγυμνη στα μανταλάκια. Και τέλος εξελίσσεται σε ένα είδος αφίσας περιπτέρου εκβιάζοντας καταστάσεις με τα επιθετικά της πρωτοσέλιδα. Την ίδια πορεία ακολουθεί και η ιδιωτική τηλεόραση ενός άλλου Μάκη. Παράλληλα προμηθευτές του δημοσίου, όπως ο Άρης Βουδούρης ή η οικογένεια Βαρδινογιάννη, συστήνουν το αντίπαλο δεξιό δέος.

Τα ελληνικά ΜΜΕ, πριν και μετά την απελευθέρωση της τηλεόρασης, ακόμα και στην πρόσφατη μετάβαση στην ηλεκτρονική δημοσιογραφία παρέμειναν προσκολλημένα σε τρείς βασικές παθολογίες. Πρώτον, στην πλειονότητά τους δεν ανήκουν σε εκδότες αλλά σε επιχειρηματίες με πολλαπλές δραστηριότητες και συμπληρωματικά συμφέροντα, επενδύσεις στον αθλητισμό και προσδοκίες από τις κυβερνητικές αποφάσεις. Δεύτερον, στελεχώνονται διαχρονικά από ανθρώπους της «πιάτσας» με προσβάσεις σε κέντρα διαρροών ή με αποδεδειγμένες διασυνδέσεις. Σε αυτά τα αναξιοκρατικά μέσα, διευθυντής ραδιοφώνου με πολύωρες καθημερινές εκπομπές κομπιάζει σε κάθε τρίτη λέξη και χάνει τον ειρμό του λόγου, δημοσιογράφοι συνεντεύξεων αγνοούν τις βασικές αρχές της και ατάλαντες ύποπτες φυσιογνωμίες διαθέτουν χρόνο και βήμα. Ο Λιάγκας έγινε anchorman και showman!

Τρίτον, τα ελληνικά media ουδέποτε ανέκτησαν θεσμικά τον πραγματικό τους ρόλο μέσα στην κοινωνία. Η δημοσιογραφία ελάχιστα ερευνητική, περισσότερο κουτσομπολίστικη και ανόρεχτη στην καινοτομία, διαιώνισε περσόνες στη φορμόλη, ακολούθησε παλιομοδίτικα format και αντέγραψε, ορισμένες φορές σωστά, τις εισαγόμενες επιτυχίες. Ακόμα και οι ψυχαγωγικές εκπομπές και έντυπα βαριούνται να αλλάξουν (τη στιγμή που γράφω αυτές τις αράδες πάλι σε πρωινή εκπομπή παλιμπαιδίζοντες σαραντάρηδες παίζουν ρακέτες στην παραλία, και εμείς βλέπουμε). Και βέβαια το διαρκές σπορ του εκβιασμού δηλητηριάζει την αυτοεκτίμησή τους, ειδικά όταν αυτό φτάνει μέχρι τα γεγονότα του Ζαχόπουλου.

Το παράδοξο είναι ότι η διαπλοκή των μέσων οδήγησε στη δημιουργία προβλημάτων στους ίδιους τους πολιτικούς, όταν διαπίστωσαν ότι οι ασπόνδυλοι σκληροί και πεινασμένοι για εύνοιες επιχειρηματίες ξέφυγαν από οποιονδήποτε έλεγχο. Κάποιος αφελής πρώην πολιτικός περιέγραφε πρόσφατα μια συνάντηση του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, ως πρωθυπουργού, με θέμα τις τιμές της ενέργειας. Ο παρών στην συνάντηση Βαρδής Βαρδινογιάννης, όταν του ζητήθηκε μια μείωση του περιθωρίου του, απάντησε ότι έτσι και αλλιώς βγάζει πολύ λίγα! Αλλά ούτε ο πρωθυπουργός είχε περιθώριο πίεσης απέναντι στον εκδότη της Μεσημβρινής τη δεκαετία του ’80 και μέτοχο σε πολλά μέσα αλλά και στον μεγαλύτερο ιδιωτικό τηλεοπτικό σταθμό. Ο εκβιασμός στην πιο εξευγενισμένη του μορφή.

Τα σαθρά ΜΜΕ επιχείρησε να ποδηγετήσει με εξίσου φαύλο τρόπο ο ίδιος ο Ανδρέας Παπανδρέου, για να διαπιστώσει ότι οι «24 Ώρες» δεν θα μπορούσαν να ορθοποδήσουν ούτε στιγμή στην κινούμενη άμμο της ερημώδους δημοσιογραφίας. Αντίστοιχες προσπάθειες κάνουν και άλλοι και φυσικά ο νεότερος Καραμανλής με τον νόμο για τον βασικό μέτοχο, ο οποίος ήταν και ένας από τους λόγους που μετατράπηκε σε πλαδαρό μπούλη με αγάπη για το playstation. Είσαι ότι σου λένε τα media ότι είσαι, έγραφε απογοητευμένος ο κοινωνιολόγος Νίκλας Λούμαν. Η επανέκδοση της Μεσημβρινής και το φρεσκάρισμα από τη Γιάννα Αγγελοπούλου στον Ελεύθερο Τύπο «θάφτηκαν» στα νεκροταφεία των πολλών αποτυχημένων εκδοτικών προσπαθειών.

Σε όσους λοιπόν θρήνησαν την αρπαγή του πτωχευμένου ΔΟΛ από τον εξίσου πολυάσχολο επιχειρηματικά Μαρινάκη, να πούμε ότι απλώς η ζωή συνεχίζεται. Οι τηλεοπτικές συχνότητες θα καταλήγουν πάντα σε ίδιους ή όμοιους. Σε όσους οραματίζονται μια αριστερόστροφη Σαββίδεια δημοσιογραφία, θα απογοητευτούν. Όσοι ελπίζουν ότι η διαδικτυακή εξέλιξη των media θα πλαγιοκοπήσει τους παραδοσιακούς ιδιοκτήτες ας ελέγξουν πρώτα ποιοι ελέγχουν το 60% της κυκλοφορίας. Όλες οι κυβερνήσεις θα βάζουν επιδέσμους στο βαθύ θεσμικό τραύμα μας φοβούμενες τις συνέπειες μιας σύγκρουσης, ακόμα και ο αποφασισμένος για όλα Νίκος Παππάς.

Και αυτό είναι το γκρικ μίντια στόρυ, ο πραγματικός survivor τα τελευταία 40 χρόνια.

*Ο Επαμεινώνδας Κορώνης διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Westminster του Λονδίνου.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News