Όσον αφορά στην εκπαίδευση και την ευρύτερη μόρφωση των παιδιών και των εφήβων, η προσκόλληση σε μεθόδους και πρότυπα του παρελθόντος είναι κάθε άλλο παρά εποικοδομητική. Αυτό τουλάχιστον πιστεύουν οι Φινλανδοί οι οποίοι έχουν ένα από τα πιο επιτυχημένα εκπαιδευτικά συστήματα κόσμο, με τους νεαρούς και τις νεαρές εκπροσώπους τους να κατατάσσονται πρώτοι σε διεθνείς διαγωνισμούς και στις λίστες σχετικών ερευνών όπως το Διεθνές Πρόγραμμα PISA για την Αξιολόγηση των Μαθητών που διεξάγεται υπό την αιγίδα του ΟΟΣΑ.

Οι εξαιρετικές ακαδημαϊκές επιδόσεις των μαθητών και μαθητριών της Φινλανδίας που δεν αρχίζουν το σχολείο πριν από την ηλικία των επτά ετών, που περνούν σχετικά λίγες ώρες στις τάξεις και έχουν ελάχιστο διάβασμα για το σπίτι, που δεν υπόκεινται στην πίεση των εξετάσεων ενώ απολαμβάνουν και πολυήμερες διακοπές, προκαλεί εδώ και πολλά χρόνια τον εντυπωσιασμό των παιδαγωγών ανά τον κόσμο.

Σήμερα, ωστόσο, αυτοί οι πρωτοπόροι της εκπαίδευσης εμφανίζονται έτοιμοι για μια ακόμη επανάσταση στα σχολεία τους. Στον πυρήνα αυτής της νέας μεταρρύθμισης βρίσκεται ένας όρος αρχαίος, το «μάθημα», τον οποίο φαίνεται πως επιθυμούν σχεδόν να καταργήσουν ή έστω να περιορίσουν το βάρος του καθώς θεωρούν πως πέρα από συγκεκριμένες γνώσεις σε κάθε μάθημα ξεχωριστά, είτε πρόκειται για την Ιστορία είτε για τα Μαθηματικά, ιδιαίτερη σημασία για την όσον το δυνατόν αρτιότερη εκπαίδευση των παιδιών έχουν και οι δεξιότητες. Σύμφωνα, μάλιστα, με το BBC, κατάληξη αυτής της νέας μεταρρύθμισης στα σχολεία της Φινλανδίας θα μπορούσε να είναι η εξάλειψη του παραδοσιακού διαχωρισμού των γνώσεων σε θεματικές ενότητες.

Σ’ ένα γυμνάσιο της κωμόπολης Χάουχο, για παράδειγμα, στα νότια της χώρας καθώς μαθητές και μαθήτριες ηλικίας μόλις 12 ετών συνομιλούν για την έκρηξη του Βεζούβιου και την καταστροφή της Πομπηίας, καταλήγουν να συγκρίνουν μέσω φορητών ηλεκτρονικών υπολογιστών την αρχαία Ρώμη με τη Φινλανδία του σήμερα, τα ρωμαϊκά λουτρά με τα μοντέρνα spa, τα μεγάλα στάδια των σύγχρονων ευρωπαϊκών αστικών κέντρων με το Κολοσσαίο, ενώ στο τέλος της ημέρας συμμετέχουν στην κατασκευή μιας μακέτας του επιβλητικού ρωμαϊκού αμφιθέατρου, χρησιμοποιώντας έναν τρισδιάστατο εκτυπωτή.

Κατ’ αυτόν τον τρόπο το μάθημά της Ιστορίας δεν περιορίζεται μόνον στη γνώση των συμβάντων του παρελθόντος που σχετίζονται με την εξέλιξη της ανθρωπότητας αλλά αφορά επίσης την τεχνολογία, τις τεχνικές έρευνας, την επικοινωνία και τη συνάφεια των πολιτισμών, εξήγησε η Αλέξις Στέρνον, μια από τις καθηγήτριες του πρωτοποριακού αυτού σχολείου των 230 παιδιών.

Από τον περασμένο Αύγουστο, τα σχολεία της Φινλανδίας εστιάζουν στην αποκαλούμενη «διαθεματικότητα» και επιδιώκουν ν’ αναπτύξουν μια σχέση «συνεργασίας» με τα παιδιά τα οποία μπορούν να εργαστούν πάνω σε θέματα της επιλογής τους με τους διδάσκοντες να θέτουν τις κατευθυντήριες γραμμές και να καθορίζουν τις απαραίτητες παράλληλες δραστηριότητες που πραγματοποιούνται όχι μόνον στις σχολικές αίθουσες αλλά και σε μουσεία, κέντρα ερευνών και ακαδημαϊκά ιδρύματα.

Σύμφωνα με την Κίρστι Λόνκα, καθηγήτρια Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας στο πανεπιστήμιο του Ελσίνκι, η μέθοδος διδασκαλίας, πυλώνες της οποίας είναι οι «ερευνητικές εργασίες» ή/και τα «φαινόμενα» (Project ορ Phenomenon Based Learning – PBL) αποσκοπεί στο να προσφέρει στους μαθητές και τις μαθήτριες τα κατάλληλα εφόδια για να πορευτούν στον ψηφιακό 21ο αιώνα.

Ολιστική προσέγγιση ή αποδόμηση της γνώσης;  

Αυτό σημαίνει ότι πέρα από το να γνωρίζουν ότι η ανθηρή Πομπηία καταστράφηκε το 79 μ.Χ., θα πρέπει επίσης να είναι σε θέση ν’ αντιμετωπίζουν τον διαδικτυακό εκφοβισμό, να διακρίνουν τις ψευδείς ειδήσεις, να εγκαθιστούν προγράμματα στους υπολογιστές τους, να χειρίζονται -πέρα από απλώς να γνωρίζουν τι είναι- έναν τρισδιάστατο εκτυπωτή.

Η διαθεματικότητα προβλέπει όχι μόνον την αξιοποίηση της τεχνολογίας, συμπεριλαμβανομένων και των κινητών και των τάμπλετ για τις όποιες έρευνες κατά τη διάρκεια των μαθημάτων, αλλά και την ενασχόληση των μαθητών με τα πιο σημαντικά ζητήματα της επικαιρότητας.

Στο Χάουχο για παράδειγμα, τα παιδιά που εργάστηκαν πάνω στο θέμα της μετανάστευσης βίωσαν μια εμπειρία πολύ πιο χρήσιμη και, κυρίως, πειστική από κάθε μάθημα. Ζήτησαν τη γνώμη των ντόπιων για τη μετανάστευση και επισκέφτηκαν ένα κέντρο υποδοχής προσφύγων όπου συνομίλησαν με αιτούντες άσυλο. Επιθυμώντας να σχηματίσουν μια πιο σφαιρική εικόνα για το μεταναστευτικό στην Ευρώπη μοιράστηκαν τα συμπεράσματά τους μέσω video link με τους μαθητές και τις μαθήτριες ενός σχολείου στη Γερμανία που συμμετείχαν σ’ ένα παρόμοιο project.

«Στην πραγματική ζωή, ο εγκέφαλός μας δεν τεμαχίζεται σε θεματικές ενότητες. Σκεφτόμαστε με ολιστικό τρόπο και λαμβάνοντας υπόψη τα προβλήματα ανά τον κόσμο όπως οι παγκόσμιες κρίσεις, το μεταναστευτικό, η πορεία της οικονομίας, η μετα-αλήθεια, διαπιστώνουμε πως δεν έχουμε δώσει στα παιδιά μας τα εργαλεία για να αντιμετωπίσουν αυτόν τον διαπολιτισμικό κόσμο. Θεωρώ πως είναι λάθος να κάνουμε τα παιδιά να πιστεύουν πως ο κόσμος είναι απλός και ότι αν μάθουν ορισμένα γεγονότα και δεδομένα θα είναι προετοιμασμένα. Οπότε το να μάθουν να σκέφτονται και να κατανοούν είναι ιδιαίτερα σημαντικό», υποστήριξε η Κίρστι Λόνκα.

Επικριτές, ωστόσο, αυτής της πολυτροπικής προσέγγισης του κόσμου και της μάθησης προειδοποιούν για τον κίνδυνο αποδόμησης της συστηματικής γνώσης και επιλεκτικής χρήσης των όποιων πληροφοριών.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News