Η αναζωπύρωση της διαμάχης μεταξύ μιας μεγάλης και μιας μεσαίας ζυθοποιίας φέρνουν στο προσκήνιο την αγορά της μπίρας έτσι όπως έχει διαμορφωθεί τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα. Τι έχει συμβεί; Η διαμάχη της Ζυθοποιίας Μακεδονίας Θράκης (Βεργίνα) με την Αθηναϊκή Ζυθοποιία (Amstel, Heineken, Alpha κ.α.) που ξεκίνησε πριν από 14 χρόνια, πρόσφατα «άλλαξε πίστα»  αφού στο στόχαστρο του ιδιοκτήτη της πρώτης Δημήτρη Πολιτόπουλου έχει πλέον μπει και η μητρική εταιρεία Heineken στην Ολλανδία. Η εταιρεία του κ. Πολιτόπουλου κατέθεσε αγωγή σε δικαστήριο του Αμστερνταμ με την οποία ζητά από την Heineken N.V. και την ελληνική θυγατρική της, την Αθηναϊκή Ζυθοποιία, αποζημίωση άνω των 100 εκατ. ευρώ!

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή:

Η Ελλάδα δεν έχει μεγάλη κατανάλωση μπίρας, μάλιστα το 2010 στην αρχή της κρίσης υποχώρησε κατά 10%, στη συνέχεια όμως εμφάνισε σημάδια σταθερότητας και έχει παγιωθεί περίπου στα 3,8 εκατομμύρια εκατόλιτρα το χρόνο έναντι των 4,2 εκατομμυρίων του 2010. Σύμφωνα με τις στατιστικές, το 2015 στη χώρα μας καταναλώθηκαν κατά κεφαλή 35 λίτρα μπίρας, ποσότητα που τη φέρνει προτελευταία στη λίστα με την κατά κεφαλή κατανάλωση στις ευρωπαϊκές χώρες. Για την ιστορία, τελευταίες είναι η Γαλλία και η Ιταλία με 31 λίτρα ενώ πρώτη στον κατάλογο έρχεται η Τσεχία με  143 λίτρα και ακολουθούν η Γερμανία και η Αυστρία με 106 και 105 λίτρα αντίστοιχα.

Παρά τη σχετικά μικρή κατανάλωση πάντως, η κουλτούρα της μπίρας έχει αρχίσει να διαδίδεται και εδώ και οι Έλληνες καταναλωτές, που μέχρι πρότινος την αντιμετώπιζαν ως αναψυκτικό και την αποζητούσαν μόνο το καλοκαίρι, άρχισαν να ενδιαφέρονται για τα ποικίλα χρώματα, τα αρώματα και τις γεύσεις της. Ακόμη, αυξήθηκε το ποσοστό των γυναικών και των νέων που προτιμούν να πιουν μπίρα κατά την έξοδό τους. Είναι το πιο φθηνό αλκοολούχο ποτό που μπορεί να πιει κανείς αυτές τις δύσκολες εποχές χωρίς να «ματώσει», καθώς οι τιμές των υπολοίπων μπορεί να είναι απαγορευτικές εξαιτίας των συνεχών αυξήσεων του ειδικού φόρου κατανάλωσης.

Τα τελευταία χρόνια, εξάλλου, έκανε την εμφάνισή της και στην Ελλάδα η παγκόσμια τάση της μικροζυθοποιίας. Ξεκίνησαν διστακτικά, σήμερα όμως λειτουργούν περίπου 30 μεσαίες και μικρές τοπικές ζυθοποιίες σε διάφορα μέρη της Ελλάδας και συνεχώς εμφανίζονται νέες, πράγμα που αποδεικνύει ότι ο «αφρός» τους μπορεί να έχει διάρκεια. Δεν είναι τυχαίο.  Ένα από τα πιο συναρπαστικά πράγματα στον κόσμο της χειροποίητης μπίρας είναι η σταθερή εξέλιξή της και οι συνεχείς πειραματισμοί που οδηγούν κάθε χρόνο σε νέα κύματα γεύσεων αποδεικνύοντας πόσο αστείρευτος είναι ο πλούτος τους.  Και η γκάμα των μικροζυθοποιών είναι εξαιρετικά μεγάλη αφού περιλαμβάνει μια τεράστια παλέτα από ξανθιές lager και αρωματικές pale ale μέχρι φρουτώδεις Weiss, πικρές pilsner και δυνατές μαύρες stout.

Το κίνημα των μικρών ζυθοβραστήρων και της αντίστοιχα περιορισμένης παραγωγής εμφανίστηκε τη δεκαετία του 1970 στην Μεγάλη Βρετανία, πολύ γρήγορα εξαπλώθηκε στην Αμερική και από κει γύρισε πάλι πίσω στην Ευρώπη. Στη χώρα μας ήρθε περίπου δύο δεκαετίες αργότερα, σήμερα όμως πολλά νησιά και περιοχές της Κεντρικής Ελλάδας από την Κέρκυρα μέχρι την Κρήτη, τη Ρόδο και τη Σαντορίνη, τη Χίο, την Τήνο, το Άργος, την Εύβοια τη Χαλκίδα και τις Σέρρες διαθέτουν τις δικές τους μοναδικές μπίρες (ενώ αναμένονται και νέες) που εκφράζουν το τερουάρ της περιοχής. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν η βραβευμένη Νήσος -κέρδισε το ασημένιο μετάλλιο στον διαγωνισμό «European Beer Star»- της  Μικροζυθοποιίας Κυκλάδων που παράγεται στην Τήνο, η Septem από το Ωρολόγιο της Εύβοιας, οι χαλκιδαίες Pikri και Kirki, οι τρεις αφιλτράριστες σαντορινιές Donkey (Yellow, Red, Crazy), η Voreia Beer της Μικροζυθοποιίας Σερρών Siris, οι αφιλτράριστες χανιώτικες μπίρες Χάρμα και οι ρεθυμνιακές Brink’s, η Chios Beer, αφιλτράριστη και απαστερίωτη Φρέσκια Μπίρα Χίου, η παριανή 56isles, η καρδιτσιώτικη Στίλβη, η Sknipa και η Άλη της Θεσσαλονίκης, η ηπειρώτικη Στάλα, η κερκυραϊκή Corfu Beer, οι Dark Crops της Σπάρτης αλλά και η πρώτη αθηναϊκή και εντελώς καινούργια Noctua.

Οι μικρές ελληνικές ζυθοποιίες κερδίζουν διαρκώς μερίδια αγοράς, καθώς οι διοικήσεις τους ακολουθούν τους νόμους του επιχειρείν και επενδύουν συνεχώς σε εξοπλισμό και στην παραγωγή καινοτόμων προϊόντων. Η αλήθεια όμως είναι ότι η ελληνική αγορά, έπαψε μεν να είναι μονοπωλιακή αλλά παραμένει ολιγοπωλιακή, καθώς η Αθηναϊκή Ζυθοποιία και η δανέζικη Carlsberg μέσω της Ολυμπιακής Ζυθοποιίας (Μύθος, Fix) ελέγχουν αθροιστικά περίπου το 81%.

Δύο ήταν οι ημερομηνίες που μετέβαλαν σταδιακά το status quo στη συγκεκριμένη αγορά. Η πρώτη το 1996, όταν άλλαξε το νομικό πλαίσιο και επετράπη η δημιουργία βιομηχανιών μικρής όχλησης και δειλά-δειλά στήθηκαν οι πρώτες μικρές ζυθοποιίες. Ως τότε, αν κάποιος επιθυμούσε να δημιουργήσει ζυθοποιία θα έπρεπε να επενδύσει τεράστια ποσά ή να συνεργαστεί με κάποια πολυεθνική. Η δεύτερη ημερομηνία ήταν το 2003. Τότε η Ελλάδα εναρμόνισε τον φόρο σύμφωνα με τις κοινοτικές οδηγίες και η μπίρα κατέστη το πιο φθηνό αλκοολούχο ποτό και παραμένει μέχρι και σήμερα.

Ο ανταγωνισµός στην αγορά της µπίρας απέκτησε ιδιαίτερο ενδιαφέρον όταν η Μύθος Ζυθοποιία πέρασε στην ιδιοκτησία της δανέζικης Carlsberg το 2008 και κορυφώθηκε το 2010 με το επαναλανσάρισμα της Fix από την Ολυμπιακή Ζυθοποιία. Μάλιστα οι δύο εταιρείες συγχωνεύθηκαν με τον όμιλο Carlsberg να συμμετέχει με ποσοστό 51% και οι μέτοχοι της Ολυμπιακής Ζυθοποιίας με 49%.

Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία η Αθηναϊκή Ζυθοποιία (Amstel, Heineken, Alpha) έχει μερίδιο αγοράς κοντά στο 54%, με 27% ακολουθεί η Ολυμπιακή Ζυθοποιία (Μύθος, Fix), από 5% η κάθε μία, ελέγχουν οι μεσαίες ΕΖΑ Αταλάντης (Pils, Krombacher κ.α.) και Ζυθοποιία Μακεδονίας Θράκης (Βεργίνα) και το υπόλοιπο ποσοστό 9% μοιράζονται άλλες περίπου 25 μικρές ζυθοποιίες.

Δικαστικοί αγώνες

Ο Δημήτρης Πολιτόπουλος, ιδιοκτήτης της Ζυθοποιίας Μακεδονίας Θράκης (Βεργίνα), ζητάει αποζημίωση από την Heineken N.V. και την ελληνική θυγατρική της, Αθηναϊκή Ζυθοποιία, ισχυριζόμενος πως η εταιρεία του έχει υποστεί ζημία από την κατάχρηση της δεσπόζουσας θέσης της Αθηναϊκής Ζυθοποιίας στην εγχώρια αγορά μπίρας. Η αγωγή βασίζεται στην απόφαση της Ελληνικής Επιτροπής Ανταγωνισμού, τον Δεκέμβριο του 2015 με την οποία επέβαλε στην Αθηναϊκή Ζυθοποιία, για κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης, πρόστιμο ύψους 31,4 εκατ. ευρώ.  Από την πλευρά της η Αθηναϊκή Ζυθοποιία κάνει λόγο για «υποτιθέμενη κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης», υπενθυμίζει ότι έχει κάνει προσφυγή κατά της απόφασης και  επισημαίνει πως «τόσο η Heineken N.V. όσο και η Αθηναϊκή Ζυθοποιία θα προβούν σε κάθε νόμιμη ενέργεια στο πλαίσιο της υπεράσπισής τους».

Κύκλοι της Ζυθοποιίας Μακεδονίας – Θράκης, εξηγώντας το σκεπτικό της δικής τους πρωτοβουλίας, αναφέρουν πως «δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η Heineken είχε πλήρη γνώση της έρευνας της ΕΠΑΝΤ, αλλά αμέλησε να λάβει ουσιαστικά μέτρα προκειμένου να εξασφαλίσει τη συμμόρφωση της ελληνικής θυγατρικής εταιρείας παραγωγής με τη νομοθεσία ανταγωνισμού της πατρίδας μας. Η Heineken και η Αθηναϊκή Ζυθοποιία φέρουν, επομένως, από κοινού ευθύνη για τις ζημίες που προκάλεσαν εις βάρος της Ζυθοποιίας Μακεδονίας Θράκης (“ΖΜΘ”) παρεμποδίζοντας την πρόσβαση της μπίρας μας στα κύρια κανάλια διανομής της Ελλάδας».

Παράγοντες της αγοράς πάντως δίνουν ακόμη μία ερμηνεία. Εκτιμούν ότι με την κίνηση αυτή ο Δ. Πολιτόπουλος θέλει να επικοινωνήσει τις δραστηριότητες της Αθηναϊκής Ζυθοποιίας στις ιδιαίτερα ευαίσθητες σε θέματα ανταγωνισμού ανεξάρτητες ολλανδικές αρχές προκαλώντας εσωτερικό ζήτημα στον κολοσσό της Heineken.

Άμεση ήταν η αντίδραση της Αθηναϊκής Ζυθοποιίας η οποία θεωρεί τουλάχιστον πρόωρη την αγωγή της ΖΜΘ αφού η εταιρεία έχει εφεσιβάλει την απόφαση της Επιτροπής Ανταγωνισμού. Η προσφυγή συζητήθηκε στις 18 Ιανουαρίου του 2017 και η απόφαση εκτιμάται ότι θα ανακοινωθεί τον Ιούνιο. Αν δεν δικαιωθεί η Αθηναϊκή Ζυθοποιία θα προσφύγει στο Συμβούλιο της Επικρατείας αλλά και στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.

Μάλιστα για να έχει δικαίωμα να εφεσιβάλει την απόφαση της Επιτροπής Ανταγωνισμού η Αθηναϊκή Ζυθοποιία υποχρεώθηκε να πληρώσει το 50% του προστίμου (15,7 εκατ. ευρώ).

Σε σχετική ανακοίνωση η Αθηναϊκή Ζυθοποιία αναφέρει μεταξύ άλλων: «Ουδέποτε η  Ζυθοποιία  Μακεδονίας – Θράκης, όλο  το χρονικό διάστημα που ελεγχόταν η Αθηναϊκή Ζυθοποιία από την Επιτροπή Ανταγωνισμού, κατέθεσε αγωγή στα Ελληνικά Δικαστήρια  ή καταγγελία στην Επιτροπή Ανταγωνισμού κατά της Αθηναϊκής Ζυθοποιίας». Επισημαίνει επίσης πως «θεωρεί την απόφαση της Επιτροπής Ανταγωνισμού του Δεκεμβρίου του 2015 εντελώς αβάσιμη και έχει προσφύγει εναντίον της στο Διοικητικό Εφετείο, αμφισβητώντας, μεταξύ άλλων, την αξιοπιστία των υποβληθέντων αποδεικτικών μέσων». Και καταλήγει ότι «τόσο η Heineken N.V. όσο και η Αθηναϊκή Ζυθοποιία, θα προβούν σε κάθε νόμιμη ενέργεια στο πλαίσιο της υπεράσπισής τους. Ως Αθηναϊκή Ζυθοποιία θα συνεχίσουμε να επενδύουμε στη χώρα αλλά και να υπερασπιζόμαστε με πάθος την υπόθεση αυτή, γιατί αυτό οφείλουμε στους εργαζόμενους και τους προμηθευτές μας, αλλά και τους καταναλωτές μας».

Η αυτεπάγγελτη έρευνα

Η υπόθεση είχε ξεκινήσει το 2005 με αυτεπάγγελτη έρευνα της Επιτροπής Ανταγωνισμού στον κλάδο της ζυθοποιίας, και με ερώτημα την τυχόν κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης από την «Αθηναϊκή Ζυθοποιία», η οποία κατείχε τότε μερίδιο κοντά στο 70% της αγοράς. Το 2006 η Ζυθοποιία Μύθος που ανήκε στη δανέζικη Carlsberg κατέθεσε καταγγελία στην Επιτροπή Ανταγωνισμού για κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης από την Αθηναϊκή Ζυθοποιία. Και των δύο πρωτοβουλιών είχε προηγηθεί ο Δ. Πολιτόπουλος ο οποίος το 2003 είχε ενημερώσει την αρμόδια Επίτροπο σε θέματα ανταγωνισμού στις Βρυξέλλες για τη δική του εκδοχή σχετικά με την κατάσταση που επικρατούσε στην εγχώρια αγορά μπίρας.

Το πρόστιμο ύψους 31.451.211 ευρώ που επιβλήθηκε στην Αθηναϊκή Ζυθοποιία είναι το μεγαλύτερο που έχει επιβάλει η Επιτροπή Ανταγωνισμού. Ρεκόρ επίσης αποτελεί και η περίοδος των 10 ετών για την έρευνα που απαιτήθηκε έως ότου  το Δεκέμβριο του 2015 ανακοινωθεί το πόρισμα της Επιτροπής με τα υποτιθέμενα επιβαρυντικά στοιχεία για την Αθηναϊκή Ζυθοποιία.

Aίσθηση είχε προκαλέσει η ομιλία του κ. Πολιτόπουλου, ως προέδρου του συνδέσμου μικρών ανεξάρτητων ζυθοποιών Ελλάδος, στη Βουλή το 2015 με αφορμή μία ρύθμιση για επιπρόσθετη φορολόγηση των μικρών ζυθοποιών που απαιτούσε η εργαλειοθήκη του ΟΟΣΑ. Τότε ο κ. Πολιτόπουλος είχε καταγγείλει ότι η εργαλειοθήκη του ΟΟΣΑ είναι ένα εργαλείο που χρησιμοποιούν οι λομπίστες των πολυεθνικών για να σβήσουν από το χάρτη μικρές εγχώριες βιομηχανίες.

 Από την πλευρά τους τα στελέχη της Αθηναϊκής Ζυθοποιίας, μετά την επιβολή του προστίμου, σε συναντήσεις με εκπροσώπους του Τύπου δηλώνουν την απογοήτευσή τους από την αντιμετώπιση που είχαν από τις Αρχές, μη αποδεχόμενα καμία από τις κατηγορίες. Υπενθυμίζουν μάλιστα με κάθε ευκαιρία τη συμβολή της Αθηναϊκής Ζυθοποιίας στην ελληνική οικονομία με επενδύσεις άνω των 300 εκατ. ευρώ την τελευταία δεκαετία, με την εφαρμογή προγραμμάτων συμβολαιακής γεωργίας κριθαριού για την παραγωγή της μπίρας Amstel και Αlpha αλλά και με τις συνεχείς βραβεύσεις της εταιρείας στους διαγωνισμούς για τους καλύτερους εργοδότες.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News