Πρόκειται για τον «μυστηριώδη άνθρωπο της Ευρώπης» ή τον «μυστηριώδη Ελληνα», στιγμές του οποίου πρόκειται να φωτίσει το ντοκιμαντέρ που θα προβληθεί στο Πολιτιστικό Ιδρυμα Ομίλου Πειραιώς (ΠΙΟΠ). Ο λόγος για τον Βασίλειο Ζαχάρωφ ή Βασίλειο Ζαχαρίου (Sir Basil Zaharoff), τον έλληνα μεγαλοεπιχειρηματία, έμπορο όπλων, αλλά και ευεργέτη των αρχών του 20ού αιώνα. Ο άνθρωπος που, ανάμεσα στα υπόλοιπα, διαδραμάτισε σημαντικό παρασκηνιακό ρόλο στην τότε ευρωπαϊκή πολιτική.

Γενικά, οι λεπτομέρειες περί της καταγωγής και της εν γένει ζωής τού Ζαχάρωφ καλύπτονταν, κατά μεγάλο μέρος, από μυστήριο – που, πιθανότερα, ο ίδιος υπέθαλπε. Κατά τις πλέον εξακριβωμένες πληροφορίες, φέρεται να γεννήθηκε στις 6 Οκτωβρίου του 1849, στα Μούγλα της Τουρκίας, από έλληνες γονείς. Το πραγματικό επίθετο της οικογένειάς του ήταν Ζαχαρίου. Οταν ξέσπασαν οι ανθελληνικοί διωγμοί του 1821 στη Κωνσταντινούπολη, η οικογένεια του πατέρα του, η οποία ήταν εγκατεστημένη εκεί, κατέφυγε στη Ρωσία όπου και μετέτρεψε το επίθετο σε ρωσόφωνο, χρησιμοποιώντας τη λήγουσα «ωφ» – έτσι έγινε «Ζαχάρωφ».

Η προσωπική του ζωή δεν είναι ευρέως γνωστή. Εικάζεται ότι είχε παντρευτεί μια Αγγλίδα (έτσι απέκτησε αγγλικό διαβατήριο), την οποία εγκατέλειψε και συνήψε μακροχρόνιο δεσμό με τη δούκισσα Ντε Βιλαφράνκα, σύζυγο του φρενοβλαβούς Φρανθίσκο ντε Μπορμπόν, μέλους της βασιλικής οικογενείας των Βουρβόνων της Ισπανίας. Την παντρεύτηκε όταν αυτός πέθανε, αλλά μετά 18 μήνες πέθανε και αυτή. Γενικά δεν είχε φίλους και λέγεται ότι τα τελευταία χρόνια της ζωής του τα πέρασε εντελώς μόνος.

Μέχρι τότε, είχε μεσολαβήσει μια ταραχώδης και γεμάτη ζωή. Για παράδειγμα, μετά τη Συνθήκη του Βερολίνου, το 1878, η χρονική συγκυρία ήταν ιδανική για πωλήσεις όπλων. Τότε, ο Ζαχάρωφ δούλευε με ποσοστά επί των πωλήσεων. Ο ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897, ο πόλεμος Ιαπωνίας-Κίνας και οι ευρωπαϊκοί πόλεμοι στην Αφρική ήταν ευκαιρίες τις οποίες ο Ζαχάρωφ εκμεταλλεύτηκε στο έπακρο και οι οποίες του επέφεραν τεράστια κέρδη, αλλά και γνωριμίες σε διπλωματικούς και στρατιωτικούς κύκλους. Η τακτική πωλήσεων που ακολουθούσε ήταν εξαιρετικά έξυπνη: πούλησε στην Ελλάδα ένα υποβρύχιο Nordenfelt, παρουσίασε κατόπιν την αγορά αυτή στην Τουρκία ως απειλή και της πούλησε δύο! Απευθύνθηκε στη Ρωσία και, δημιουργώντας την εντύπωση θαλάσσιου υπερεξοπλισμού νότια της Μαύρης Θάλασσας, πούλησε και σε αυτήν άλλα δύο υποβρύχια. Το σύστημα πώλησης όπλων που δημιούργησε, γνωστό ως «σύστημα Ζαχάρωφ», αποτελεί το επικρατέστερο σύστημα έως σήμερα.

Στο ξέσπασμα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Ζαχάρωφ κατείχε ήδη εφημερίδα (Excelsior), Τράπεζα (Union Parisienne), αλλά και πρακτορείο Τύπου στην Ελλάδα. Μέσω αυτού προπαγάνδισε στο έπακρο την έξοδο της Ελλάδας από την ουδετερότητα και την είσοδό της στον πόλεμο, στο πλευρό των Συμμάχων. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, όπως και νωρίτερα στους Βαλκανικούς Πολέμους, υποστήριξε την Ελλάδα με δάνεια, δωρεάν πολεμικό υλικό, αλλά και αναλαμβάνοντας την υποχρέωση να χορηγεί στην Ελλάδα 2,5 εκατομμύρια δολάρια για όσο διάστημα παρέμενε στον πόλεμο. Οι Times του Λονδίνου υπολογίζουν τη συνεισφορά του προς τους Συμμάχους σε 50 εκατομμύρια στερλίνες, κανείς δεν μπορεί όμως να υπολογίσει τα κέρδη που αποκόμισε από τον πόλεμο αυτό.

Μετά τη δημοσίευση, το 2005, απόρρητων εγγράφων του Foreign Office των ετών 1873-1939, προέκυψαν στοιχεία ότι ο Ζαχάρωφ εργάστηκε ως πράκτορας της Βρετανίας προκειμένου να οδηγήσει την Ελλάδα να μπει στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ (Entente) (Βρετανία – Γαλλία – Ρωσία). Για τις υπηρεσίες του αυτές του απονεμήθηκε ο τίτλος του Sir. Σε επιστολή τού Ζαχάρωφ προς τον σύνδεσμό του με τον βρετανό πρωθυπουργό αναφέρει ότι για δωροδοκίες στην Ελλάδα χρειάζονταν 1,5 εκατ. λίρες Αγγλίας. Με τα χρήματα αυτά θα επιδίωκε να εξαγοράσει 45 έλληνες βουλευτές. Ο βρετανός πρωθυπουργός δέχτηκε αυτές τις προτάσεις, όπως αναφέρεται σε έγγραφο της 11 Δεκ. 1915 και έδωσε χρήματα στον Ζαχάρωφ – μέσω της Barclay’s Bank. Με τα χρήματα αυτά ο Ζαχάρωφ χρηματοδότησε, μεταξύ άλλων, την ίδρυση του Εκδοτικού Οίκου των Φιλελευθέρων. Το 1916, επειδή ακόμα δεν είχε επιτευχθεί η είσοδος της Ελλάδας στον πόλεμο, πέτυχε νέα γαλλοβρετανική χρηματοδότηση του Κόμματος των Φιλελευθέρων με επιπλέον 5.000.000 δραχμές για προεκλογικά έξοδα. Η κυβέρνηση Βενιζέλου, του 1917-1920, τίμησε τον Ζαχάρωφ με το παράσημο του Σταυρού του Σωτήρος.

Μετά τη λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου ο Ζαχάρωφ λέγεται ότι υποστήριξε τον Βενιζέλο στη Μικρασιατική εκστρατεία. Αναμείχθηκε, επίσης, με τη βιομηχανία πετρελαίου, αλλά και με τα ναυπηγεία και τα καζίνα. Χάρη στην προσωπική του γνωριμία με τον Πρίγκιπα Λουδοβίκο Β΄ του Μονακό, αγόρασε το, υπό πτώχευση, καζίνο της χώρας και κατάφερε να το κάνει πάλι κερδοφόρο. Τότε, θεωρείτο ο πλουσιότερος άνθρωπος του κόσμου.

Ο σερ Μπάζιλ Ζαχάρωφ (1849-1936), άλλοτε οθωμανός, έλληνας, άγγλος και γάλλος υπήκοος, με σημαντικό παρασκηνιακό ρόλο στην ευρωπαϊκή πολιτική της εποχής, παρασημοφορήθηκε και για την ειρηνιστική του δράση.

Πέθανε στο Μόντε Κάρλο, το 1936.

Γενικά, όμως, ακόμα και σήμερα, ο Ζαχάρωφ συνεχίζει να θεωρείται ομιχλώδης προσωπικότητα και πολλές πτυχές του μας είναι άγνωστες. Αυτές θα προσπαθήσει να φωτίσει το ντοκιμαντέρ «Βασίλης Ζαχάρωφ, ο μυστηριώδης Ελληνας της Ευρώπης», του Aγγελου Αμπάζογλου (2006, 55΄), παρουσία του σκηνοθέτη, την Παρασκευή 3 Φεβρουαρίου, στις 19:00. Ολα αυτά στο Πολιτιστικό Ιδρυμα Ομίλου Πειραιώς (ΠΙΟΠ) το οποίο συνεχίζει τις μηνιαίες προβολές ειδικού κύκλου με τίτλο «Ιστορικά ντοκιμαντέρ ελλήνων δημιουργών», στο Ιστορικό Αρχείο ΠΙΟΠ, στον Ταύρο.

Η συμμετοχή για το ντοκιμαντέρ του «βασιλιά της πολεμικής βιομηχανίας» είναι δωρεάν. Για την εγγραφή των συμμετεχόντων θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας (στο τηλέφωνο 210 3418011, Δευτέρα-Παρασκευή 09:00-17:00).

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News