Στην Ελλάδα πέρασε στα ψιλά. Λογικό, αφού έννοιες όπως η διαφάνεια, η λογοδοσία, η ανοιχτή δημοκρατική συμμετοχή δεν λένε πολλά στην πλειονότητα των πολιτικών μας και κατ’ επέκταση στην πλειονότητα των πολιτών. Άντε να ακούσεις κανένα «Φέρτε πίσω τα κλεμμένα» ή «κλέφτες, κλέφτες», όπως έψαλλαν κάποιοι αγανακτισμένοι πριν πέντε χρόνια. Όπως είχε πει και ένας υπουργός του ΣΥΡΙΖΑ κάποτε, «αυτά είναι ατζέντα ΓΑΠ».

Και όμως, πρόεδροι, πρωθυπουργοί, υπουργοί, δήμαρχοι, περιφερειάρχες, τεχνοκράτες και επικεφαλής οργανώσεων από 75 χώρες συγκεντρώθηκαν πριν δύο εβδομάδες στο Παρίσι για την τριήμερη σύνοδο της Συμμαχίας για την Ανοιχτή Διακυβέρνηση. Μιας παγκόσμιου βεληνεκούς πρωτοβουλία, εμπνεύσεως Ομπάμα και μερικών άλλων ηγετών, πίσω από την οποία βρίσκονται τα Ηνωμένα Έθνη και στην οποία συμμετέχει από το 2012 και η Ελλάδα. Κάθε διετία τα κράτη-μέλη αυτοδεσμεύονται σε ένα εθνικό σχέδιο δράσης. Ο στόχος είναι απλός: για να γίνει πιο ελκυστική η Δημοκρατία, η εξουσία να φέρνει στο φως κάθε δημόσια πληροφορία, να ενισχύεται η διαβούλευση, να μειώνεται η διαφθορά, να ενισχύεται η ελευθερία της έκφρασης, να προσφέρονται καλύτερες – ψηφιακές και μη – υπηρεσίες στους πολίτες. Διακυβέρνηση του 21ου αιώνα δηλαδή με καλύτερη διαύγεια, διαφάνεια στα οικονομικά κομμάτων και βουλευτών, προϋπολογισμοί των πολιτών, νόμοι κατανοητοί χωρίς άσχετες πληροφορίες και άλλα πολλά.

Περισσότεροι από 5.000 ενεργοί πολίτες φιλοξενήθηκαν σε όλους τους εμβληματικούς χώρους της ένδοξης γαλλικής δημοκρατίας σε εκατοντάδες συνεδρίες, ομιλίες, παρουσιάσεις. Ο μαξιμαλισμός δεν ήταν τυχαίος: όταν σχεδιάστηκε η φετινή Σύνοδος, ο πρόεδρος Ολάντ υπολόγιζε ότι θα είναι ξανά υποψήφιος και θα άρπαζε την ευκαιρία της προβολής, αλλά και της ατζέντας της Ανοιχτής Διακυβέρνησης που είναι σαφώς προοδευτική και συμμετοχική. Έκανε όμως την καρδιά του πέτρα, υποδέχθηκε όλους τους ηγέτες, έκανε και μια συμπαθητική ομιλία. Όμως στα βιντεο-μηνύματα Ομπάμα και Τριντό έγινε τέτοιος χαμός, που νόμιζες ότι είσαι σε πάρτι.

Ο κατάλογος των μελών μεγαλώνει κάθε χρόνο. Μέσα η Γερμανία, η Πορτογαλία και άλλοι πέντε φέτος, έξω η Ουγγαρία του Ορμπάν, ανενεργή η Τουρκία του Ερντογάν.

Τι έκαναν όλοι αυτοί και εμείς μαζί για τρεις μέρες; Ανταλλάξαμε ιδέες και καλές πρακτικές, είδαμε τις εξελίξεις στην ψηφιακή διακυβέρνηση, την αυτοματοποίηση και τι σημαίνει «διοίκηση για τους πολίτες» από χώρες όπως η Εσθονία και η Χιλή. Προβληματιστήκαμε γιατί ο «λαϊκισμός» θεριεύει και γιατί όλα αυτά δεν κινητοποιούν τους πολίτες, αλλά και είδαμε τις αναπτυσσόμενες χώρες να μας προσπερνάνε με ταχύτητα φωτός στην ψηφιοποίηση. Είδαμε πως το Παρίσι και το Μπουένος Άιρες δίνουν το δικαίωμα στους δημότες τους να αποφασίσουν αυτοί που θα πάνε τα λεφτά τους. Και ακούσαμε με προβληματισμό τον διάσημο καθηγητή Lawrence Lessig να μας εξηγεί πως οι σύγχρονες δημοκρατίες νομοθετούν υπέρ των ισχυρών συμφερόντων και απομακρύνονται όλο και περισσότερο από τις ανάγκες της εργατικής τάξης.

Μέσα σε όλα αυτά βέβαια υπήρχε και η κλασική ελληνική συμμετοχή: πολλά λόγια, φτωχά αποτελέσματα. Και πώς να είναι αλλιώς; Το υπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθμισης καταθέτει εξαιρετικά επιχειρησιακά σχέδια, αλλά όταν αλλάζουν υπουργοί και ο πρόεδρος της Βουλής, ο τροχός ανακαλύπτεται από την αρχή. Όπως με το Μνημόνιο ένα πράγμα. Αλλά χωρίς ανοιχτά δεδομένα πως να σχεδιάσεις υπηρεσίες, να φτιάξεις μητρώα, να γίνει σοβαρή έρευνα, να κατευθύνεις ανθρώπους και πόρους εκεί που υπάρχουν ανάγκες, να ξυπνήσουν συνειδήσεις, να κάνεις τη συναλλαγή με το Δημόσιο απλούστερη; Το 2010 η Διαύγεια ήταν στην παγκόσμια πρωτοπορία. Το 2016 έχουμε από τους καλύτερους νόμους για τα δημόσια δεδομένα και την καλή νομοθέτηση, αλλά κανείς δεν θέλει να τους εφαρμόσει. Γι’ αυτό και βλέπουμε τι κάνουν οι Φιλιππίνες και το Μαλάουι και ψάχνουμε τρύπα να κρυφτούμε.

Στο αεροπλάνο της επιστροφής, σκεφτόμουνα πόσο σημαντικό είναι για μια χώρα να θέλει να συγκρίνεται με τους καλύτερους και να ανήκει σε τέτοιους οργανισμούς. Σε μια εποχή που το Δημόσιο προσπαθεί να προλάβει το τρένο της τεχνολογικής εξέλιξης μόνο να κερδίσει έχει κανείς, όταν συζητά με τους Σκανδιναβούς, τους Άγγλους, τους Αμερικανούς, τους Βραζιλιάνους. Ακόμη και οι μοναχοί από το Θιβέτ ήρθαν για να δουν πως θα δημιουργήσουν συμμετοχικές δομές στο κράτος τους.

«Εμείς δεν φτιάχνουμε ψηφιακές εφαρμογές μόνο για να μαζεύουμε φόρους. Οι υπηρεσίες μας λαμβάνουν υπόψιν τι θέλουν οι πολίτες». Προσγειώθηκα με τα λόγια της προέδρου της Εσθονίας στο μυαλό. Άνοιξα το κινητό να δω τα νέα. Η Βουλή των Ελλήνων συζητούσε για τρεις μέρες άλλον έναν προϋπολογισμό, όπου οι πολίτες δεν έχουν εικόνα πού πάνε τα λεφτά τους, οι βουλευτές δεν έχουν δικαίωμα να τον τροποποιήσουν και ο κάθε υπουργός μέσα στο 2017 θα κάνει τις εξυπηρετήσεις του χωρίς κανείς να πάρει χαμπάρι. Κλειστή διακυβέρνηση στα καλύτερά της.

---

* Ο Παναγιώτης Βλάχος είναι επικεφαλής της κίνησης «Μπροστά» και συνιδρυτής της οργάνωσης «Vouliwatch».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News