Νομίζατε ότι η ιστορική συμφωνία που οδήγησε στη βελούδινη και αναίμακτη διάλυση της Ενωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών (ΕΣΣΔ) συζητούνταν για μήνες; Θεωρητικά θα μπορούσε. Το αποτυχημένο πραξικόπημα που πλήγωσε αθεράπευτα την πολιτική ηγεσία της Μόσχας έγινε στις 19 Αυγούστου 1991. Η πρώτη υπογραφή των συμφωνιών Μπελοβέζα έπεσε στις 8 Δεκεμβρίου της ίδιας χρονιάς, τέτοιες μέρες πριν από 25 χρόνια. Επομένως, οι τρεις άνδρες που κατέληξαν στη συμφωνία είχαν τρεις μήνες στη διάθεσή τους. Κι όμως. «Δεν είχα καμία πρόθεση να συζητήσω για τη σημασία της Σοβιετικής Ενωσης πόσο μάλλον για το αν θα πρέπει να συνεχίσει να υπάρχει», δήλωσε ύστερα από 25 χρόνια ένας από τους τρεις πολιτικούς που αποφάσισαν να ιδρυθεί η Κοινοπολιτεία Ανεξαρτήτων Κρατών (CIS) κατά τη διάρκεια μίας εκδρομής στο δάσος στις 8 Δεκεμβρίου.

Ο Στανισλάβ Σουσκέβιτς, τότε πρόεδρος του Ανωτάτου Σοβιέτ της Λευκορωσίας, έδωσε μία συνέντευξη στον Guardian, περιγράφοντας τι ακριβώς έγινε εκείνη την ημέρα. Κατ’ αρχήν, για να μπαίνουν κάποια πράγματα στη θέση τους, στην έκβαση της συνάντησης που είχε ο ίδιος με τον πρόεδρο της Ρωσικής Δημοκρατίας, Μπόρις Γέλτσιν και τον πρόεδρο της Ουκρανίας, Λεονίντ Κραβτσούκ, στο δάσος Μπελοβέζα στα σύνορα της Λευκορωσίας με την Πολωνία- δεν έπαιξε κανέναν ρόλο το αλκοόλ. Ο ίδιος διέψευσε φήμες που θέλουν τους τρεις άνδρες να πίνουν μέσα σε ένα χαμάμ και να αποφασίζουν για την τύχη 15 κρατών μεθυσμένοι. Ισως ο Γέλτσιν άρχισε να πίνει λίτρα βότκας αργότερα.

Επίσης, ο λόγος για τον οποίο προσκάλεσε τον Γέλτσιν για κυνήγι δεν ήταν επειδή ήθελε να συζητήσουν για πολιτικό μέλλον της Ενωσης αλλά επειδή ήθελε να εξασφαλίσει ότι θα δοθούν προμήθειες πετρελαίου και φυσικού αερίου στη χώρα του ενόψει του βαρύ χειμώνα. Ωστόσο, το ένα έφερε το άλλο και η συζήτηση οδηγήθηκε στα πολιτικά –άλλωστε το φυσικό αέριο ήταν μέρος της πολιτικής ανάμεσα στα κράτη της Σοβιετικής Ενωσης. Αρχισαν, λοιπόν, να αναλύουν την κατάσταση στη Μόσχα, να διερωτώνται για πόσο ακόμη θα αντέξει πολιτικά ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, και τι πρέπει να γίνει για να επανέλθει η τάξη. Ουσιαστικά η Ρωσία -η de facto ηγέτης του σοβιετικού κρατικού μοντέλου, της οποίας ηγείτο ο Γέλτσιν- ήταν χρεοκοπημένη, τα καταστήματα άδεια, οι θεσμοί «εκτός λειτουργίας» και η χώρα ακυβέρνητη. Σε κάποια φάση η συζήτηση οδηγήθηκε σε αδιέξοδο.

Τότε, αναπάντεχα, ο υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας, Γκενάντι Μπούρμπουλις, ρώτησε τους συγκεντρωμένους πολιτικούς αν θα ήταν διατεθειμένοι να υπογράψουν μία δήλωση η οποία θα προέβλεπε ότι «η Σοβιετική Ενωση ως γεωπολιτική οντότητα και ως υποκείμενο διεθνούς δικαίου τερματίζει την ύπαρξή της».

Ο λευκορώσος ηγέτης αναπήδησε στην ιδέα. Ο Ουκρανός δεν μπορούσε να ζητήσει κάτι καλύτερο για την κυβέρνησή του η οποία είχε ήδη ετοιμάσει την προκήρυξη της ανεξαρτησίας της, από τις 24 Αυγούστου του ίδιου έτους. Χωρίς να το συνειδητοποιήσουν άρχισαν να συζητούν της λεπτομέρειες για την ίδρυση μίας κοινοπολιτείας η οποία θα αντικαθιστούσε τη Σοβιετική Ενωση, της οποίας ηγείτο ακόμη ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, αλλά ουσιαστικά είχε καταστεί γράμμα κενό από το πραξικόπημα του Αυγούστου.

Οι τρεις σκέφτηκαν τότε ότι δεν θα έπρεπε να μονοπωλεί το σλαβικό στοιχείο για να μη φανεί ότι σχεδιάζουν την ίδρυση μίας Ενωσης Σλαβικών Κρατών και γι’ αυτό επικοινώνησαν με τον ηγέτη του Καζακστάν, Νουρσουλτάν Ναζαρμπάγιεβ. Ο ίδιος δεσμεύτηκε ότι θα τους επισκεπτόταν για να υπογράψει, αλλά «τεχνικοί λόγοι» τον κράτησαν στη Μόσχα. Αργότερα θα μάθαιναν ότι οι λόγοι ήταν η νέα θέση του επικεφαλής του Ανώτατου Σοβιέτ που του είχε αναθέσει ο Γκορμπατσόφ.

Παρότι το κυνήγι ήταν μόνο μία πρόφαση, το επόμενο πρωί ο Κραβτσούκ και ο Ουκρανός Βιτόλντ Φόκιν, βγήκαν για κυνήγι και σκότωσαν έναν αγριόχοιρο. Υστερα συνέχισαν τις συζητήσεις και συνέταξαν μία δισέλιδη συμφωνία. Δύο σελίδες για να δώσουν τέλος σε 70 χρόνια! Αφότου υπέγραψαν, ο Γέλτσιν έσπευσε να μεταφέρει τα νέα στον τότε πρόεδρο των ΗΠΑ Τζορτζ Μπους τον πρεσβύτερο, ενώ ο Σουσκέβιτς κάλεσε τον Γκορμπατσόφ για να τον ενημερώσει. Οταν ο τελευταίος έμαθε ότι πριν από τον ίδιο ενημερώθηκε για την νέα κοινοπολιτεία ο αμερικανός Μπους, τους το έκλεισε.

Η υπόλοιπη ιστορία είναι λίγο πολύ γνωστή. Στις 21 Δεκεμβρίου 1991, σε διάσκεψη στην Αλμα Ατα του Καζακστάν, αποφασίστηκε η ένταξη του Αζερμπαϊτζάν, της Αρμενίας, του Καζακστάν, του Κιργιστάν, της Μολδαβίας, του Ουζμπεκιστάν, του Τατζικιστάν και του Τουρκμενιστάν στην Κοινοπολιτεία – η Γεωργία εντάχθηκε το 1993 και οι βαλτικές χώρες έμειναν εκτός. Την ίδια ημέρα, στην Αλμα Ατα, τα μέλη της Κοινοπολιτείας ανακοίνωσαν ομόθυμα ότι «η ΕΣΣΔ έπαψε να υπάρχει», ήταν το θλιβερό τέλος ενός κράτους που γεννήθηκε μέσα από μια επανάσταση, υποσχέθηκε έναν άλλον κόσμο, έγινε αυτοκρατορία και διαλύθηκε σε χρόνους που για τον ρου της Ιστορίας είναι λίγα δευτερόλεπτα…

Η συμφωνία προέβλεπε την ανεξαρτητοποίηση των μελών από τη Μόσχα και την ίδρυση δημοκρατικών κρατών. Κι όμως, 25 χρόνια αργότερα, δύο κρατίδια της Γεωργίας και μία χερσόνησος της Ουκρανίας ανήκουν πλέον στη Ρωσία, ενώ πρόσφατα η Μολδαβία εξέλεξε έναν πρόεδρο που πρόσκειται στη Μόσχα.

Σύμφωνα με τον λευκορώσο πολιτικό, οι πολιτικές τάσεις σεβιετικού τύπου αναβιώνουν και σταδιακά η Ρωσία εμφανίζεται ξανά ως ο μεγάλος αδερφός –ίσως δεν σταμάτησε ποτέ να είναι. Ασφαλώς, ο ίδιος δεν μετανιώνει που με την υπογραφή του διαλύθηκε η ένωση. Αλλά απογοητεύεται που ενώ αυτές οι συμφωνίες έφεραν μεγάλες ευκαιρίες, ο Πούτιν θέλει να τις ανατρέψει. «(Ο Πούτιν) Είπε ότι η διάλυση της Ενωσης ήταν μία τραγωδία και αυτό είναι απαράδεκτο», δήλωσε ο Σουσκέβιτς. «Δεκάδες εκατομμύρια άνθρωποι σκοτώθηκαν για το κομμουνιστικό καθεστώς. Πρέπει να δημιουργούμε κυβερνήσεις για τον λαό, και όχι να θυσιάζουμε τον λαό για το κράτος».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News