Ο θάνατος του Φιντέλ Κάστρο αναζωπύρωσε την οξύτατη σύγκρουση που μάλλον είχε σταματήσει σε περασμένες δεκαετίες. Από τη μια οι θαυμαστές του θρυλικού επαναστάτη, του Κομαντάντε της Κούβας επί μισόν αιώνα. Από την άλλη οι ορκισμένοι εχθροί ενός μισητού δικτάτορα.

Δεν υπάρχει πλέον καμιά αμφιβολία ότι ο Κάστρο ήταν και τα δύο: ο επαναστάτης έγινε δικτάτορας. Η επανάστασή του γκρέμισε το διεφθαρμένο καθεστώς του Μπατίστα. Και έγινε σύμβολο για τους καταπιεζόμενους λαούς της ευρύτερης περιοχής. Ομως, η επανάσταση αυτή εξελίχθηκε σε ένα αυταρχικό καθεστώς με όλα τα χαρακτηριστικά που έχουν καταγραφεί παντού όπου οικοδομήθηκαν τέτοια: απόλυτη εξουσία, διώξεις των αντιπάλων, ανύπαρκτη ελευθερία της έκφρασης και του Τύπου, προσωπολατρία.

Θα μπορούσε να γίνει αλλιώς; Η Κούβα βρίσκεται στη «μύτη» της Αμερικής και ο Κάστρο γκρέμισε ένα αμερικανοκίνητο καθεστώς. Για να επιβιώσει προσκολλήθηκε στην τότε Σοβιετική Ενωση. Επομένως, το καθεστώς που οικοδόμησε δεν θα μπορούσε ποτέ να εξελιχθεί σε δημοκρατία δυτικού τύπου, όπως εμείς τη γνωρίζουμε. Ακόμα κι αν υποθέσουμε ότι το ήθελε, οι συνθήκες δεν του το επέτρεπαν. Μοιραία η επανάσταση κατέληξε σε αυταρχικό καθεστώς, παρόμοιο με τα αντίστοιχα του κομμουνιστικού στρατοπέδου. Με τη διαφορά ότι άντεξε επί 26 χρόνια μετά την πτώση του Τείχους (και θα δούμε για πόσο ακόμα). Αυτή είναι η ιστορική πραγματικότητα.

Αλλωστε, η περίπτωση της Κούβας δεν είναι η μοναδική που είχε αυτήν την εξέλιξη. Σχεδόν όλες οι επαναστάσεις του 20ου αιώνα έτσι κατέληξαν.

Η πιο μεγάλη και πιο γνωστή, η Οκτωβριανή του 1917, εγκατέστησε στη Ρωσία και στη μισή Ευρώπη (ανατολική) μονοκομματικά καθεστώτα, στα οποία οι έννοιες ελευθερία και δημοκρατία είχαν υποστεί ολοκληρωτική διαστροφή, όπως την είχε περιγράψει ο Οργουελ με τη «νέα γλώσσα» του. Είναι ο κυριότερος λόγος (μαζί, φυσικά, με την οικονομική αποτυχία, που είχε προκαλέσει ισοπεδωτική φτωχοποίηση) που τα καθεστώτα αυτά κατέρρευσαν σαν χάρτινος πύργος το 1989, χωρίς καμιά υποστήριξη από τους λαούς τους.

Αλλά και οι άλλες επαναστάσεις (με ή χωρίς εισαγωγικά) σε παρόμοια καθεστώτα κατέληξαν. Δεν είναι μόνο η κινεζική επανάσταση του Μάο, που «αντέγραψε» την ρωσική. «Επανάσταση» έγινε και στο Ιράν (1979). Ο «επαναστάτης» Αγιατολάχ Χομεϊνί γκρέμισε το διεφθαρμένο καθεστώς του Σάχη και έφερε το καταπιεστικό, θεοκρατικό, καθεστώς των μουλάδων με τις μηδενικές ελευθεριών, την (ιδιαίτερη) καταπίεση των γυναικών και τα παρόμοια.

Μπορεί να φαίνεται σήμερα υπερβολικό, αλλά ένα είδος «επανάστασης» κάνει και ο Ερντογάν στην Τουρκία, προσπαθώντας να ξεριζώσει τον Κεμαλισμό και να εγκαθιδρύσει ένα ιδιόμορφο καθεστώς (ήπιου) ισλαμισμού, αλλά με πολλά χαρακτηριστικά αυταρχικών καθεστώτων. Αν δεν μπορεί εύκολα να χαρακτηριστεί στυγνή δικτατορία είναι γιατί ο Ερντογάν επιβεβαιώθηκε επανειλημμένα από τη λαϊκή ψήφο, κάτι άγνωστο τόσο στα καθεστώτα τύπου Κούβας όσο και στις δυτικές δικτατορίες τύπου Φράνκο (Ισπανία), Σαλαζάρ (Πορτογαλία) και Παπαδόπουλου (Ελλάδα).

Είναι, λοιπόν, μοιραίο οι επαναστάσεις να μη φέρνουν μόνο αλλαγή, αλλά και εξαλλαγή; Και οι επαναστάτες να κυβερνούν ως δικτάτορες; Τα ιστορικά παραδείγματα το επιβεβαιώνουν.

Ο κόσμος βρίσκεται σε άλλη ιστορική φάση. Κι εμείς είχαμε την τύχη να ζήσουμε το τελευταίο τέταρτο του 20ου αιώνα και τα πρώτα 16 χρόνια του 21ου μακριά από τέτοια καθεστώτα και μέσα στην πιο ελεύθερη και δημοκρατική κοινότητα χωρών του κόσμου.

Ισως γι’ αυτό έχουν την πολυτέλεια να αναφωνούν μερικοί, με πρώτον τον Αλέξη Τσίπρα, «ως την παντοτινή νίκη των λαών». Διότι, αν είχε την «τύχη» να ζει στη χώρα που οικοδόμησε ο Κομαντάντε και δεν ανήκε στη νομενκλατούρα της, κάπως αλλιώς θα τον αποχαιρετούσε. Τώρα, μαζί με μια «επαναστατική» ανάρτηση στο facebook, μπορεί αν απολαύσει και ένα φίνο πούρο Αβάνας…

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News