Yπάρχει το δέος, το σχεδόν εξωπραγματικό δέος της ανακάλυψης μιας αρχαιότητας, καθώς το χώμα προσεκτικά αφαιρείται, μέλη αποκαλύπτονται, η τέχνη ζωντανή χιλιάδες χρόνια βλέπει ξανά το φως. Αλλά υπάρχουν και περιπτώσεις που νιώθεις την αγωνία, την αβεβαιότητα, το σκοτάδι καθώς τυλίγεις, καλύπτεις, κρύβεις, χώνεις βαθιά στη γη αριστουργηματικές αρχαιότητες για να τις προστατεύσεις από πολέμους και λεηλασίες. Αυτή την όψη αποκαλύπτει η έκθεση 24 φωτογραφιών που διοργανώνει το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο ως και τις 8 Δεκεμβρίου, με τίτλο «Από την κατάχωση των μνημείων στην ανάδυση της μνήμης» και υλικό από το πλούσιο Φωτογραφικό Αρχείο του Μουσείου.

Παρουσιάζει η έκθεση το έργο της απόκρυψης και προστασίας των αρχαιοτήτων του Μουσείου στις παραμονές της Κατοχής (1940-1941). Αντικρύζεις τις ασπρόμαυρες φωτογραφίες της εποχής (κοιτάξτε πώς αυτή η αφαίρεση, η απουσία χρώματος προσδίδει ακόμα μεγαλύτερο δέος και υπογραμμίζει την ομορφιά και τη λιτότητα των αρχαιοτήτων…) και αναρωτιέσαι πώς μπορείς να προστατεύσεις τον αυχένα, τις αρθρώσεις του Κούρου του Σουνίου και προσεκτικά, σαν σε κάθετη ταφή να τον κρύψεις στο υπόγειο του Αρχαιολογικού Μουσείου. Πώς μπορείς να ξαπλώσεις τον επιβλητικό Ποσειδώνα του Αρτεμισίου, να τον τυλίξεις με πισσόχαρτο πριν επιστρέψει στο χώμα; Να αποτρέψει κάθε δυνατή φθορά στο σώμα του Εφηβου των Αντικυθήρων, πριν αποσυρθεί ξανά από τη δημόσια θέαση;  Να τυλίξει με τσιγαρόχαρτο δεκάδες μικρά πήλινα αγγεία πριν μπουν σε ειδικά κιβώτια και καταχωθούν;

Επί περίπου έξι μήνες εργάζονταν από το πρωί ως αργά το βράδυ οι εργάτες προκειμένου να ολοκληρώσουν το έργο της απόκρυψης. Ο Σπύρος Ιακωβίδης που ήταν τότε πρωτοετής φοιτητής Αρχαιολογίας και συμμετείχε στη διαδικασία, έλεγε σε τηλεοπτική του συνέντευξη: «Με έβαλαν σε μία από τις αποθήκες, όπου υπήρχαν τεράστια κασόνια. Η δουλειά μου ήταν να τυλίγω ταναγραίες σε παλιές εφημερίδες και με μεγάλη προσοχή να τις τοποθετώ στα κασόνια. Μετά, τη δουλειά συνέχιζε η ειδική επιτροπή που είχε συσταθεί. Όλοι δουλεύαμε ενάντια στον χρόνο, με τον φόβο της εισβολής των Γερμανών, και βέβαια με τεράστια προσοχή. Οι ταναγραίες τυλίγονταν εύκολα. Όμως τα αγγεία έσπαγαν ακόμα πιο εύκολα…».

Και έτσι πραγματικά όταν στις 28 Απριλίου του 1941 γερμανοί αξιωματούχοι έφτασαν για να επιθεωρήσουν το μουσείο, βρήκαν άδειες τις προθήκες των σημαντικότερων εκθεμάτων. Ο αστικός μύθος – ή μήπως είναι απολύτως η ιστορική αλήθεια- λέει πως όταν οι Γερμανοί ρώτησαν τους φύλακες πού είναι τα αρχαία, αυτοί απάντησαν «κάτω από τη γη»… Αλήθεια και χιούμορ σε μια στιγμή ζωής και θανάτου.

Η φωτογραφική έκθεση καταγράφει όλη αυτή τη διαδικασία που έγινε παραμονές της Κατοχής – κάτι που γινόταν ταυτόχρονα βέβαια στα μεγαλύτερα μουσεία της δυτικής Ευρώπης την ίδια εποχή με τα σημαντικά έργα τέχνης και τις αρχαιότητες προκειμένου να προστατευθούν από βομβαρδισμούς και κυρίως από τις ορέξεις των κατακτητών. Εξάλλου και σήμερα πολλά μουσεία προβλέπουν ειδικούς χώρους για τη φύλαξη των εκθεμάτων. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Ελεύθερνας που εγκαινιάστηκε το καλοκαίρι, όπως εξήγησε σε ξενάγησή ο διευθυντής του, καθηγητής Νίκος Σταμπολίδης, έχει κατασκευαστεί «καταφύγιο» για την προστασία των αρχαιοτήτων σε περίπτωση φυσικών καταστροφών ή πολέμου.

Οι φωτογραφίες της έκθεσης, όπως επισημαίνουν οι υπεύθυνοι του μουσείου, ζωντανεύουν στιγμές από την εποποιία του τιτάνιου έργου της απόκρυψης και θα θίξουν καίρια ζητήματα σχετικά με την προστασία των αρχαιοτήτων εν καιρώ πολέμου. Αξίζει να σημειώσουμε ότι τα αρχαία δεν κρύφτηκαν μόνο στο χώρο του αρχαιολογικού μουσείου αλλά και σε καταφύγια ανά την Αττική, ακόμα και στα θησαυροφυλάκια της Τράπεζας της Ελλάδας (κυρίως αυτά που ήταν μικρού μεγέθους και κατασκευασμένα με πολύτιμα υλικά). Στόχος της διεύθυνσης του μουσείου είναι να εκδώσει ένα e-book με όλες αυτές τις φωτογραφίες και να συνεργαστεί και με άλλα μουσεία της Ελλάδας που έκρυψαν αρχαιότητες λίγο πριν από την Κατοχή.

 info:
Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Πατησίων 44, Αθήνα 10682
Ωρες λειτουργίας (θερινό ωράριο): Δευτέρα-Κυριακή 08:00-20:00
Τηλ: 213214 4891 Fax: 210 8213573

 

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News