Σάββατο μεσημέρι και στην Αθήνα βρέχει καταρρακτωδώς. Τι πιο ωραίο λοιπόν από μια διάλεξη με ένα ποτήρι μπίρα στο χέρι σε έναν υπέροχο χώρο πολιτισμού; Φτάνω νωρίς στο ΑΘΗΝΕΟ και όμως η αίθουσα είναι ήδη γεμάτη. Ομιλητής είναι ο ιστορικός και αρχαιολόγος Κώστας Πασχαλίδης, όσοι τον έχουν ξανακούσει γνωρίζουν πόσο γλαφυρός είναι και δεν χάνουν εύκολα μια δική του ομιλία, πόσο μάλλον όταν γίνεται χαλαρά σε ένα μπαρ. Ομιλία σε μπαρ;

Και όμως ναι. Κάτω στον Ταύρο στη λεωφόρο Κηφισού, στο πρώτο εργοστάσιο της Αθηναϊκής Ζυθοποιίας, έχει δημιουργηθεί ένα κομψό μουσείο-μικροζυθοποιία, όπου παράγονται πειραματικές αφιλτράριστες και απαστερίωτες μπίρες. Η συνταγές τους είναι πρωτότυπες και αλλάζουν κάθε τρίμηνο με την προσθήκη εποχικών συστατικών.  Όποιος θέλει μπορεί τις δοκιμάσει (δωρεάν) κάθε Σάββατο από τη μία το μεσημέρι μέχρι τις 8 το βράδυ στο μπαρ που βρίσκεται στο πλάι και να ξεναγηθεί στο μουσείο που λειτουργεί στον ίδιο χώρο. Το μοναδικό ελληνικό μουσείο μπίρας φιλοξενεί μόνιμα εκθέματα σε τέσσερις διαφορετικές κατηγορίες, στο Βυνοποιείο, το Χημείο, το Ζυθοποιείο και το Συσκευαστήριο παρουσιάζονται όλα τα στάδια παραγωγής της μπίρας, εφήμερα τοποθετημένα σε προθήκες στο κέντρο του εκθεσιακού χώρου δείχνουν την ιστορία της μέσα στο χρόνο, ακόμα, υπάρχει ένα χρονολόγιο, ενώ επίσης προβάλλεται ένα βίντεο που παρουσιάζει συνοπτικά την ιστορία ανά τους αιώνες ξεκινώντας από τα πρώτα ευρήματα της μπίρας. Παράλληλα γίνονται περιοδικές εκθέσεις έργων τέχνης, εκπαιδευτικά σεμινάρια, ομιλίες, γευσιγνωσίες και άλλες εκδηλώσεις, συχνά με τη συνοδεία φαγητού και φυσικά μπίρας.

Στο μπαρ, δοκιμάζω μια hoppy lager την πιο πρόσφατη συνταγή του ΑΘΗΝΕΟ, μια μπίρα δροσερή και ελαφριά με χαμηλό αλκοολικό βαθμό, αμυδρά πικάντικη και αδιόρατα πικρή, ό,τι πρέπει δηλαδή για μια φθινοπωρινή ημέρα. Τα φώτα χαμηλώνουν, η οθόνη πίσω από το μπαρ φωτίζεται και ο Κώστας Πασχαλίδης αρχίζει να προβάλει εικόνες που συνθέτουν τον κορμό του θέματός του με τίτλο «Ασπρο πάτο! Η κοινή πόση ως μυστικό της κοινωνικής συνοχής στην αρχαιότητα – και όχι μόνο στην αρχαιότητα». Η ομιλία του δεν αναπτύσσεται με τρόπο αρχαιολογικό, πώς θα μπορούσε να γίνει κάτι τέτοιο σε μια σειρά διαλέξεων για τη μπίρα! Είναι μια αφήγηση προσωπική, ζωντανή και ευχάριστη, ό,τι πρέπει για ένα απομεσήμερο Σαββάτου.

Η αλήθεια είναι ότι μέχρι στιγμής δεν είναι γνωστά πολλά πράγματα για τη μπίρα στην αρχαιότητα, αναμένονται όμως, όπως μας πληροφορεί ο ομιλητής: «Γίνονται αναλύσεις οργανικών καταλοίπων στο εσωτερικό των αγγείων, εφόσον είναι οι συνθήκες από το χώμα τέτοιες που επιτρέπουν να βρούμε κατάλοιπα. Πολύ λίγα στοιχεία έχουν δημοσιευτεί, στην πραγματικότητα υπάρχει η φιλολογική αναφορά της πόσης και αυτή αφορά το κρασί κατά κύριο λόγο και λίγα πράγματα για το ζύθο, τουλάχιστον στην Ελλάδα. Είναι βέβαιο όμως ότι θα έχουμε πολύ περισσότερα πράγματα στο μέλλον που θα έχει προχωρήσει η ανάλυση», μας λέει. Ο κύριος Πασχαλίδης μιλάει για τα συμπόσια στον κόσμο των ανδρών, τα κύπελλα, τις κύλικες -πλατιά και ρηχά σκεύη πόσης- και τους κρατήρες -μεγάλα αγγεία μέσα στα οποία γινόταν η ανάμειξη του κρασιού με νερό- που έχουν βρεθεί κυρίως σε τάφους, ακόμη, αναφέρεται σε ιστορίες που αφηγείται η εικονογράφησή τους.

Συνέβη ένα βράδυ γύρω από ένα τραπέζι

Από όλες, μεγαλύτερη εντύπωση μου κάνει η αναφορά σε ένα σπάνιο εύρημα, το «κύπελλο του Δραπέτη» από ένα ανώνυμο τάφο του 5ου αιώνα π.Χ. Το 2007 όταν η αρχαιολόγος της Β΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, Γαλήνη Δασκαλάκη εκλήθη να ελέγξει ένα οικόπεδο στην Κηφισιά, βρέθηκε μπροστά σε ένα τάφο φτωχών, από την εποχή της Χρυσής Δημοκρατίας της Αθήνας. Μέσα εκεί βρήκε ένα κοινό σετ πόσης, ένα κύπελλο με δύο χερούλια και ένα κανατάκι «για να το γεμίζεις δεν έχει σημασία τι, γάλα, νερό, κρασί, μπίρα», λέει ο κύριος Πασχαλίδης.

Όταν τα κομμάτια του συγκολλήθηκαν, η αρχαιολόγος είδε με έκπληξη ότι στο κύπελλο υπήρχε χαραγμένο ένα πλαίσιο και μέσα σε αυτό γραμμένα ανάποδα στη γενική πτώση έξι ονόματα: Αριστείδου, Διοδότου, Δαισίμου, Αρρίφρονος, Περικλέους και Ευκρίτου. Από κάτω στην αθέατη όψη του κύπελλου ήταν χαραγμένο το όνομα Δραπέτης. Μια ολόκληρη παρέα είχε γράψει τα ονόματά της πάνω σε ένα κύπελλο. Το όνομα του Αριστείδη -γνωστός και ως Δίκαιος- ήταν διάσημο εκείνη την εποχή ενώ το όνομα Αρρίφρων ήταν σπάνιο. Αρρίφρων, όμως, λεγόταν  ο παππούς του Περικλή και ο μεγάλος αδελφός του.  Ήταν σύγχρονοι και θα μπορούσαν να έχουν συναντηθεί όλοι μαζί.  Έτσι δημιουργήθηκε η αφήγηση.

Ένα βράδυ σε μια ταβέρνα τρώει και πίνει μια παρέα. Ο Περικλής θα πρέπει να ήταν πιτσιρικάς 18 χρονών, ο αδελφός του Αρρίφρων 27 ετών και ο Αριστείδης σαραντάρης περίπου. Περνάνε τόσο ωραία που με την ίδια γραφίδα υπογράφουν το κύπελλο γυρνώντας το ανάποδα. Η γραφή είναι ίδια σε όλα τα ονόματα, πράγμα που σημαίνει ότι ένας τα έγραψε όλα. Αργότερα χαράζεται από κάτω το όνομά του Δραπέτη. Με άλλη γραφίδα.  Γιατί, όμως, μπαίνει το κύπελλο μέσα σε έναν ανώνυμο τάφο ;

Η αρχαιολόγος πιθανολογεί ότι  ο Δραπέτης είναι απελεύθερος σκλάβος και ο σερβιτόρος της βραδιάς. Έχει μπροστά του μια σπουδαία παρέα, θαμπώνεται, καταλαβαίνει ότι αύριο μπορεί να διαδραματίσουν κάτι σπουδαίο στην πόλη του. Εκείνοι, όταν φεύγουν, αφήνουν πίσω τους το κύπελλο. Μάλλον έχουν πιει πολύ και ξεχνάνε το αναμνηστικό τους πάνω στο τραπέζι.  Ο Δραπέτης σκαλίζει ή ζητάει από κάποιον άλλο να σκαλίσει και το δικό του όνομα.  Φαίνεται ότι αυτή ήταν μια πολύ σημαντική στιγμή στη ζωή του γι’ αυτό ζήτησε να βάλουν το κύπελλο στον τάφο του μαζί του. «Αλλά έτσι γίνονται τα πράγματα γύρω από ένα τραπέζι. Αργότερα θα διχάζονταν αλλά οπωσδήποτε είχαν γράψει ένα κομμάτι της ιστορίας της Αθήνας, που συνέβη γύρω από ένα τραπέζι ένα βράδυ», μας λέει ο αρχαιολόγος.

Η ιστορία της μπίρας συνεχίζεται

Μετά την ομιλία, οι κυρίες Έλλη Παναγιωτοπούλου, υπεύθυνη Εταιρικών Σχέσεων της Αθηναϊκής Ζυθοποιίας και Ίρις Κριτικού, ιστορικός τέχνης χάρη στην οποία έγινε πραγματικότητα το μουσείο μπίρας -όπως και όλες οι εκθέσεις και οι εκδηλώσεις τις οποίες επιμελείται-, ξεναγούν τους επισκέπτες στον εκθεσιακό χώρο. Ανακοινώνουν επίσης μερικές από τις εκπλήξεις της νέας χρονιάς.  Τον Ιανουάριο, η  Αλεξάνδρα Χαριτάτου από το ΕΛΙΑ θα μιλήσει για τη σημασία των εφήμερων (στο μουσείο υπάρχουν καπάκια, ετικέτες, μπουκάλια, σταχτοδοχεία, κ.α, από προηγούμενες δεκαετίες), στα οποία συνήθως δεν δίνουμε σημασία, ως σύνολο, όμως αφηγούνται τις ιστορίες των δεκαετιών. Στη συνέχεια, ο δημοσιογράφος Νίκος Βατόπουλος θα μιλήσει επίσης για προηγούμενες δεκαετίες με αφορμή ένα παζλ από παλιές φωτογραφίες (εργατών, υπαλλήλων κλπ) και ταινίες όπου γίνεται γκρίζα διαφήμιση της μπίρας. Ενδιαφέρον έχει επίσης το γεγονός ότι η έκθεση «Κριθάρι: Σπορά – Θερισμός» ετοιμάζεται να περιοδεύσει σε όλη την Ελλάδα.

Ο νέος κύκλος που άρχισε με τον αρχαιολόγο- ιστορικό Κώστα Πασχαλίδη θα συνεχιστεί με δύο ακόμη ομιλίες:

• Το Σάββατο, 19 Νοεμβρίου 2016, 14:00, η Πέγκυ Ρίγγα θα μιλήσει με θέμα «Κρίθινος οίνος: Η μπίρα στην ελληνορωμαϊκή αρχαιότητα» και
• Το Σάββατο, 3 Δεκεμβρίου 2016, 14:00, η Ξένη Μπαλωτή με θέμα «Ενα ποτό προερχόμενο από τη διαφθορά, η Μπίρα στον Μεσαίωνα!»

Δείτε λεπτομέρειες, εδώ.

Info
Διεύθυνση: ΑΘΗΝΕΟ Λεωφόρος Κηφισού 102, Αιγάλεω
Ωρες λειτουργίας: Σάββατο 13.00-20.00
Ελεύθερη είσοδος με κράτηση θέσης  στην ιστοσελίδα: www.athineo.gr/kratisi.html

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News