Τι περιμένουμε στην αγορά συναθροισμένοι;

Είναι οι βάρβαροι να φτάσουν σήμερα.

Κωνσταντίνος Καβάφης

«Ακόμη (τους) βάρβαρους», έχει ονομάσει η Κόγιο Κουό την 37^η Εκθεση Σύγχρονης Τέχνης στο Λίμερικ («EVA International»), δηλαδή την ιρλανδική Μπιενάλε, που άρχισε το περασμένο Σαββατοκύριακο. Εμπνευσμένη από το ποίημα του έλληνα ποιητή, «Περιμένοντας τους βαρβάρους», η καλλιτεχνική διευθύντρια έδωσε έναν τίτλο που πολλαπλασιάζει τα ερωτήματα που έθεσε ο ίδιος πριν από σχεδόν 120 χρόνια, το 1898. Εφτασαν οι βάρβαροι που ανάμεναν οι φανταστικοί ήρωες του Καβάφη ως απελευθερωτές; Ακόμη περιμένουμε τους βαρβάρους να έρθουν να «νομοθετήσουν»; Ποιοι είναι οι βάρβαροι που θαμπώνονται από «βραχιόλια με αμέθυστους, δαχτυλίδια με λαμπρά, γυαλιστερά σμαράγδια και μπαστούνια μ’ ασήμια και μαλάματα έκτακτα σκαλιγμένα»; Γιατί τους περιμένουμε;

Στις ερωτήσεις απαντούν, φυσικά, οι καλλιτέχνες -57 στο σύνολό τους- με ζωγραφική, γλυπτά, φιλμ, φωτογραφία, περφόρμανς, διάλογο. Και η επιγραφή με τον δεύτερο στίχο «είναι οι βάρβαροι να φτάσουν σήμερα» υπενθυμίζει στους επισκέπτες της έκθεσης ποια είναι τα θέματα που εξιχνιάζουν οι συμμετέχοντες καλλιτέχνες.

Οι βάρβαροι είναι οι ξένοι, ο εξωτερικός παράγοντας που έχει ανάγκη ένα κράτος, μία κοινωνία, για να προσδιορίσει την ταυτότητά της. Στην περίπτωση της Ιρλανδίας –και δεκάδων χωρών στον κόσμο- οι «βάρβαροι» ήταν κατ’ ανάγκην οι αποικιοκράτες. «Δεν συνηθίζουμε να σκεφτόμαστε ότι οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν βιώσει αποικιοκρατία, αλλά η Ιρλανδία βρισκόταν επί 800 χρόνια υπό καθεστώς κατοχής», έχει δηλώσει η Κουό η οποία κατάγεται από το Καμερούν. Αναλαμβάνοντας να διοργανώσει τη φετινή έκθεση στην Ιρλανδία -«που πάντοτε φανταζόταν στα όνειρά της»- ήρθε αντιμέτωπη με μία δημιουργική συγκυρία: Η περίοδος της έκθεσης -Απρίλιος με Ιούλιο 2017- συμπίπτει χρονικά με την 100ή επέτειο της Εξέγερσης του Πάσχα, που πραγματοποιήθηκε τη Μεγάλη Εβδομάδα του 1916 και άνοιξε τον δρόμο για τον ιρλανδικό αγώνα της ανεξαρτησίας.

«Η Ιρλανδία, η πρώτη απελευθερωτική δύναμη κατά της βρετανικής αποικιοκρατίας, πάντοτε βρισκόταν στο μυαλό μου ως ένα παράδειγμα των πολιτικών και ψυχολογικών επιπτώσεων στην ανθρώπινη ψυχή που έχει ένα σύστημα το οποίο είναι σχεδιασμένο για να ταπεινώνει και να αποξενώνει», εξηγεί η ίδια στον ιρλανδικό Τύπο. «Αυτό δεν σημαίνει ότι θα χτίσω μία έκθεση δεσμευμένη στο παρελθόν, αλλά το παρελθόν είναι πάντοτε, κατά κάποιον τρόπο, στο παρόν, και το μέλλον δεν φτάνει ποτέ στ’ αλήθεια», συμπληρώνει.

Γι’ αυτό και η θεματολογία της έκθεσης που θα διαρκέσει μέχρι τις 17 Ιουλίου είναι η «μετα-αποκιακή κατάσταση». Οι καλλιτέχνες καλούνται να εξιχνιάσουν τις μνήμες, τα τραύματα της κατοχής, τις επιπτώσεις που έχει το καθεστώς της αποικιοκρατίας στην αρχιτεκτονική, την κοινωνία, την πολιτική σκέψη και την ψυχή. Οι απαντήσεις έρχονται από τους καλλιτέχνες που ζουν σε 23 χώρες και έχουν μία διαφορετική εμπειρία ή ματιά στο φαινόμενο. «Η Αφρική, για παράδειγμα, δεν έχει την ευαισθησία που δείχνει η Ιρλανδία, η οποία δείχνει να μην θέλει να αντιμετωπίσει άμεσα το παρελθόν της κατοχής», εξηγεί η παραγωγός που έχει ανοίξει δεκάδες εκθέσεις στον κόσμο.

Στον διάλογο συμμετέχει και ένας έλληνας γλύπτης, ο Κώστας Μπασάνος, που διδάσκει Γλυπτική στο τμήμα Πλαστικών Τεχνών και Επιστήμης και Τέχνης του Παν/μίου Ιωαννίνων. Ο άγγλος Λίαμ Γκίλικ θα προσκαλέσει τους επισκέπτες σε μία παμπ για να αναπαραστήσουν την πλοκή μίας ταινίας ενώ ο βέλγος Κάρστεν Χούλερ θα παρουσιάσει μία εγκατάσταση ενσωματωμένη με λογισμικό το οποίο θα «απαντά» στον επισκέπτη με συγκεκριμένες φράσεις. Ανάμεσα στις 2.000 αιτήσεις που δέχθηκε η αρμόδια επιτροπή για να καταλήξει στους τελικούς συμμετέχοντες διακρίθηκε και το όνομα του χιλιανού αρχιτέκτονα και σκηνοθέτη Αλφρέντο Ζαρ καθώς και της δανο-κορεάτισσας Γιον Σουν Γκούλαχ, η οποία έχει αφιερωθεί στον ακτιβισμό μέσα από την περφόρμανς και την ποίηση.

Η έκθεση που πραγματοποιείται στην μικρή πόλη των 100.000 κατοίκων από το 1977 πάντοτε μαγνήτιζε ενδιαφέροντα ονόματα της σύγχρονης Τέχνης και πολιτικοποιημένους καλλιτέχνες. Αλλά ποτέ δεν απολάμβανε τη χρηματική στήριξη που δέχονται άλλες εκδηλώσεις. Ακόμη και όταν μετασχηματίστηκε σε Μπιενάλε, το 2012, ύστερα από απόφαση ειδικής επιτροπής, «ο προϋπολογισμός ήταν πολύ μικρός, σε σύγκριση, για παράδειγμα, με τη Μπιενάλε του Λίβερπουλ», όπως παρατηρεί ο διευθυντής της ιρλανδικής Μπιενάλε, Γούντροου Κένοχαν. Και ένας από τους λόγους που δεν έχει ούτε τη μισή αναγνωρισιμότητα της Μπιενάλε της Βενετίας είναι γιατί δεν έχουν επενδυθεί πολλά κεφάλαια στην επικοινωνία.

Το ίδιο παρατήρησε και η κυρία Κούο, σχολιάζοντας στην πρόσφατη συνέντευξη Τύπου ότι με τα επίπεδα της κρατικής χρηματοδότησης της ήταν σχεδόν αδύνατο να εργαστεί. Πάντως, με μία ιστορική επέτειο, τη θεματολογία που αγγίζει δεκάδες λαούς στον κόσμο και τους διαχρονικούς στίχους του Καβάφη, η ίδια έχει την ευκαιρία να προετοιμάσει το έδαφος για ένα καλύτερο πακέτο στήριξης στην επόμενη έκθεση, το 2018.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News