Σκηνή πρώτη: Στο πάρκο Φε ντελ Βάλε, ένα από πιο τα κεντρικά σημεία συνάντησης των κατοίκων της Αβάνας. Οι εικόνες που περνούν μπροστά από τα μάτια του ξένου παρατηρητή, μπορούν να του δημιουργήσουν μια πολιτισμική σύγχυση. Δεν υπάρχει ούτε ένα εκατοστό χώρου που να μην έχει καταληφθεί από ανθρώπους που κρατούν τα λάπτοπ τους, που περιδιαβαίνουν τα… ενδότερα των smartphones που διαθέτουν ή που κάτι κοιτάζουν με εμβρίθεια στα τάμπλετ τους. Αυτή είναι, άραγε, η νέα Κούβα;

Παρά το γεγονός ότι επισήμως το οικιακό Internet είναι απαγορευμένο στη χώρα, η εμφάνιση νέων σημείων Wi-Fi με απίστευτους γρήγορους ρυθμούς δημιουργεί ένα παράδοξο. Οι τιμές του σερφαρίσματος παραμένουν ακόμη πολύ υψηλές: για να ανατρέξει κανείς στα μέιλ του για μια και μόνο ώρα, πρέπει να καταβάλει τον εβδομαδιαίο μισθό του. Παρ’ ολ’ αυτά όλο και περισσότερα σημεία Wi-Fi γεννιούνται.

Η νυχτερινή ζωή στα La Rampa, μια επίσης γνωστή περιοχή στην Αβάνα, έχει διαφοροποιηθεί σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν. Τα Internet-cafe είναι ένα νέο «είδος» διασκέδασης. Προπληρωμένες κάρτες πρόσβασης στο Διαδίκτυο αλλάζουν χέρια (με αντίτιμο αμερικανικά δολάρια), εκεί που προηγουμένως η βασική… αγορά περιλάμβανε ναρκωτικά και γυναίκες. Ολοένα και περισσότερο, οι Κουβανοί αποκτούν πρόσβαση στο YouTube. Μια ασχολία ιδιαζόντως ενδιαφέρουσα, καθώς εκεί καταφέρνουν τα δουν τα τρέιλερ των τελευταίων ταινιών του Χόλιγουντ.

Ο κουβανός καθηγητής αστικής ανάπτυξης, Αντόνιο Παδρόν Λοτί, κάνει λόγο στη βρετανική εφημερίδα Guardian για μια νέα ποιότητα στη δημόσια ζωή. «Οι Κουβανοί πάντα είχαν μια έντονη κοινωνική ζωή στους δρόμους, τώρα μπορούν να έρθουν σε επαφή με όλο τον υπόλοιπο πλανήτη». Και δεν είναι μόνο το Internet που μικραίνει τις αποστάσεις.

Οι τουρίστες, έστω και διά πλαγίου τρόπου, αρχίζουν να επισκέπτονται όλο και περισσότερο την Αβάνα. Η Παλαιά Αβάνα (Habana Vieja), γεμάτη από ανακαινισμένα σπίτια, προσφέρει πλέον καφετέριες, μαγαζιά με ακριβά ρούχα και ρολόγια. Δεν έχει περάσει πολύς καιρός που όλα κτίρια της περιοχής κινδύνευαν να καταρρεύσουν, κάτι που έκανε ακόμη και την Unesco να σπεύσει να τα σώσει. Tα τελευταία 30 χρόνια βρίσκεται σε εξέλιξη ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα αναστήλωσης των παλαιών κτιρίων έτσι ώστε να μην χαθεί ένα σημαντικό κομμάτι της κληρονομιάς και του παρελθόντος της περιοχής.

«Periodo especial»

Σκηνή δεύτερη, φλας μπακ: Αρχές του 1991. Ο Φιντέλ Κάστρο αντιμέτωπος με τον λαό του σε απόγνωση. Ο κόσμος πεινάει. Και δεν είναι δυτική προπαγάνδα. Η δεκαετία του 1990, ειδικά η αρχή της, υπήρξε μια οδυνηρή περίοδος για την κουβανική επανάσταση. Η Σοβιετική Ενωση κατέρρευσε και οι προμήθειες της αποκλεισμένης από τη Δύση Κούβας έπαψαν να έρχονται. Αυτή η εποχή της ανατροπής και της έλλειψης πρώτων υλών και τροφίμων έχει ονομαστεί «periodo especial», «ειδική περίοδος». Τότε ο Φιντέλ Κάστρο θα πειστεί ότι η μόνη λύση για ξένο συνάλλαγμα που θα επέτρεπε τις αγορές εφοδίων μπορούσε να έρθει από τους τουρίστες. Και ιδρύει μια δημόσια εταιρεία τουρισμού, την Habaguanex. Στην ιδιοκτησία της εταιρείας θα περάσουν μια σειρά από ξενοδοχεία, ρεστοράν και μαγαζιά. Τα κέρδη επιστρέφουν στο Δημόσιο που τα χρησιμοποιεί για κοινωνικούς σκοπούς. Εικοσιπέντε χρόνια έπειτα η εταιρεία θα έχει στην κατοχή της 20 ξενοδοχεία, 40 ρεστοράν, 50 μπαρ και καφετέριες, καθώς και αρκετά ακριβά μαγαζιά.

Ακόμη και έτσι όμως τα 2/3 της παλαιάς πόλης της Αβάνας παραμένουν σε δραματική κατάσταση. Διόλου παράξενο, καθώς η βασική πολιτική του Κάστρο ήταν κατά της συγκέντρωσης του κόσμου στις κεντρικές πόλεις. Ακόμη και σήμερα υπάρχουν οικογένειες που μένουν σε πολυκατοικίες που μετά βίας αντέχουν την κατάρρευση. Αρκετοί, δε, αναγκάστηκαν να φύγουν για τα προάστια (βλ. Αλαμάρ ή το Habana del Este). Tώρα, το μείζον θέμα είναι να καταφέρει η Αβάνα να δεχθεί τους τουρίστες που έρχονται κατά ομάδες. Οι ντόπιοι υποδέχονται τη νέα κατάσταση με αμφιθυμία: οι τουρίστες τους αναγκάζουν να ξεσπιτωθούν, όμως, από την άλλη είναι αυτοί που φέρνουν το νέο χρήμα και κυρίως το δολάριο.

Υπολογίζεται ότι μόνο το 2015 κατέφτασαν στην Κούβα περίπου τρία εκατομμύρια τουρίστες, ενώ έχει ανέβει σημαντικά και ο αριθμός των αμερικανών τουριστών (αύξηση 40%). Ειδικά μετά τις ενέργειες του Μπαράκ Ομπάμα να διαμορφώσει ένα νέο πλαίσιο επαφών με την Κούβα. Αλλο ένα παράδοξο: επισήμως, οι αμερικανοί τουρίστες απαγορεύεται να επισκεφθούν τη χώρα, ωστόσο πάντα υπάρχει ένας πλάγιος τρόπος για τους tour operators να τους προσφέρουν πακέτα διακοπών στο νησί. Ηδη, για το προσεχές διάστημα ετοιμάζονται ακόμη και κρουαζιέρες – κάτι που έχει να συμβεί από το 1960. Την εποχή δηλαδή που είχε επιβληθεί για πρώτη φορά το εμπορικό εμπάργκο. Σύμφωνα με το ΔΝΤ, αν λήξει το εμπάργκο, η Κούβα θα μπορούσε να υποδεχθεί περί τα 10 εκατομμύρια αμερικανών τουριστών το χρόνο. Αν και η χώρα δεν έχει τις υποδομές για να τους καλοδεχθεί. Τα ξενοδοχεία δεν είναι αρκετά αν και τώρα -δειλά δειλά- αρχίζουν να χτίζονται καινούργια και μάλιστα πέντε αστέρων.

Βέβαια, οι Αμερικανοί είναι ακόμα εκτός των νέων πλάνων – πολλοί αναλυτές ή άνθρωποι της αγοράς εκτιμούν πως το το εμπάργκο θα αρθεί σε δύο χρόνια, όταν οι ζημίες θα είναι πολύ μεγαλύτερες από τα ενδεχόμενα κέρδη και η όποια κυβέρνηση των ΗΠΑ δεν θα έχει κανένα λόγο να επιμένει σε μια αδιέξοδη πολιτική αποκλεισμού. Αρκετοί επενδυτές περιμένουν τη στιγμή που θα αλλάξει η… κανονικότητα στις σχέσεις ΗΠΑ-Κούβας για να κάνουν τη δική τους απόβαση στη χώρα και να επενδύσουν στα παρθένα εδάφη της.

Οι προοπτικές είναι κάτι παραπάνω από δελεαστικές. Ωστόσο, πάντα θάλλει ο κίνδυνος να μην μπορέσει να ανταποκριθεί η Αβάνα στα κελεύσματα των επενδυτών. Οπως λέει ένας εξ αυτών: «Η Αβάνα είναι σαν ένα μεγάλο κέικ και όλοι θέλουν να πάρουν από ένα κομμάτι». Το καλύτερο κομμάτι θεωρείται αυτή τη στιγμή το ονομαστό λιμάνι της πόλης που έχει δική του ιστορία, αλλά και μεγαλύτερες προοπτικές για το μέλλον. Θεωρείται το «έμβρυο» της πόλης και η ανακατασκευή του θα άλλαζε δραστικά την εικόνα της. Μόνο που ουδείς μπορεί να προβλέψει ποια… χέρια θα αναλάβουν το έργο. Η μυστικοπάθεια, άλλωστε, ήταν πάντα ένα από τα βασικά γνωρίσματα του Κάστρο και των συν αυτώ.

Αυτό που μπορεί να σώσει την Αβάνα από μια άναρχη αναδόμηση είναι ότι η κλασική γραφειοκρατία του καθεστώτος δεν επιτρέπει στα πράγματα να πάρουν ταχείς ρυθμούς. Κάτι τέτοιο πρόκειται να συμβεί και σε αυτή την περίπτωση. Οτιδήποτε γίνει, εάν και εφόσον γίνει, θα ακολουθήσει ρυθμούς χελώνας. Οι βασικές δομές, το real estate, ο τουρισμός και οι τέχνες είναι τομείς που η Αβάνα θα μπορούσε να αναπτυχθεί μέσω των ξένων επενδυτών. Παρά το όποια προβλήματα υπάρχουν στον απομονωτισμό που έχει περιέλθει η χώρα για δεκαετίες και τις νομικές δυσκολίες που θα βρουν μπροστά τους οι επενδυτές για να αναπτύξουν τα σχέδιά τους. Η ανοικοδόμηση των κτιρίων ή η κατασκευή καινούργιων δεν σταμάτησε, καίτοι υπάρχει δεδομένη έλλειψη υλικών στη χώρα. Στην ουσία, η Αβάνα αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε φάση «μικροκαπιταλιστικής» μετάβασης και οι καλά γνωρίζοντες σημειώνουν πως το πρόθεμα «μίκρο» θα δώσει πολύ σύντομα τη θέση του στο επιθετικό «μάκρο».

«Θα έχουν για πάντα το Παρίσι»

Σκηνή τρίτη: Χιλιάδες χιλιόμετρα ανατολικά, βράδυ Δευτέρας, 1ης Φεβρουαρίου 2016. Παρίσι. Ο Ραούλ Κάστρο, αδελφός του Φιντέλ και πρόεδρος της Κούβας, γίνεται δεκτός στο Μέγαρο των Ηλυσίων από τον Φρανσουά Ολάντ σε μια δεξίωση που θυμίζει περισσότερο γκαλά διασημοτήτων και λιγότερο συνάντηση δύο πολιτικών ηγετών: ηθοποιοί, dj, μόδιστροι όπως ο πολύς Κριστιάν Λουμπουτέν ήταν επίσης καλεσμένοι στο δείπνο. Ο Ολάντ τσούγκρισε το κρασί του με τον κουβανό ομόλογό του. Ολο χαμόγελα. Νωρίτερα είχαν μιλήσει για μπίζνες:

Αβάνα και Παρίσι υπέγραψαν συμφωνία για τη μετατροπή του μισού χρέους της Κούβας προς τη Γαλλία σε επενδύσεις. Η συμφωνία για μετατροπή του χρέους σε επενδύσεις ήρθε μόλις έναν μήνα μετά την απόφαση του Κλαμπ του Παρισιού για διαγραφή 8,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων από το δημόσιο χρέος που βαραίνει την Αβάνα, με αντάλλαγμα τη δέσμευση της κουβανικής κυβέρνησης να αποπληρώσει τα υπόλοιπα $ 2,6 δισ. μέχρι το καλοκαίρι του 2017. Το μεγαλύτερο μέρος του χρέους που διαγράφηκε – περίπου 4 δισ. δολάρια – τα όφειλε η Κούβα στη Γαλλία.

Με βάση τη συμφωνία, η γαλλική κυβέρνηση δέχθηκε να μετατρέψει τα 212 από τα 390 εκατομμύρια δολάρια που ακόμα της οφείλει η Κούβα σε ειδικό ταμείο για γαλλο-κουβανικά έργα στο νησί.

«Η Γαλλία πηγαίνει πέρα από αυτό που συμφωνήθηκε στο επίπεδο του Κλαμπ του Παρισιού. Θέλουμε να μετατρέψουμε χρέη (…) σε χρήσιμες επενδύσεις», δήλωσε σε δημοσιογράφους ο Ολάντ, ενώ στο πλευρό στεκόταν ο Κάστρο.

Ο Ολάντ υποδέχτηκε τον Ραούλ Κάστρο με αγκαλιά έξω από το προεδρικό μέγαρο. Στη συνέχεια αναφώνησε: «Ζήτω η Κούβα!».

 

 

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News