Ηταν ένα μήνυμα αισιοδοξίας προς τους πολίτες -«την Αμερική που πιστεύω, με την καθαρή ματιά και την μεγάλη καρδιά»- και μια έκκληση προς τις παρατάξεις και την κοινωνία στο σύνολό της για ενότητα και συναίνεση, για μια καλύτερη Δημοκρατία, όπως το προσδιόρισε και ο ίδιος. Και μια παραδοχή ότι, σε κάποια ζητήματα τουλάχιστον, απέτυχε να εξασφαλίσει στην πολιτική ευρύτερες συναινέσεις με αποτέλεσμα κάποιες ακραίες φωνές να ακούγονται περισσότερο – μια έμμεση αναφορά στον Ντόναλντ Τραμπ.

Πολλά από όσα κάλυψε στην ομιλία του ο Μπαράκ Ομπάμα ήταν -και είναι- πρωτοβουλίες που πήρε παρά την σχεδόν εχθρική στάση των Ρεπουμπλικάνων στο Κογκρέσο, οι οποίοι γενικά δείχνουν να κάμπτονται και να συναινούν μόνο όταν τα πράγματα φτάσουν στο απροχώρητο, όπως όταν επαπειλείται μια στάση πληρωμών του αμερικανικού Δημοσίου. Περισσότερο, όμως, επέλεξε να μιλήσει για το μέλλον, πέρα από τον εκλογικό κύκλο, σε βάθος μιας και περισσότερων γενεών.

Ενόψει, τέλος, μιας προεκλογικής εκστρατείας που αυτή τη στιγμή, όσο ακόμη τα πράγματα είναι ρευστά, δείχνει δείγματα «τοξικού» πολιτικού λόγου, το έμμεσο μήνυμα Ομπάμα ήταν ότι, «για το καλό όλων και της Δημοκρατίας, πρέπει να αποφευχθεί η πόλωση».

Παρότι υποσχέθηκε μια σύντομη ομιλία, και πάλι δεν κατάφερε να την περιορίσει σε λιγότερο από μία ώρα, «γιατί ξέρω ότι πολλοί θέλετε να φύγετε για την Αϊόβα» όπως εννοώντας τις προκριματικές που θα αρχίσουν από εκεί την 1η Φεβρουαρίου. Το αστείο έσπασε λίγο τον πάγο πριν ο πρόεδρος διατρέξει πολλά από τα κρίσιμα ανοιχτά θέματα για το 2016.

Επανερχόμενος σε ένα θέμα που σφράγισε και τις δύο θητείες του, ο Ομπάμα υπερασπίστηκε την οικονομία και την κατάστασή της. Υπενθύμισε ότι η ανεργία έχει πέσει στο 5% (εν μέσω κρίσης είχε παραλάβει σημαντικά μεγαλύτερα ποσοστά, αλλά η πτώση της έκτοτε είναι σταθερή και πραγματική) και αντεπιτέθηκε σε όσους θεωρούν ότι η οικονομία στο σύνολό της έχει χάσει τον απαραίτητο δυναμισμό. «Οσοι το λένε αυτό, λένε παραμύθια», τόνισε.

Δεν φταίνε για την οικονομική κρίση όσοι είναι δικαιούχοι επιδομάτων, είπε επίσης. Δεν είναι οι μετανάστες ο λόγος που οι μισθοί δεν έχουν αυξηθεί αρκετά, πρόσθεσε, για να κατακρίνει τις επιχειρήσεις γιατί «στα διοικητικά συμβούλια βάζουν τους στόχους του τριμήνου πάνω από τα μακροπρόθεσμα κέρδη».

Να διορθώσουμε την πολιτική (fix our politics), ένα μήνυμα που ακούγεται από πολλούς στις ΗΠΑ με διαφορετικό περιεχόμενο, ακούστηκε και από τον Μπαράκ Ομπάμα

Αναφέρθηκε ακόμη και στην αλλαγή του καθεστώτος για την μετανάστευση και την απόκτηση δικαιωμάτων για όσους έρχονται στη χώρα, παρότι, όπως σημειώνουν οι New York Times, η πολιτική του σε αυτόν τον τομέα «ήταν μάλλον αντιφατική» (πολλές επαναπροωθήσεις αφενός, διευκολύνσεις σε νέους μετανάστες αφετέρου).

Αλλο ένα αγκάθι στις σχέσεις με το Κογκρέσο, είναι το περιβαλλοντικό, με τον πρόεδρο να επιμένει για άλλη μια φορά ότι πρέπει ως χώρα οι ΗΠΑ να μεταβούν σε πιο καθαρές μορφές ενέργειας και, από την άλλη, να καλέσουν, να πείσουν και να πιέσουν άλλες μεγάλες χώρες, όπως την Κίνα, να ασχοληθούν σοβαρά με τον περιορισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.

Ο περιορισμός της βίας από την οπλοκατοχή, το τελευταίο ίσως μεγάλο στοίχημα της θητείας του, δεν έχει βγει από τα σχέδια του Λευκού Οίκου, αν και γενικά απουσίασε από την ομιλία του Ομπάμα. Με δεδομένη την άρνηση των Ρεπουμπλικάνων να μπουν στη λογική του περιορισμού -αφού διαπλέκονται με τις οργανώσεις υπέρ της οπλοκατοχής- αυτά που μπορεί να κάνει ο πρόεδρος περιορίζονται στην έκδοση διαταγμάτων, τα οποία σε ένα βαθμό παρακάμπτουν το Κογκρέσο.

«Να υπερασπιζόμαστε ειδικά τους αδύναμους, τους ευάλωτους, γνωρίζοντας ότι ο καθένας από εμάς είναι εδώ μόνο γιατί κάποιος, κάπου, κάποτε, μας υπερασπίστηκε»

Σε ό,τι αφορά την εξωτερική πολιτική, ο Ομπάμα ζήτησε ευθέως από το Κογκρέσο να πάρει μιαν απόφαση για το αν θα αποσταλούν στρατεύματα στη Μέση Ανατολή κατά του Ισλαμικού Κράτους. «Αν το Κογκρέσο θέλει σοβαρά να κερδίσουμε αυτόν τον πόλεμο και να στείλει ένα μήνυμα στα στρατεύματα και σε όλο τον κόσμο, πρέπει να εγκρίνει τη χρήση στρατιωτικής δύναμης κατά του ΙΚ», είπε και ζήτησε επιτακτικά από το Κογκρέσο: «Ψηφίστε».

Το Ιράν και η Κούβα, τα θέματα των οποίων σε μεγάλο βαθμό διευθετήθηκαν το χρόνο που πέρασε και για το προσεχές μέλλον θα πάψουν να αποτελούν ανοιχτά μέτωπα, προβλήθηκαν από τον Ομπάμα σαν επιτυχίες, παρά τα σύννεφα που κατά καιρούς εμφανίζονται, ειδικά στις σχέσεις με την Τεχεράνη (με τελευταίο το περιστατικό σύλληψης ναυτικών που εκτυλισσόταν κυριολεκτικά την ώρα της ομιλίας του προέδρου).

Αυτή η ομιλία είναι σε κάθε περίπτωση του προέδρου και η αντίπαλη παράταξη, παρά την τυπική υποχρέωση να εκφωνήσει κάποιο μέλος της μια αντίστοιχη ομιλία, πρακτικά υποχωρεί μπροστά σε όσα έχει να πει ο Chief Commander.

Η απάντηση των Ρεπουμπλικάνων ήταν τυπική και επιχείρησε να αποδομήσει τα βασικά σημεία όπως ότι η οικονομία πηγαίνει καλά, αν και αυτή προέβαλε, από άλλη οπτική, την εικόνα ενός ισχυρού έθνους και αξιών. Ο πρόεδρος, είπε στην ομιλία της η κυβερνήτρια της Νότιας Καρολίνας, Νίκι Χάλει, είναι πολύ εύγλωττος όταν μιλά για τα μεγαλεπήβολα, αλλά αυτό δεν μπορεί να κρύψει τα προβλήματα.

Αν όμως η αντιπολίτευση δεν έχει να πει πολλά, οι πολίτες – αυτοί που στην ομιλία του ο Ομπάμα κάλεσε να βγαίνουν και να μιλούν για τα προβλήματα που έχουν και που έχει το κοινωνικό σύνολο, παρακολουθούν και σχολιάζουν. Πάνω από 760.000 tweet με το hashtag #SOTU καταγράφηκαν κατά την διάρκεια της ομιλίας αναφέρουν οι New York Times. Ισχυρή παρουσία είχε και το #EmptySeat από την συμβολική κίνηση να αφήσει μία θέση κενή για τα θύματα της βίας από την ανεξέλεγκτη οπλοχρησία στη χώρα. (Ραγδαία αυξήθηκαν και οι αναζητήσεις για την κυρία Χάλει, του τύπου ποια είναι αυτή;»)

Επιστροφή -λοιπόν- στην αισιοδοξία

Λίγο πριν τελειώσει η θητεία του, όσο και αν παραδοσιακά τον τελευταίο χρόνο ένας πρόεδρος δεν έχει πολλά περιθώρια για δραστικές αλλαγές, ο Μπαράκ Ομπάμα επανήλθε στο μοτίβο της αισιοδοξίας που σφράγισε την εκστρατεία που τον έφερε στο Λευκό Οίκο. Το «Yes we can» του 2008, στις αρχές πλέον του 2016 και με όσα έχουν μεσολαβήσει, έγινε ένα περισσότερο πολιτικό μήνυμα:

«Οι μοναδικές μας δυνάμεις σαν έθνος – η αισιοδοξία μας, το εργασιακό μας ήθος, το πνεύμα της ανακάλυψης, οι διαφορετικές κοινωνικές ομάδες, η δέσμευσή μας στην εξουσία του νόμου – αυτά μας δίνουν όσα χρειαζόμαστε για να διασφαλίσουμε την ευημερία και την ασφάλεια για τις επόμενες γενεές», τονίζει. «Υπάρχουν φωνές που καλούν να ξαναγυρίσουμε σε φατρίες και να βρούμε αποδιοπομπαίους τράγους», είπε ακόμη. «Δεν αντέχουμε να βαδίσουμε αυτό το μονοπάτι, γιατί μας φέρνει σε αντίφαση με όσα μας κάνουν αξιοζήλευτους σε όλο τον κόσμο».

Το ότι οι εκκλήσεις, οι παραινέσεις και ακόμη οι πιέσεις του προς το ακροατήριο έπεφταν στο κενό και εισέπρατταν την σιωπή των Ρεπουμπλικάνων, δίπλα στα θερμά χειροκροτήματα των Δημοκρατικών, είναι εύγλωττη ένδειξη της πόλωσης στην αμερικανική πολιτική σκηνή.

Αυτό δεν πτόησε τον ίδιο και δεν πήγε εκεί για να απογοητευτεί από αυτό. «Το συλλογικό μας μέλλον εξαρτάται από τη θέλησή μας να τηρήσουμε τις υποχρεώσεις μας σαν πολίτες, από το να ψηφίζουμε, από το να μιλάμε, από το να υπερασπιζόμαστε ειδικά τους αδύναμους, τους ευάλωτους, γνωρίζοντας ότι ο καθένας από εμάς είναι εδώ μόνο γιατί κάποιος, κάπου, κάποτε, μας υπερασπίστηκε».

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News