Η Μέρι Λουίζ Ρόμπερτς είναι καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Γουισκόνσιν, στις ΗΠΑ. Είναι ιστορικός και η ειδικότητά της είναι η γαλλική ιστορία. Πριν από μερικά χρόνια αποφάσισε να ασχοληθεί με ένα πολύ ευαίσθητο θέμα: τη συμπεριφορά των αμερικανών στρατιωτών στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι αμερικανοί στρατιώτες ήταν οι απελευθερωτές της Δυτικής Ευρώπης, κυρίως της Γαλλίας. Όλοι έχουμε δει φωτογραφίες και ταινίες επικαίρων της εποχής με τους Αμερικανούς να μπαίνουν θριαμβευτικά και πανηγυρικά στις γαλλικές πόλεις και τον κόσμο να τους υποδέχεται σαν ήρωες, να τους αγκαλιάζει, να τους φιλά, να τους αποθεώνει.

Πόσο μεγάλη η αντίθεση με την αντίστοιχη πορεία των Σοβιετικών που αντιμετώπισαν μεγάλη εχθρότητα σε πολλές περιοχές που εισέβαλαν. Αυτό οφειλόταν βέβαια καταρχάς στο γεγονός ότι οι Σοβιετικοί περνούσαν από πολλές περιοχές που ήταν φιλικές στους Ναζί ή περιοχές όπου κυριαρχούσαν πληθυσμιακά οι Γερμανοί. Αλλά οφειλόταν και σε μεγάλο βαθμό στις φρικαλέες αγριότητες, ακόμα και σοβαρά εγκλήματα πολέμου (κυρίως αναρίθμητους βιασμούς) που διέπραξε ο Κόκκινος Στρατός, με την άδεια αλλά και την παρότρυνση της σοβιετικής ηγεσίας. Η εικόνα των αμερικανών ελευθερωτών ήταν πολύ διαφορετική. Σαν τους ιππότες με το άσπρο άλογο απελευθέρωναν την τυχερή δυτική Ευρώπη ως ρομαντικοί ήρωες.

Η Μέρι Λουίζ Ρόμπερτς, σαν καλή ιστορικός, ήξερε ότι αυτή η εικόνα δεν ήταν δυνατόν να είναι πλήρης. Όταν έχεις εκατοντάδες χιλιάδες άνδρες, εξαχρειωμένους από τον πόλεμο, μακριά από την πατρίδα τους και τους κοινωνικούς κανόνες που τους συνέδεαν με τις κοινότητές τους, στερημένους σεξουαλικά για μεγάλο χρονικό διάστημα και ταυτόχρονα τόσο κοντά καθημερινά στο θάνατο, θα πρέπει να είσαι πολύ αφελής για να πιστέψεις ότι φέρθηκαν στους αμάχους με το γάντι. Αποφάσισε λοιπόν να αποδομήσει αυτήν την εικόνα για την ανακρίβεια της οποίας είχε μάλιστα πολλές ισχυρές ενδείξεις.

Καθώς έκανε την έρευνά της στη Γαλλία διαπίστωσε ότι μαζί με τις ιστορίες ηρωισμού και αυτοθυσίας, που ενέπνευσαν ευγνωμοσύνη και σεβασμό στον γαλλικό λαό, υπήρχαν και πολλές ιστορίες ντροπής που ενέπνευσαν αγανάκτηση και αποτροπιασμό. Το χειρότερο δεν ήταν ότι υπήρχαν βιασμοί, σεξουαλικές παρενοχλήσεις και συμπεριφορά κατακτητή. Το χειρότερο απ’ όλα ήταν ότι η αμερικανική στρατιωτική διοίκηση το ανεχόταν, το ενθάρρυνε ακόμα και το διαφήμιζε! Η αμερικανική στρατιωτική αρχή παρουσίαζε τον πόλεμο στη Γαλλία σαν ένα είδος «σεξουαλικής περιπέτειας» στη χώρα του έρωτα με τις ξαναμμένες Γαλλίδες να περιμένουν τους ήρωες για να τους ανταμείψουν εμπράκτως. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι η επίσημη εφημερίδα του αμερικανικού στρατού Star & Stripes προετοίμαζε τους στρατιώτες για την «επαφή τους» με τους Γάλλους και ιδίως τις Γαλλίδες με λίστες χρήσιμων προτάσεων στα γαλλικά, όπου περιλαμβάνονταν φράσεις όπως: «Είσαι πολύ όμορφη» ή «Είναι οι γονείς σου στο σπίτι;».

Θα αναρωτιέστε αν βρέθηκε κάποιος εισαγγελέας να την παραπέμψει σε δίκη. Όχι. Γιατί η πρώτη τροποποίηση του αμερικανικού Συντάγματος απαγορεύει ρητά κάθε περιορισμό στον λόγο

Οι γαλλικές αρχές, ανακάλυψε η Ρόμπερτς, εκλιπαρούσαν τους Αμερικανούς να οργανώσουν οίκους ανοχής για να αποφευχθούν οι βιασμοί αλλά οι Αμερικανοί το απέφευγαν για να μην στεναχωρήσουν τις μητέρες, συζύγους, αρραβωνιαστικιές και φίλες των στρατιωτών που ήδη ανησυχούσαν για τους «πειρασμούς» στην «ανήθικη Γαλλία». Αλλά και ο τρόπος που αντέδρασαν οι επίσημες στρατιωτικές αρχές ήταν άθλιος γιατί ήταν ρατσιστικός. Καταδικάστηκαν 153 αμερικανοί στρατιώτες για βιασμό και εκτελέστηκαν οι 29. Από αυτούς οι 130 και 25 αντίστοιχα ήταν Αφροαμερικανοί, όπως αποκαλύπτει η Ρόμπερτς.

Η Ρόμπερτς δεν ήταν η πρώτη βέβαια που ασχολήθηκε με το θέμα. Είχαν κι άλλοι επιχειρήσει να το ανοίξουν αλλά με μικρή επιτυχία. Είτε διότι οι ιστορικοί θεωρούσαν ότι είναι περιθωριακό, είτε διότι οι εκδοτικοί οίκοι απέφευγαν να δημοσιεύσουν βιβλία που έθεταν σε αμφισβήτηση την εθνική αφήγηση, είτε επειδή θα έκανε κακό στην εικόνα των ΗΠΑ στην Ευρώπη. Όμως σχεδόν 60 χρόνια μετά τον πόλεμο το θέμα άνοιξε και άνοιξε μάλιστα κυρίως από αμερικανούς ιστορικούς, όπως η Ρόμπερτς.

Στο εξαιρετικό και πολύ ενδιαφέρον βιβλίο της που κυκλοφόρησε τον Ιούνιο του 2013 από τον εκδοτικό οίκο του Πανεπιστημίου του Σικάγου με τίτλο «Sex and the American GI in World War II France», δημοσιεύει αποσπάσματα από επιστολές κατοίκων της Χάβρης προς τον δήμαρχο της πόλης που μιλούν για μεθυσμένους επιθετικούς στρατιώτες, «ληστές με στολή», σεξουαλικά εγκλήματα και τραμπουκισμούς. Όταν η Ρόμπερτς ανακάλυψε αυτά τα έγγραφα, σε ένα σχεδόν άγνωστο δημόσιο αρχείο στη Χάβρη, δεν πίστευε στα μάτια της. «Πήρα τη μικρή μου φωτογραφική μηχανή και άρχιζα να φωτογραφίζω. Δεν πήγα στην τουαλέτα για οκτώ ώρες». Η έρευνα της Ρόμπερτς είναι εντυπωσιακή: μυστικές εκθέσεις, προπαγανδιστικό υλικό, ημερολόγια στρατιωτών, επίσημα και ανεπίσημα στρατιωτικά κείμενα αλλά και μεγάλος όγκος υλικού από επιτόπια έρευνα σε γαλλικές πόλεις (συνεντεύξεις, αρχεία δικαστηρίων, δημοσιεύματα εφημερίδων, κάθε είδους έγγραφα). Και γιατί όλα αυτά; Γιατί μια αμερικανίδα ιστορικός, κόρη στρατιωτικού, να επιδιώκει να «δυσφημίσει» την ηρωική και θρυλική «Μεγάλη Γενιά», όπως αποκαλείται στην Αμερική; «Πραγματικά πιστεύω ότι αυτό που κάναμε εκεί ήταν εκπληκτικό. Αλλά με ενδιαφέρει να προσφέρω μια πιο πλούσια εικόνα, πιο κοντά στην πραγματικότητα.»

Για όσους δεν το γνωρίζουν ή δεν εννοούν να το καταλάβουν: αυτή είναι η δουλειά του ιστορικού, αυτό είναι το καθήκον του επιστήμονα.

Πώς αντιμετώπισαν οι Αμερικανοί το βιβλίο της; Φυσικά υπήρξε κριτική και ελάχιστες διαμαρτυρίες. Αλλά η μεγάλη αμερικανική εφημερίδα, οι New York Times, του αφιέρωσαν ένα εκτενές άρθρο που δημοσιεύθηκε ολοσέλιδο στην πρώτη σελίδα του πολιτισμικού ενθέτου της εφημερίδας (απ’ όπου χρησιμοποίησα αποσπάσματα από τη συνέντευξή της) πριν καν κυκλοφορήσει. Το βιβλίο της παρουσιάστηκε στις μεγαλύτερες εφημερίδες των ΗΠΑ και της Ευρώπης, σε τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές εκπομπές, σε συνέδρια και ημερίδες. Κυρίως όμως, η περίφημη American Historical Association (η Ενωση των Αμερικανών Ιστορικών), της απένειμε το μεγάλο ετήσιο βραβείο της για το καλύτερο βιβλίο ευρωπαϊκής ιστορίας.

Θα αναρωτιέστε αν βρέθηκε κάποιος εισαγγελέας να την παραπέμψει σε δίκη, κάποιος δικαστής να τη δικάσει και κάποιοι συνάδελφοί της να καταθέσουν ως μάρτυρες κατηγορίας. Όχι. Γιατί η πρώτη τροποποίηση του αμερικανικού Συντάγματος απαγορεύει ρητά κάθε περιορισμό στον λόγο. Ο Τζέιμς Μάντισον που το συνέταξε φρόντισε να απαγορεύσει στο Κογκρέσο τη δυνατότητα να το κάνει. Έτσι διατάξεις σαν κι αυτές τις άθλιες που υπάρχουν στον ελληνικό αντιρατσιστικό νόμο, εκεί δεν θα περνούσαν από το Κογκρέσο. Αλλά κι αν περνούσαν, οι δικαστές θα τις είχαν μετατρέψει σε κουρελόχαρτα. Διότι δεν θα τις είχαν εφαρμόσει, όπως αποδεικνύει σειρά ιστορικών αποφάσεων του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ – ορισμένες εκ των οποίων συνέταξε το πιο συντηρητικό μέλος του, ο Αντονιν Σκαλία.

Στην Ελλάδα δυστυχώς δεν υπάρχει τέτοιο άρθρο στο Σύνταγμά μας, που να προστατεύει τόσο καλά την ελευθερία του λόγου. Έτσι αυτή τη στιγμή συμβαίνει το ανήκουστο: να βρίσκεται στο εδώλιο του κατηγορουμένου ένας ιστορικός (ο Χάινς Ρίχτερ) για τις επιστημονικές του απόψεις. Ντροπή, ντροπή, ντροπή! Που πολύ δύσκολα θα ξεπλυθεί γιατί έχει λερώσει τους θεσμούς της δημοκρατίας μας ανεπανόρθωτα. Φτάσαμε στο θλιβερό σημείο να ζητούμε «πιστοποιητικά επιστημονικών φρονημάτων» όπως πετυχημένα έγραψε ο καθηγητής Αντώνης Καραμπατζός στο Βήμα.

Αλλά πού βρίσκονταν οι όψιμοι υποστηρικτές της ελευθερίας του λόγου, που ξαφνικά «αγανακτούν», όταν οργανώνονταν το άθλιο (και καλά συντονισμένο) πογκρόμ κατά των Στάθη Καλύβα και Νίκου Μαραντζίδη; Τι έκαναν όταν η Μαρία Ρεπούση συκοφαντήθηκε χυδαία; Ας είναι. Αφού αντέδρασαν τώρα, πάλι καλά. Διότι οι περισσότεροι απλά κρύβονται. Ειδικά όσοι είχαν και έχουν επιστημονικό ή θεσμικό καθήκον να αντιδράσουν. Οποιαδήποτε απόφαση βγάλει το δικαστήριο θα αποτελέσει βαριά ηθική καταδίκη κυρίως γι’ αυτούς.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News