Την ημέρα που κλείνει τα 80 του έτη κάποιος που επαναλαμβάνει με επιμονή ότι «μεγαλώνοντας βλέπεις πόσο σύντομα και κενά νοήματος είναι όλα» ή ότι «το μοναδικό του επιχείρημα για την επιλογή του να στηρίξει την ζωή είναι ο φόβος του προς τον θάνατο», δεν ξέρεις αν πρέπει να του ευχηθείς ή να μείνεις μακριά του. Όταν αυτός είναι ο Γούντι Άλεν συνειδητοποιείς ότι ο ίδιος δυσκολεύεται να συμφιλιωθεί με την ιδέα ότι κάποτε θα αποχωριστεί μια ζωή που ποτέ δεν υπήρξε ήρεμη. Ή ότι έζησε μια ζωή που ποτέ δεν υπήρξε ήρεμη από τον φόβο ότι κάποτε θα την χάσει.

Από την ημέρα που γεννήθηκε, 1 Δεκεμβρίου το 1935, μέχρι σήμερα, ο νεοϋορκέζος σκηνοθέτης έχει γράψει και γυρίσει περίπου 50 ταινίες – αναμένεται καινούργια το 2016 – έχει παίξει σε πολλές από αυτές, έχει ζήσει στην πραγματικότητα μερικές άλλες και έχει βραβευτεί με τρία Οσκαρ σεναρίου, ένα σκηνοθεσίας και πολλά άλλα βραβεία του κινηματογράφου. Εν τω μεταξύ, έχει γράψει αρκετά βιβλία και θεατρικά έργα και δεν έχει εγκαταλείψει ποτέ το κλαρινέτο και την τζαζ μουσική, η οποία είναι πάντα παρούσα στις ταινίες του. Με άλλα λόγια, άφθονο υλικό για να ξεχωρίσουν 80 σοφίες του Γούντι Άλεν, μία για κάθε ένα από τα 80 χρόνια της ζωής του.

Ανασφάλειες 

1. «Έχω μία έντονη επιθυμία να επιστρέψω στη μήτρα. Οποιαδήποτε μήτρα».

2. «Το μόνο πράγμα για το οποίο μετανιώνω σε αυτήν την ζωή μου είναι που δεν είμαι κάποιος άλλος».

3. «Αυτοπεποίθηση ονομάζεται αυτό που έχεις πριν κατανοήσεις το πρόβλημα που αντιμετωπίζεις».

4. «Το μόνο πράγμα που με χωρίζει από την τελειότητα είμαι εγώ» (σε συνέντευξή του στον Jenny Coony Carrillo, το 2000).

5. «Οι δυο πιο όμορφες λέξεις της αγγλικής γλώσσας δεν είναι “σ’ αγαπώ” αλλά “είναι καλοήθης”» («Διαλύοντας τον Χάρι», 1997).

6. «Νομίζω ότι το να είσαι ο αστείος δεν είναι κανενός η πρώτη επιλογή».

7. «Οι Γάλλοι με έχουν παρεξηγήσει. Νομίζουν ότι είμαι διανοούμενος επειδή φοράω αυτά τα γυαλιά και καλλιτέχνης γιατί οι ταινίες μου δεν βγάζουν λεφτά».

8. «Δεν έχω ιδέα για το τι κάνω. Αλλά η ανικανότητά μου δεν με έχει εμποδίσει ποτέ από το να ενθουσιάζομαι, κάθε φορά, με ό, τι κάνω» (στους Los Angeles Times, 2012).

9. «Δεν θέλω να πετύχω την αθανασία μέσα από το έργο μου – θέλω να πετύχω την αθανασία κερδίζοντας τον θάνατο. Δεν θέλω να συνεχίσω να ζω μέσα στις καρδιές των συμπατριωτών μου. Θέλω να συνεχίσω να ζω στο δικό μου διαμέρισμα».

10. «Δεν είναι ότι φοβάμαι να πεθάνω. Απλώς δεν θέλω να είμαι εκεί όταν συμβεί» (από το θεατρικό, ο «Θάνατος», που κυκλοφόρησε για πρώτη φορά στη συλλογή του Άλεν, «Without Feathers», το 1975)

11. «Δεν πιστεύω στη ζωή μετά τον θάνατο. Πάντως, για καλό και για κακό, θα ‘χω μαζί μου ένα δεύτερο σώβρακο»

12. «Το μεγαλύτερο πρόβλημα με τον θάνατο είναι ο φόβος ότι μπορεί να μην υπάρχει μετά θάνατον ζωή – μια στενάχωρη σκέψη, ιδίως γι’ αυτούς που έκαναν τον κόπο και ξυρίστηκαν. Είναι και η ανησυχία ότι, ακόμα και να υπάρχει μετά θάνατον ζωή, κανείς δεν θα ξέρει πού είναι. Το θετικό, πάντως, είναι ότι ο θάνατος είναι από τα λίγα πράγματα που μπορείς να κάνεις ξαπλωμένος». («Without Feathers», 1971).

Υπαρξιακά

13. «Είμαστε στη Γη από ατύχημα, απολαμβάνουμε τις ανόητες, μικρές στιγμές μας, απασχολούμε τους εαυτούς μας όσο περισσότερο μπορούμε για να μην αντιμετωπίσουμε την απλή αλήθεια, ότι είμαστε προσωρινοί, με πολύ λίγο χρόνο, σε ένα σύμπαν που, σε κάποια φάση, θα έχει εξαφανιστεί. Ό,τι έχει αξία για σένα, είτε είναι ο Σαίξπηρ, ο Μπετόβεν, ο Ντα Βίντσι, θα έχει εξαφανιστεί. Η Γη θα έχει εξαφανιστεί. Ο ήλιος θα έχει εξαφανιστεί. Δεν θα υπάρχει τίποτα. Το καλύτερο που μπορείς να κάνεις είναι να απασχολείς τον εαυτό σου. Η αγάπη είναι μια απασχόληση. Και η δουλειά είναι μια απασχόληση. Μπορείς να απασχολήσεις τον εαυτό σου με ένα εκατομμύριο διαφορετικούς τρόπους. Το κόλπο είναι να απασχολείσαι».

14. «Η παράδοση είναι η ψευδαίσθηση της μονιμότητας» («Διαλύοντας τον Χάρι», 1997).

15. «Ο κόσμος μπορεί να έχει κάποιο νόημα, μπορεί και όχι. Αλλά δεν αποκλείεται να έχει μια κάποια μαγεία» («Μαγεία στο Σεληνόφως», 2014).

16. «Το αίσθημα της νοσταλγίας είναι μία παγίδα. Βασίζεται στην σκέψη ότι το τώρα είναι πάντα χάλια».

17. «Έδωσα εξετάσεις για τον υπαρξισμό. Άφησα όλες τις απαντήσεις κενές και πήρα άριστα».

18. «Κι αν δεν υπάρχει τίποτα και όλοι ζούμε σε κάποιου το όνειρο; Ή, ακόμη χειρότερα, αν υπάρχει μόνο αυτός εκεί ο χοντρός, στην τρίτη σειρά;» (στην πρώτη κινηματογραφική του ταινία, «Χαρέμι για δύο», 1965)

Μαθήματα ζωής

19. «Μπορείς να ζήσεις μέχρι τα 100 αν αποκηρύξεις όλα αυτά που σε κάνουν να θέλεις να ζήσεις μέχρι τα 100».

20. «Είναι δυο ηλικιωμένες γυναίκες σε ένα θέρετρο: “Πω, το φαγητό εδώ είναι χάλια”, λέει η μία. “Ναι, και οι μερίδες είναι τόσο μικρές”, απαντά η άλλη. Έτσι αισθάνομαι για τη ζωή: γεμάτη μοναξιά, μιζέρια, πόνο και δυστυχία, και όλα τελειώνουν τόσο γρήγορα» (ως Alvy Singer στον βραβευμένο με Όσκαρ, «Νευρικό Εραστή», 1977).

21. «Η περιέργεια, αυτό είναι που μας σκοτώνει. Όχι οι ληστές ή αυτές οι ανοησίες που ακούγονται για το όζον. Οι ίδιες μας οι ψυχές και τα ίδια μας τα μυαλά» («Ακαταμάχητη Αφροδίτη», 1995).

22. «Η ζωή είναι σύντομη. Σύντομη, και δεν αφορά τίποτε άλλο πέρα από αυτό που μπορείς να αγγίξεις και αυτό που μπορεί να σε αγγίξει».

23. «Το ταλέντο είναι θέμα τύχης. Το σημαντικό πράγμα στην ζωή είναι το κουράγιο». («Μανχάταν», 1979).

24. «Στη ζωή υπάρχουν οι φριχτοί και οι αξιολύπητοι. Οι φριχτοί είναι οι αβοήθητες περιπτώσεις, ξέρεις, οι τυφλοί, οι ανάπηροι. Δεν ξέρω πως τα καταφέρνουν στη ζωή, είναι απίστευτο. Οι αξιολύπητοι είναι όλοι οι υπόλοιποι. Οπότε πρέπει να είσαι ευγνώμων αν είσαι αξιολύπητος («Νευρικός Εραστής»).

25. «Γκράουτσο Μαρξ, Γουίλι Μέις, το δεύτερο μέρος της “Συμφωνίας του Δία”, ο Λούις Άρμστρονγκ στο “Potatohead Blues”, φυσικά οι σουηδικές ταινίες, η “Αισθηματική Αγωγή” του Φλωμπέρ, ο Μάρλον Μπράντο, ο Φρανκ Σινάτρα, αυτά τα φοβερά μήλα και αχλάδια του Σεζάν, τα καβούρια στου Σαμ Γόου και το πρόσωπο της Τρέισι…» (πράγματα για τα οποία αξίζει να ζεις, δια στόματος του Άιζακ Ντέιβις στο «Μανχάταν»).

26. «Η ζωή δεν μιμείται την τέχνη, μιμείται την κακή τηλεόραση» («Παντρεμένα ζευγάρια», 1992).

27. «Στο σπίτι μου εγώ είμαι το αφεντικό. Η γυναίκα μου, απλώς, παίρνει τις αποφάσεις».

28. «Όταν δεν αποτυγχάνεις πού και πού, σημαίνει ότι δεν κάνεις τίποτε καινοτόμο».

29. «Το να βγαίνεις από την κρυψώνα σου είναι το 80% της ζωής».

30. «Τα λεφτά είναι καλύτερα από την φτώχεια. Μόνο και μόνο για οικονομικούς λόγους»

31. «Αν έχω μάθει κάτι για τη ζωή; Μόνο ότι τα ανθρώπινα όντα είναι διαιρεμένα ανάμεσα στον νου και το σώμα. Στον νου πάνε όλα τα υψηλά φρονήματα, όπως η ποίηση και η φιλοσοφία. Στο σώμα πάει όλη η διασκέδαση» («Ο Ειρηνοποιός», 1975).

32. «Λατρεύω τη βροχή – ξεπλένει τις αναμνήσεις από το πεζοδρόμιο της ζωής» («Ωραίος και σέξι», 1972).

33. «Είναι τρομακτικό να σκέφτεσαι πόσο εξαρτάται η ζωή σου από την τύχη. Υπάρχουν στιγμές σ’ έναν αγώνα τένις που η μπάλα χτυπά την κορυφή του φιλέ και για λίγα κλάσματα του δευτερολέπτου δεν ξέρεις αν θα πέσει μπροστά ή αν θα υποχωρήσει. Με λίγη τύχη πέφτει μπροστά και νικάς. Αλλιώς υποχωρεί, και τότε χάνεις» («Match point», 2005).

Σεξ

34. «Έστειλα τα απομνημονεύματα της σεξουαλικής μου ζωής σε έναν εκδότη – θα φτιάξουν ένα επιτραπέζιο παιχνίδι».

35. «Δεν γνωρίζω ποια είναι η ερώτηση… αλλά το σεξ είναι σίγουρα η απάντηση».

36. «Η διαφορά ανάμεσα στο σεξ και τον έρωτα: το σεξ αποφορτίζει την ένταση, ο έρωτας την προκαλεί» («Σεξοκωμωδία θερινής νύχτας», 1982).

37. «Είναι το σεξ βρώμικο; Μόνο όταν γίνεται σωστά».

38. «Μην κατακρίνετε τον αυνανισμό. Πρόκειται για σεξ με κάποιον που αγαπάς» (από την stand-up comedy του Γούντι Άλεν, 1964-1968).

39. «Τι σημαίνει να είσαι bisexual; Διπλάσιες πιθανότητες να έχεις ένα ραντεβού το επόμενο Σαββατόβραδο».

40. «Το μυαλό μου: το δεύτερο κατά σειρά αγαπημένο μου όργανο» («Ο υπναράς», 1973).

41. «Είχα εξιδανικεύσει τον Σούπερμαν όταν ήμουν νεότερος. Σκεφτόμουν ότι είχαμε πολλά κοινά. Κι εγώ πήγαινα συνέχεια σε τηλεφωνικούς θαλάμους κι έβγαζα τα ρούχα μου».

42. «Το πιο ακριβό σεξ είναι το δωρεάν σεξ»

43. «Το σεξ είναι πολύ καλύτερο από τη συζήτηση. Η συζήτηση είναι αυτό που πρέπει να υπομείνεις για να κάνεις σεξ» («Παίζοντας στα τυφλά», 2002).

44. «Η σεξουαλική μου ζωή είναι χάλια. Η τελευταία φορά που βρέθηκα μέσα σε μια γυναίκα ήταν όταν επισκέφθηκα το Άγαλμα της Ελευθερίας» («Απιστίες και αμαρτίες», 1989).

45. «Το σεξ είναι το μόνο μη αστείο πράγμα που σε κάνει να γελάς».

46. «Η απάντηση βρίσκεται στον έρωτα. Αλλά όσο περιμένεις για τη απάντηση, το σεξ θέτει κάποια πολύ καλά ερωτήματα».

47. «Όταν αγαπάς υποφέρεις. Άρα για να μην υποφέρεις πρέπει να μην αγαπάς. Αλλά τότε υποφέρεις που δεν αγαπάς. Άρα όταν αγαπάς υποφέρεις, όταν δεν αγαπάς υποφέρεις κι όταν υποφέρεις υποφέρεις. Και είσαι ευτυχισμένος όταν αγαπάς. Άρα είσαι ευτυχισμένος όταν υποφέρεις, αλλά όταν υποφέρεις γίνεσαι δυστυχισμένος. Άρα για να είναι κανείς ευτυχισμένος πρέπει να αγαπά ή να αγαπά να υποφέρει, ειδάλλως να υποφέρει από την υπερβολική ευτυχία» («Ο Ειρηνοποιός»).

48. «Αυτό που αναζητούμε όταν ερωτευόμαστε κάποιον είναι αρκετά παράδοξο. Από τη μία, ψάχνουμε σ’ αυτόν ή αυτήν να επανανακαλύψουμε όλους ή κάποιους από τους ανθρώπους με τους οποίους είχαμε δεθεί όσο ήμασταν παιδιά. Από την άλλη, ζητούμε από τους αγαπημένους μας να διορθώσουν ελαττώματα σαν κι αυτά που οι γονείς και τα αδέλφια της παιδικής μας ηλικίας μας επέβαλαν. Ιδού η αντίφαση μέσα στον έρωτα: η τάση να επιστρέφεις στο παρελθόν και η τάση να ανατρέπεις το παρελθόν». («Απιστίες και αμαρτίες», 1989).

49. «Οι άνθρωποι πρέπει να ζευγαρώνουν μια φορά στη ζωή τους. Όπως τα περιστέρια και οι καθολικοί» (ως Αϊζακ Ντέιβις – και σίγουρα όχι ως Άλεν – στο «Μανχάταν», 1979).

Θεός

50. «Για εσάς μπορεί να είμαι ένας άθεος. Για τον Θεό είμαι η Πιστή Αντιπολίτευση» («Ζωντανές Αναμνήσεις», 1980).

51. «Άμα θέλεις να κάνεις τον Θεό να γελάσει, πες του για τα σχέδιά σου».

52. «Ο καθολικισμός στο μυαλό μου ήταν “πεθαίνεις τώρα, πληρώνεις αργότερα”» («Χάνα και οι Αδελφές της», 1986).

53. «Αν τελικά αποδειχθεί ότι υπάρχει Θεός, δεν νομίζω ότι είναι κακός. Νομίζω ότι το χειρότερο που μπορείς να του καταλογίσεις είναι ότι είναι ότι βάζει χαμηλά τον πήχη» («Ο Ειρηνοποιός», 1975).

54. «Είμαι 12 ετών, συναντώ τυχαία μπροστά μου μια συναγωγή. Ρωτάω τον ραβίνο ποιο είναι το νόημα της ζωής. Μου το λέει, αλλά στα εβραϊκά. Δεν καταλαβαίνω εβραϊκά. Τότε μου λέει ότι θα με χρεώσει 600 δολάρια για μαθήματα εβραϊκών» («Ζέλιγκ», 1983).

55. «Και τι γίνεται αν δεν υπάρχει Θεός, αν ζεις μόνο μια φορά, και αυτό είναι όλο; Δεν θέλεις να είσαι μέρος αυτής της εμπειρίας; Και μετά, ποιος ξέρει; Μπορεί να υπάρχει κάτι. Ξέρω ότι αυτό το μπορεί είναι μια πολύ λεπτή αχτίδα για να στηρίξεις όλη σου την ζωή, αλλά είναι ό,τι καλύτερο έχουμε» («Η Χάνα και οι αδελφές της», 1985).

Γεωπολιτική

56. «Πιστεύω ότι υπάρχει κάτι εκεί έξω που μας παρακολουθεί. Δυστυχώς, είναι η κυβέρνηση».

57. «Με αποκαλούσαν τρελό, αλλά ήμουν εγώ αυτός που ανακάλυψε την σύνδεση ανάμεσα στον υπερβολικό αυνανισμό και την είσοδο στην πολιτική».

58. «Λάθη κάνει ακόμα και το Χάρβαρντ: έχει διδάξει εκεί ο Χένρι Κίσινγκερ» («Νευρικός Εραστής», 1977).

59. «Δεν μπορώ να ακούω για πολλή ώρα Βάγκνερ. Μου έρχεται μια έντονη επιθυμία να κατακτήσω την Πολωνία».

60. «”Μηδενισμός, κυνισμός, σαρκασμός και οργασμός”. Στη Γαλλία με αυτό το σλόγκαν θα κατέβαινα στις προεδρικές εκλογές. Και θα νικούσα». («Διαλύοντας τον Χάρι», 1997).

61. «Παρακολούθησα ένα μάθημα για ταχεία ανάγνωση και διάβασα το “Πόλεμος και Ειρήνη”. Έχει να κάνει με την Ρωσία» («Μυστηριώδεις φόνοι στο Μανχάταν», 1993).

62. «Δεν καταλαβαίνεις ότι η υπόλοιπη χώρα αντιμετωπίζει τη Νέα Υόρκη λες και είμαστε αριστεροί, κομμουνιστές, Εβραίοι, ομοφυλόφιλοι πορνογράφοι;» («Νευρικός Εραστής», 1977).

Φιλοσοφώντας

63. «Απεχθάνομαι την πραγματικότητα. Αλλά είναι το μόνο μέρος όπου μπορείς να βρεις μια μπριζόλα».

64. «Όλοι οι άνθρωποι γνωρίζουμε την ίδια πραγματικότητα. Οι ζωές μας έγκεινται στο να τη διαστρεβλώνουμε» («Διαλύοντας τον Χάρι», 1997).

65. «Φέτος είμαι ένας αστέρας. Του χρόνου; Μια μαύρη τρύπα;»

66. «Η ανθρωπότητα βρίσκεται σε μια διασταύρωση –ο ένας δρόμος οδηγεί στην απόγνωση και την απόλυτη απελπισία και ο άλλος στην ολοσχερή εξαφάνιση- ελπίζω με κάθε ειλικρίνεια εσείς οι απόφοιτοι να επιλέξετε τον σωστό δρόμο» (από το βιβλίο του, «Mere Anarchy», 2008)

67. «Το κόλπο για να είσαι ευτυχισμένος είναι να εκτιμάς και να σου αρέσει αυτό που έχεις και όχι αυτό που δεν έχεις».

68. «Μία οποιαδήποτε σχέση δεν βασίζεται στον συμβιβασμό, ούτε στην ωριμότητα, ούτε στην τελειότητα. Βασίζεται στην τύχη. Κι επειδή αυτό συνεπάγεται απώλεια ελέγχου, οι άνθρωποι δεν το παραδέχονται. Κι όμως, πρέπει να είσαι τυχερός» («Ζωντανές αναμνήσεις», 1980).

69. «Όλοι οι άνδρες είναι θνητοί. Ο Σωκράτης ήταν θνητός. Άρα, όλοι οι άνδρες είναι ο Σωκράτης» («Ο Ειρηνοποιός», 1975).

70. «Διαμορφώνοντας οποιαδήποτε φιλοσοφία, η πρώτη σκέψη πρέπει πάντοτε να είναι: τι μπορούμε να γνωρίζουμε; Δηλαδή, για ποιο πράγμα μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ότι το γνωρίζουμε, ή βέβαιοι ότι γνωρίζουμε ότι το γνωρίζαμε, αν φυσικά όλα αυτά μπορούμε να τα γνωρίζουμε. Ή μήπως το έχουμε ήδη ξεχάσει και ντρεπόμαστε να το ομολογήσουμε; Ο Καρτέσιος υπονόησε το πρόβλημα όταν έγραφε: “ο νους μου δεν θα μπορέσει ποτέ να γνωρίσει το σώμα μου, αν και έχει αρχίσει να εξοικειώνεται με τα πόδια μου”» («Getting Even», 1979).

71. «Με έδιωξαν από το Πανεπιστήμιο γιατί αντέγραφα στις τελικές εξετάσεις της μεταφυσικής. Κοιτούσα κρυφά μέσα στην ψυχή του αγοριού που καθόταν δίπλα μου».

72. «Μπορείς να γνωρίσεις την γνώση; Κι αν όχι, πώς θα το ξέρεις;»

Τέχνη

73. «Η δουλειά ενός καλλιτέχνη δεν είναι να υποκύπτει στην απόγνωση αλλά να βρίσκει ένα αντίδοτο για την κενότητα της ύπαρξης» (από το «Μεσάνυχτα στο Παρίσι», 2011).

74. «Οι ταινίες μου είναι μια θεραπεία για την εξοντωτική κατάθλιψη. Στα ιδρύματα οι άνθρωποι πλέκουν καλαθούνες. Εγώ γυρίζω ταινίες».

75. «Είναι υπέροχο να μπορείς να δημιουργείς τον δικό σου κόσμο όποτε θέλεις».

76. «Πάντοτε αναζητάς την τελειότητα στην τέχνη γιατί είναι πολύ δύσκολο να την συναντήσεις στη ζωή» («Νευρικός Εραστής», 1977).

77. «Η κωμωδία απλώς αγγίζει προβλήματα, σπανίως τα αντιμετωπίζει κατάματα. Ενώ το δράμα είναι σαν ένα πιάτο με κρέας και πατάτες, η κωμωδία, μάλλον, είναι το επιδόρπιο. Ίσως η μαρέγκα».

78. «Έτσι συμβαίνει με τους διανοούμενους –έχουν αποδείξει ότι μπορείς να είσαι ιδιοφυία και να μην έχεις ιδέα για το τι συμβαίνει» («Νευρικός Εραστής», 1977).

79. «Κανένα έργο τέχνης δεν μπορεί να συγκριθεί με μία πόλη» («Μεσάνυχτα στο Παρίσι», 2011).

80. «Οταν η ταινία μου κάνει έναν ακόμη άνθρωπο μίζερο αισθάνομαι ότι έχω κάνει καλά την δουλειά μου» (σε συνέντευξη, το 1979).

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News