Η χρονική περίοδος ανάμεσα στην εκδήλωση ενός μεγάλου σεισμού και ενός επακόλουθου τσουνάμι είναι η πιο τρομακτική, καθώς κανείς δεν γνωρίζει τι έρχεται. Βαθιά στον ωκεανό οι πλάκες τρίζουν και τα σεισμικά κύματα επιταχύνονται στον πυθμένα – και κανένα σύστημα δεν τα παρακολουθεί.
Για αυτά τα κρίσιμα λεπτά, μέχρι τα σεισμικά κύματα να γίνουν ορατά, δεν υπάρχει ίχνος προειδοποίησης για την καταστροφή που συνήθως ακολουθεί. Τι θα γινόταν, όμως, αν υπήρχε τρόπος να εντοπίζονται οι σεισμοί πολύ νωρίτερα –χρησιμοποιώντας υπάρχουσες υποδομές– και έτσι να δίνεται περισσότερος χρόνος για την αποφυγή πιθανών τσουνάμι; Αυτό είναι το ερώτημα που θέτουν οι Times του Λονδίνου.
Αυτή είναι και η λογική πίσω από ένα σχέδιο που τίθεται σε δοκιμή στη Νέα Ζηλανδία από ντόπιους και βρετανούς επιστήμονες, οι οποίοι πιστεύουν ότι τα υποθαλάσσια καλώδια τηλεπικοινωνιών θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν ως αυτοσχέδιοι σεισμογράφοι. Μια μορφή προειδοποίησης μερικά λεπτά ή ακόμα και δευτερόλεπτα πριν τον ερχομό των κυμάτων θα μπορούσε να αποβεί καθοριστική για τη διάσωση χιλιάδων ζωών.
Μπορεί το μεγαλύτερο τμήμα των ωκεανών να στερείται σεισμικής παρακολούθησης, αλλά διαθέτει σύγχρονη τεχνολογία. Τα καλώδια οπτικών ινών διασχίζουν τον πυθμένα της θάλασσας, μεταδίδοντας επικοινωνίες μεταξύ των ηπείρων. Οταν συμβαίνει ένας σεισμός στον ωκεανό, οι δονήσεις που προκαλεί περνούν πάνω από αυτά τα καλώδια, παραμορφώνοντάς τα.
Σε μια πρωτότυπη δοκιμή στον Ατλαντικό, ερευνητές του Εθνικού Φυσικού Εργαστηρίου του Ηνωμένου Βασιλείου απέδειξαν ήδη ότι αυτά τα καλώδια μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως συσκευές παρακολούθησης. Οι επιστήμονες μπορούν να χρησιμοποιήσουν τον χρόνο στον οποίο συμβαίνουν –και τη θέση όπου εμφανίζονται– οι παραμορφώσεις στα καλώδια, ώστε να εντοπίσουν το επίκεντρό τους μέσω τριγωνισμού.
Η τεχνική βασίζεται σε μια ιδιορρυθμία του σχεδιασμού των καλωδίων, καθώς ανά περίπου 50 χιλιόμετρα διαθέτουν «αναμεταδότες» που ενισχύουν το σήμα. Κάθε φορά που το φως της οπτικής ίνας διέρχεται από τα καλώδια, ένα μικρό κλάσμα του αποστέλλεται αντανακλαστικά κατά μήκος μιας παράλληλης οπτικής ίνας προς την αντίθετη κατεύθυνση – μια λειτουργία για τον έλεγχο της σωστής λειτουργίας των «αναμεταδοτών».
Στέλνοντας ένα σχεδόν υπέρυθρο σήμα λέιζερ –το οποίο μπορεί να ταξιδέψει παράλληλα με τις λειτουργίες επικοινωνίας– οι ερευνητές έδειξαν σε ένα άρθρο στο περιοδικό Science ότι είναι σε θέση να συλλάβουν την αμυδρή επιστροφή του, και έτσι να μετρήσουν πόσο χρόνο χρειάζεται για να ταξιδέψει σε λούπα προς και από κάθε «αναμεταδότη». Αν ο χρόνος της λούπας αλλάξει, αυτό είναι ενδεικτικό όχι μόνο της παραμόρφωσης του καλωδίου, αλλά και του τμήματός του που έχει αλλοιωθεί.
Τα πλεονεκτήματα αυτής της μεθόδου είναι προφανή, λένε οι επιστήμονες στους Times. Αν αυτή η τεχνολογία εφαρμοστεί στα υποθαλάσσια καλώδια όλων των ωκεανών, θα μπορούσε να προσφέρει χιλιάδες επιπλέον αισθητήρες για την εκδήλωση τσουνάμι, πέρα από τους ελάχιστους μόνιμους που υφίστανται.
Μια συνεργασία της Βρετανίας με τη Νέα Ζηλανδία, που ανακοινώθηκε από τον βρετανό υπουργό Επιστημών Αντριου Γκρίφιθ την περασμένη εβδομάδα, θα κάνει πειράματα στον Ειρηνικό Ωκεανό – μια από τις πιο σεισμογενείς περιοχές του πλανήτη. Σε μια συνάντηση υπουργών Επιστημών του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) στο Παρίσι, ο Γκρίφιθ είπε ότι τα πειράματα θα αποδείξουν τη λειτουργία της τεχνολογίας.
«Σαφώς η Νέα Ζηλανδία έχει τρομερή σεισμολογική τεχνογνωσία» ισχυρίζεται ο υπουργός. «Αν λειτουργήσουν τα πειράματα εκεί, υπάρχει μια ολόκληρη σειρά από οπτικές ίνες που συνδέουν τον πλανήτη» αναφέρει στους Times, τονίζοντας ότι το πείραμα αποτελεί έμπνευση επιστημόνων από το Ηνωμένο Βασίλειο. Η εκμετάλλευση ενός τέτοιου δικτύου θα μπορούσε να βελτιώσει στην κατανόηση της υποθαλάσσιας γεωφυσικής, ενδεχομένως ακόμη και των ρευμάτων.
Αλλά η προφανής κεντρική εφαρμογή αυτών των πειραμάτων πάνω στο υπάρχον δίκτυο υποθαλάσσιων οπτικών ινών θα είναι η έγκαιρη προειδοποίηση για τον ερχομό ενός τσουνάμι – όπου ακόμα και ένα μικρό χρονικό πλεονέκτημα μπορεί να κάνει τη διαφορά για εκατοντάδες ζωές.